[zaloguj się]
[pdf]

POBORZYĆ (45) vb pf

poborzyć (28), poburzyć (17); poborzyć BudBib (5); poburzyć MiechGlab, KromRozm I, Leop (3), BielKron, SkarŻyw, StryjKron (6), SkarKaz, SkarKazSej (2); poborzyć : poburzyć BibRadz (23:1).

Oba o prawdopodobnie jasne (tak w po- oraz borzyć).

Fleksja
inf poborzyć
praet
sg pl
2 m poborzyłeś m pers
3 m poborzył m pers poborzyli
plusq
sg
3 m był poborzył
imperativus
sg pl
2 pob(o)rz pob(o)rzcie
conditionalis
pl
3 m pers by poborzyli
con praet
sg
3 m by był poburzył

inf poborzyć (3). ◊ fut 1 sg poborzę (3). ◊ 3 sg poborzy (2). ◊ 2 pl poburzycie (1). ◊ 3 pl poborzą (4). ◊ praet 2 sg m poborzyłeś (1). ◊ 3 sg m poborzył (11). ◊ 3 pl m pers poborzyli (13). ◊ plusq 3 sg m był poborzył (1). ◊ imp 2 sg pob(o)rz (1). ◊ 2 pl pob(o)rzcie (1). ◊ con 3 pl m pers by poborzyli (2). ◊ con praet 3 sg m by był poburzył (1). ◊ part praet act poborzywszy (1).

Sł stp: poburzyć, Cn brak, Linde XVIII w: poburzyć.

I. Transit. (45):
1. Zniszczyć, spustoszyć (zwykle wiele); destruere, vastare Vulg, PolAnt; depopulari, evertere Vulg; conterere, corrumpere, demoliri, desolare, diruere, disperdere, dissipare, frangere, percutere, perdere, praedari PolAnt [kogo (= czyje ziemie), co (sg (7), pl a. sg w funkcji pl (32)] (39): Leop 2.Par 32/14; áni mowili dáley áby mieli iść walczyć przećiwko nim/ á iżby mieli poborzyć źiemię w ktorey Rubenitowie y Gádytowie mieſzkáli. BibRadz Ios 22/33, Gen 14/7, 3.Reg 15/20, Ier 25/36, Ez 30/14, 4.Esdr 15/30, Iudith 2/12, 1.Mach 14/31; BudBib 1.Mach 3/39, 15/4; [Kiejstut] tákże y Hálickie wołośći ácz dáleko od Litwy ná Węgierſkich gránicach y Wołoſkich położone z Lubártem Brátem poburzył. StryjKron 437.

W połączeniu szeregowym (1): Carz Prekopſki [...] wſzytki Naháyſkie/ y Zawolſkie Hordy zá Wolgą rzeką y Kámą leżące ták ſplundrował/ poburzył/ ſpuſtoſzył/ y ludu Naháyſkiego w polon ták wiele wygnał StryjKron 722.

W charakterystycznych połączeniach: poborzyć hordy, krainę, ludzi, narody, pastwiska, w(o)łości (2), ziemię (część ziemie) (4).

Zwrot: »poburzyć (mieczem i) ogniem« [szyk zmienny] (2): A Mathiáſz Krol Węgierſki [...] zebrawſzy ſześć tyſięcy woyſká/ pod ſpráwą Tomaſzá Tarcego ná Podgorze do Polski poſłał/ ktore wſzytko mieczem y ogniem poburzył StryjKron 652, 537.
Szereg: »poburzyć i wypalić« (1): Tak wſzyſtcy wćiągnąwſzy do zięmie Chełmſkiey/ wſzyſtki włośći co ſie náwinęło wſzędzie poburzyli/ y wypalili etć. StryjKron 380.
a. Zburzyć, rozwalić [co] (23): MiechGlab 40; On połamie báłwány ich/ poburzy ołtarze ich. Leop Os 10/2, 2.Mach 8/10; Y poborzę wyſokie káplice wáſze/ á potłukę obrázy wáſze BibRadz Lev 26/30; á poborzćie wſzytki ich báłwany/ y obrázy ryte/ przytym y wſzytki ich káplice zobalayćie. BibRadz Num 33/52; á wſzytki miaſtá wyſokie leżące nád potokiem Arbonái poborzywſzy przyćiągnął áż ku Morzu BibRadz Iudith 2/13, Gen 7 arg, Lev 26/31, 1.Reg 15/3, 4.Reg 3/19, 25 (13); BudBib 4.Esdr 16/47, 2.Mach 10/2; Arryanowie [...] Kośćioły Kátolickie poburzyli SkarŻyw 58; StryjKron 260; SkarKaz 456b.

W przeciwstawieniu: »pobudować ... poborzyć« (1): Bo znowu pobudował wyſzki ktore był poborzył Ezechiaſz oćiec iego BudBib 2.Par 33/3.

W charakterystycznych połączeniach: poborzyć bałwany, baszty, dom(y) (2), domy boże, granice, kościoły (kościołki) (2), miast(a) (6), mury (2), ołtarze (2), przybytki, twierdze, wyszki (wysokie kaplice) (2), zamki.

Zwrot: »do gruntu poborzyć« (1): Ale gdy go ku miáſtu nieprzypuſzcżono/ odćiągnął thák iákoby ſię był záś z nowu wroćił/ á áż do gruntu wſzytko Ioppitow miáſto poborzył [eradicaturus]. BibRadz 2.Mach 12/7.
2. Pokonać wielu; exterminare, perdere PolAnt [kogo pl] (2): iż Bog wáſz ieſtći on/ ktory idźie przed wámi iáko ogień trawiący/ on ie [nieprzyjaciół] ſam poborzy á wam ie podda BibRadz Deut 9/3, Iudith 8/10.
3. Podburzyć, sprowokować do czegoś [kogo] (4): A o ty kroliki nie trudno/ ktorzy iádowitemi ięzykámi myśli ſwe zákryte wykonywáiąc/ poburzą proſtaki SkarKazSej 695a.

poborzyć na kogo (2): KromRozm I L2v; Powſtał przećiw iemu napierwey brát Zbigniew ktory był mnichem/ z zazdrośći pánowánia/ poburzył nań krolá Borzywoiá Cżeſkiego/ y Swáthopługá Moráwſkiego kſiążętá. BielKron 350v.

Zwrot: »do nieposłuszeństwa poburzyć« (1): Młodſzy bráćia drugdy wſzytko roſporą y popſuią/ y powichlą: y odiáchawſzy drugie do niepoſłuſzeńſtwá poburzą. SkarKazSej 659b.
II. [Intransit. Wzbić się, unieść się:
Zwrot: »ku gorze poburzyć«: abowiem vſtawicżnym mieſzánim pośpieſzyſz palenie/ y prętkie wſtępowánie/ zwłaſzcżá gdy ogień będzie tym więtſzy/ ku gorze poburzy SienHerb 592b.]

Synonimy: 1. spustoszyć, zniszczyć; a. rozwalić; 2. pokonać, zwyciężyć.

Formacje współrdzenne cf BURZYĆ.

Cf [POBORZENIE], POBORZONY

MMk, RS