[zaloguj się]
[pdf]

OZIĘBŁY (31) part praet act

-ę- (27), -e- (2), -em- (2).

o jasne.

comp oziębl(e)jszy (2).

Fleksja
sg
mNoziębły fNoziębłå, oziębła nNoziębł(e)
G Goziębłéj G
Doziębł(e)mu D Doziębł(e)mu
Aoziębł(e)go, oziębły Aoziębłą Aoziębł(e)
Ioziębłym I I
L L Loziębłym
V V Voziębł(e)
pl
N m pers oziębli, ozięblejszy
subst oziębł(e)
G oziębłych
D oziębłym
A m pers oziębł(e)
subst oziębł(e)
I m oziębłymi
L oziębłych

sg m N oziębły (2). ◊ D oziębł(e)mu (1). ◊ A oziębł(e)go (1), oziębły (1). ◊ I oziębłym (1). ◊ f N (praed) oziębłå (1) RejPos, oziębła (1) RejZwierc. ◊ G oziębłéj (1). ◊ A oziębłą (1). ◊ n N oziębł(e) (2). ◊ D oziębł(e)mu (1). ◊ A oziębł(e) (4). ◊ L oziębłym (1). ◊ V oziębł(e) (1). ◊ pl N m pers oziębli, ozięblejszy (3). subst oziębł(e) (1). ◊ G oziębłych (2). ◊ D oziębłym (1). ◊ A m pers oziębł(e) (1). subst oziębł(e) (1). ◊ I m oziębłymi (2). ◊ L oziębłych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII, jeden z niżej notowanych przykładów: oziąbły) – XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. oziębnąć.

1. Który ma obniżoną temperaturę, wystygły, zimny; frigidus Mącz; tepidus, teporatus Cn (8): Repositi et frigidi cibi, Odſtáwione y oziembłe potráwy Mącz 312a; grad iż ieſth ſam w ſobie oziembły á ſzkodliwy/ nic nam inſzego nie známionuie iedno oziębłość á ſzkodliwość RejAp 74; W tym kiedy wodá przeſtyga/ mieć w kotle pogotowiu drugą: któréy przyléwáiąc/ oźiębłéy vpuſzczáć Oczko 27.
a. O ludzkim organizmie (5): muſzą ludzie [...] korzenia pożywać zapalaiącego aby ſie tak przirodzenie oziębłe y nakażone zagrzewało ku ſtrawieniu pokarmow. GlabGad K3.
Wyrażenia: »oziębłe ciało« = zwłoki (1): Ciebie/ moy bráćie/ [...] W koło murow Troiáńſkich Teſsalſkie konie Włocżyć grożą: á twoie oziębłe ćiáło Będzieli chciał nieſzcżęſny oćiec pochowáć KochOdpr Dv.

[»trup oziębły«: [mistrza krzyżackiego] trup oziębły leży StryjKron 529.]

W przen (3):
Wyrażenia: »oziębłe ciało« = ciało starego człowieka [szyk 1:1] (2): Acż to bezecne dziecię [miłość]/ cżáſem kuśi ſie/ y o ſtárego/ á ciáło oziębłe/ ledwe nie ſkrzepłe/ zágrzać y ożywić chce/ ná złość latom. GórnDworz K2, Aa8.

»oziębłe serce« (1): ieſliżby do lat przyſzedſzy/ chował ieſzcże on ogień/ w oziębłym ſerczu/ á chcział rozum [...] poddáć pod mocz zemdlonym ſmyſłom/ [...] tákiego wyrzućić s pośrodká ludzi GórnDworz Ll3v.

Szereg: »szedziwy a oziębły« (1): A ieſli to cżeść ieſth/ powſcziągnąć ſie od miłoſthki/ ſzedziwemu/ á oziębłemu ciáłu/ czoż krwi młodey/ á wrzączey GórnDworz Aa8.
2. Któremu brak gorliwości (23):
a. Obojętny religijnie; nie spełniający religijnych obowiązków; frigus, remissus circa divina vel spiritualia Cn (22): łáſká Páńſka oświeca rozum ludzki/ rozgrzewa myśli oźiębłe/ zápala ſercá miłośćią Boſką KarnNap E4; tych złych oźiębłych cżáſow w ktorych miłość chrześćijáńſka / iákoby iuż zgáſłá ReszHoz 137; Zápal ogniem Bozkiey miłośći twoiey/ Boże moy/ oźiębłą duſzę moię LatHar 219; PowodPr 55.

oziębły ku komu (1): SkarKazSej 669b cf »słaby i oziębły«.

oziębły w czym (7): RejPos 260v; Ale y to nam [...] práwie ſerce naſze przeraża/ iż widzimy was Plebany Biſkupſtwá náſzego/ bárzo być w pilnoſći/ w nabożeńſtwie/ y w pobożnoſći oźiębłe. KarnNap A2; ReszList 166; Bo grzech powſzedni ieſt táki/ przez ktory cżłowiek nie tráći łáſki Bożey/ ále tylko oźiebłym go cżyni w miłośći Bożey WysKaz 15, 16; nie ládá komu piſáć ich [praw] zlecayćie. Nie poſpolſtwu/ [...] nie oźiębłym w nabożeńſtwie ku Bogu SkarKazSej 700a; [czemuſmy ták oźiębli we wſzyſtkim żyćiu Krześćiiánſkim JanWróż 60].

W połączeniach szeregowych (2): á moię przygotowánie do przyięćia Páná nieogárnionego máieſtatu iáko błáhe? iáko máłe? iáko krotkie? iáko oźiębłe? LatHar 216; PowodPr 12.

W charakterystycznych połączeniach: oziębłe(-y, -a) czasy, dusza, katolik (3), krześcijaństwo, myśl; oziębły w miłości (bożej) (3), w nabożeństwie (2), w pilności, w pobożności, w dobrych uczynkach, w wierze.

Szeregi: »malowany i oziębły« (1): PRzeżegnánia Stołu/ ábo rácżey tych rzecży/ ktorych z łáſki Bożey pożywamy ná ſtole/ iedni ſię wſtydzą/ iáko málowáni y oźiębli Kátholicy LatHar 56.

»oziębły i niedbały« (1): Zimny ieſt haeretyk/ ktory ſtráćił wiárę y miłość. Oſtydły/ ktory nie ieſt áni haeretykiem áni Kátholikiem: ábo oziębły y niedbáły Kátholik. WujNT 848.

»słaby i oziębły« (1): A my coſmy od Chryſtuſá w tákiey ſzerokiey miłośći [...] wyćwiczeni ſą: ſłábſzy y oźiębleyſzy ku bliźnim być mamy? SkarKazSej 669b.

»zastydły (a. [ostydły]) a [i] oziębły« (1): áby cżás wáſz przy ſkońcżeniu wáſzym [...] nie záſtał ſerc áni myſli wáſzych záſtydłych á ozyębłych w wierze á w miłośći wierney przećiwko Pánu ſwemu. RejPos 260v; [áby nas dzień ſądny [...] nie záſtał ták oſtydłych/ y oźiębłych w wierze. WujPosN 1584 II 341 (Linde s.v. ostydnąć)].

W przen (6):
Wyrażenia: »oziębłe piersi« (1): Stwórz we mnie/ móy pánie/ ſerce bogoboyné/ A w oźiębłych pierśiách myśli wſkrześ przyſtoyné. KochPs 77.

»oziębłe serce« [szyk 2:1] (3): RejPos 260v; maſz Páná Bogá pilnie prośić/ áby oźiębłe ſerce twoie ogniem Duchá ſwego świętego zápalił/ á pobudził ćię ku pokućie prawdziwey. KarnNap D; LatHar 396.

Szeregi: »oziębły a niezbożny« (1): ZNiſzcż/ z niebá Krolu możny/ Zywym płomieniem twey świętey miłośći/ Oźiębły/ á niezbożny Smyſł/ zwykłych niepráwośći GrabowSet I2v.

»ostydły (a. zastydły) a oziębły« (2): iż ieſli przy niey [przy wierze] nie będzye práwey chući/ á práwey miłośći ſerdecżney/ iuż oſtydła á ozyębła ieſt RejPos 307; piſmo ſwięte powieda/ iż táka wiárá [bez dobrego żywota] bárzo záſtydła á oziębła ieſt. RejZwierc 206v.

α. W funkcji rzeczownika (1): Abowiem przeklęty ieſt [...] ktory ſłużbę Páńſką odpráwia zdrádliwie, y oźiębłemu/ w kśięgách obiáwienia ś. Ianá/ przykrym wyrzuceniem z vſt ſwoich/ Pan Bog groźi. LatHar [+10].
b. Któremu brak patriotyzmu [w czym] (1): ze wprzewłoce y zapamietaniu niebespieczenstwa, uidzie sieła ludziom chęci y będą oziebleiszy w sprawach Rptey ActReg 135.

Synonimy: 1.a. ostydły, ozimniały, zimny; 2.a. niedbały, niezbożny, ostydły, zastydły.

Cf ODZIĘBŁY, OZIĘBIONY, OZIĘBNĄĆ

EW