[zaloguj się]
[pdf]

PLESZ (21) sb m

Teksty nie oznaczają é.

Fleksja
sg pl
N plesz piesze
G plesz(o)w
A plesz plesze
I plesz(e)m pleszami
L pleszu

sg N plesz (1). ◊ A plesz (6). ◊ I plesz(e)m (4). ◊ L pleszu (1). ◊ pl N piesze (1). ◊ G plesz(o)w (1). ◊ A plesze (6). ◊ I pleszami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Tonsura, wygolone w kształcie kółka miejsce na głowie duchownego katolickiego; tonsura, rasus vertex, areola in vertice sacerdotum eraso Cn (19): RejKup t4, bb6; KrowObr 199v; RejFig Aa2; Strzygą tedy włoſy ná kſtałt y podobieńſtwo Korony/ ktorą vſtáwicżnie záchowáć muſzą: á im ná wyżſzy ſtan potym wſtępowáć będą/ tym też pleſz więtſzy mieć máią. KuczbKat 240, 240.

W połączeniach szeregowych (3): Oracż záwżdy [mówi] o pługu s trzoſłem o lemieſzu/ Mnich tákież o kápicy/ o trepkach/ o pleſzu. RejWiz 6v; KrowObr 241, 242.

Zwrot: »plesz przegolić (a. golić), postrzygać« [szyk zmienny] (5:1): Izali im [Pan Krystus Apostołom] ręce ná krzyſz oliwą ſmárował? Izali im brody y pleſze poſtrzygał? KrowObr 125, 119, 239v; Nie chłubże ſie też tym kſięże Dominiku álbo kſięże Benedikcie ábyś iedno ty ſam był kápłanem Páńſkim iżći pleſz przegolono RejAp 169, 88 [2 r.].
Przen (4): [Książe mówi] Mieyże ty mniſſku kapiczę A ya też Liſt wnet wychwjcze A ku pirwſſym ſprawcząm moym Będę przedtem [= przed tym] pleſſem twoeym [!] [= wcześniej niż ty] RejKup t8.
Zwrot: »wzgardzić pleszem« = zrezygnować ze stanu duchownego (2): [Jaromir] iuż miał dwoie ſwięcenie/ ále pothym wzgárdził pleſzem/ wſiadſzy na koń viechał do Polſkiego Krolá BielKron 324, 301v.
Szereg: »plesz z komżą« (1): Iam potym wźiąwſzy ná kieł wędźidło/ pleſz z komżą poſpołu Biſkupowim odeſłał [= przestałem być duchownym] OrzRozm O4v.
2. Prawdopodobnie: Włosiennica (1): (marg) Vtzynki dobre Papieſkie. (–) w odzieniu inákſzym niſſli inſzy ludzie chodzić/ zdrewná ſobie boty vtzynić/ głowy golić/ w koſzuli niechodzić/ pleſze [możliwa też interpretacja: tonsury] nośić KrowObr 61v.
3. Łupież, strupy na głowie (1): I też tym kthorym ſie pleſze na głowie cżynią/ otręby y łuſkę z głowy ſpądza [wódka Matki Bożej włosków] FalZioł II 8c.

Synonimy: 1. korona; 3. łup, łupież, łuska, otręby, parch.

LW