[zaloguj się]
[pdf]

POBUDZONY (79) part praet pass pf

pobudzony (64), pobudzon (15).

Pierwsze o jasne; w formach złożonych -on-, w formach niezłożonych -ón, -ona.

Fleksja
sg
mNpobudzony, pobudzón fNpobudzona, pobudzonå
V Vpobudzonå
pl
N m pers pobudzeni
subst pobudzon(e)
A subst pobudzon(e)

sg m N pobudzony (30), pobudzón (12); ~ (praed) -ony (21), -ón (12); -ony HistAl (2), KrowObr, SkarJedn, Oczko, StryjKron, CzechEp, Phil, GrabowSet, OrzJan, LatHar (2), KołakCath, SapEpit; -ón BibRadz, KwiatKsiąż, KuczbKat, RejZwierc (2), BudBib, ModrzBaz; -ony : -ón Leop (1:1), BielKron (1:1), Mącz (4:2), StryjWjaz (1:1). ◊ f N pobudzona (3), pobudzonå (2); ~ (attrib) -a (1); (praed) -a (2) OpecŻyw, PaxLiz, -å (2) LubPs, RejAp. ◊ V pobudzonå (1). ◊ pl N m pers pobudzeni (27). subst pobudzon(e) (3). ◊ A subst pobudzon(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: pobudzony od kogo, od czego (6), przez kogo (1); od kogo KrowObr, BibRadz, CzechEp, NiemObr, LatHar; od czego : przez kogo ModrzBaz (1:1).

Sł stp s.v. pobudzić, Cn s.v. poruszony, pobudzony od kogo, Linde bez cytatu s.v. pobudzalność.

1. Który pod wpływem czegoś a. kogoś rozpoczął jakieś działanie, wzbudził w sobie jakieś uczucie lub nabrał chęci, zapału do czegoś; commotus HistAl, Mącz; instinctus Mącz, Cn; inspiratus PolAnt; coortus, impulsus, incitatus Mącz; instigatus Modrz; attractus, illectus, invitatus Calep; concitus Cn (63): KrowObr 151; nie wolą ludzką przynieśione ieſt niekiedy proroctwo/ ále święći ludźie Boży pobudzeni od Duchá świętego mowili. BibRadz 2.Petr 1/21; OrzRozm N4v; Mącz [269]a, 287b, 415b; A o onych co mam mowić/ ktorzi ſwowolnie mężoboyſtwá broią? átoli od tego ártikułu ſą pobudzeni/ ktore y krzywdy y mężoboyſtwá lekucżko karząc/ przekłáda bogáte nád vbogie ModrzBaz 72; NiemObr 118; Calep [504]b.

pobudzon dla czego (1): wolnego vmyſłu pierwſzy dowod á znák ieſt/ gdy kto dla chwały bywa pobudzon/ y miłoſćią wyborney ćći bywa zápalon. KwiatKsiąż Bv.

pobudzon(y) do czego (7): BibRadz II 130c marg; Lecż ślácheckiego przyrodzenia ludźie/ tym ſpoſobem od proznowánia do roboty będą pobudzeni ModrzBaz 37, 23, 118, 134; LatHar 81, 501.

pobudzon(y) z czego [= czym] (4): KrowObr 232v; Leop Eccli 12/12; Więc po cżáśie lat ſwych doyźrzáłośći/ [panna] Pobudzoná z przyrodzoney krewkośći. Ięłá myſlić [...]: Kogoby mogłá mieć ſwą ozdobą. PaxLiz A4v. Cf Wyrażenie.

pobudzon(y) ku czemu (16): KrowObr 63v, 67, 94 [2 r.]; KwiatKsiąż B2; Ad nobilitatem et virtutis laudem expergisci, Być pobudzón ku cnocie. Mącz 111c, 42d, [234]d; KuczbKat 5, 155, 425; WujJud 41v; StryjWjaz A2; ModrzBaz 124v; A iż on [Bóg]/ nie będąc ku temu od nikogo pobudzony/ ále wedle zdánia ſwego/ ſwobodnie wſzytko vcżynił CzechEp 238; w któréy téż [niezgodnie] y bráćia rodzeni niektórzy ku nieprzyiáźni y ſwaróm wielkim częſtokróć bywáią pobudzeni [provocantur JanStat 561] SarnStat 593.

pobudzony ku komu czym (2): ModrzBaz 124v; Iż tedy Iego Miło: Pan [...] bárziey ſwoią ludzkośćią/ niż iáką zaſługą moią/ ku mnie żebrakowi pobudzony/ hoyney ręki ſwey ku mnie ściągáć nie tylko nie przeſtawa/ ále [...] GrabowSet A2v.

pobudzony na co czym (1): Lepiey dáleko słuſzne im [sędziom] dochody poſtánowić/ żeby ſię z ſądow nic nieſpodźiewáli/ cżemby mogli być pobudzeni [excitarentur]/ ábo ná ſkazánie kogo nieſpráwiedliwie/ ábo ná wolnym vcżynienie. ModrzBaz 88v.

pobudzony przez co [może składnia dopełnienia sprawcy] (3): Pokornie ćie Boże proſimy/ [...] áby przes dotykánie tego Woſku/ y przes pátrzenie nań/ wierni byli pobudzeni ku chwale. KrowObr 67; ábychmy przez nie [kościelne tradycje] ku rozmyślaniu dobrodźieyſtw Boſkich [...]/ łátwiey byli pobudzeni WujJud 41v; LatHar 81.

pobudzon(y) czym (29): OpecŻyw 179; SeklWyzn 4; iż Alexander Filipá Mácedońskiego ſyn ſzaleńſtwem pobudzony [in stulticiam elevatus] wſzedł do Azyey á one s cudnoſći zniſzcżył HistAl C6v, B3; Mącz 4b, 42d, [234]d; KuczbKat 155; StryjWjaz A2, A2v; Ktoremiż tedy obietnicámi możemy być pobudzeni [accendi possumus] ku vcżynieniu miłośierdźia vbogim á nędznym niedoſtátecżnym kmiotkom/ ieſli temi Bożemi niebędźiemy pobudzeni [non accendimur]/ ktoremi nam błogosłáwieńſtwo/ y cżáſu złey przygody wybáwienie obiecuie? ModrzBaz 124v, 23, 53, 118; SkarJedn A5; SkarŻyw 30; Tą krzywdą [zamordowaniem żołnierzy polskich przez Kijan] pobudzony Kroi Belesław [!]/ wnet żołnierze ſwoie z leży zgromádźił/ ktorym dał ná łup Kijow wſzyſtek StryjKron 170; Phil D; OrzJan 38, 73; LatHar 3, 158, 202; KołakCathOkuń A2; WujNT 471; SapEpit A4v. Cf pobudzony ku komu czym; na co czym.

W przeciwstawieniu: »odwiedziony ... pobudzony« (1): Tákiemi igrami żołnierze y od ſproſnego zbytku będą odwiedźieni/ y chęćią sławy będą pobudzeni [et laudis cupidine excitabuntur] do powinnoścći cżeść przynoſzących ModrzBaz 118.

W charakterystycznych połączeniach: pobudzony chwalebnie, czestokroć; pobudzony od Boga. od Ducha Świętego (3); pobudzony ku chwale (boskiej) (dla chwały) (3), ku cnocie, ku dobremu, ku miłości (ku miłowaniu) (2), ku (więtszemu) nabożeństwu (ku nabożnych uczynków sprawowaniu) (3), do nawiedzenia [kogo], ku nieprzyjaźni, do powinności, ku postom, do roboty, ku rozmyślaniu, do rzeczy zacnych (do czego zacnego) (2), k sławie, na skazanie [kogo], ku swarom, ku uczynieniu miłosierdzia, do uważania [czego], ku żebrakowi; pobudzony anjelskim żywotem, bojaźnią niewolej, chęcią (sławy) (3), darem [czyim], dobrodziejstwem, przez dotykanie [czego], duchem (z ducha nieczystego) (2), gorliwością, przez kościelne tradycyje, krzywdą, ludzkością, łaskawością, miłością ojczyzny, nauką [czyją] (2), obietnicami (bożymi) (2), przez patrzenie, prawem, (małą) przyczyną (2), przykładem (2), z przyrodzonej krewkości, sławą, z słow, srogością niewolej, szaleństwem, upomnienim pasterskim, zasługą, znaki (przez widome znaki) (2).

Wyrażenie: »pobudzon(y) (jest) w gniew, gniewem« [w tym: z czego (1)] = commotus, ad iram, ira incitatus Mącz [szyk 3:1] (3:1): gdy widzyáłá [nie zaproszona na wesele Dyskordia] ná pocżćiwych mieyſcach ſiedzyeć towárzyſzki ſwoie Iunonę/ Pálládę/ á Wenus/ pobudzoná z zázdrośći w gniew/ wrzućiłá miedzy nie złote iábłko/ ná ktorym bylo nápiſano/ co godnieyſzey y cudnieyſzey ma być dano. BielKron 21v, 88; Mącz 5b, 174b.
Szeregi: »pobudzony i napomniony« (1): áby theż pierwey [przed bierzmowaniem] śie grzechow ſpowiedáli/ á vpominienim Páſterſkim/ ku poſtom y ku nabożnych vcżynkow ſpráwowániu pobudzeni/ y nápomnieni byli KuczbKat 155.

»natchniony i pobudzony« (1): Rokv przeſzłego Xięża Capituli Poſnanſkei [...] niewiem iakim dvchem nadchnieni/ y pobvdzeni chcieli mie gwałtem przy mvſić/ naczięſke prziſięgi SeklWyzn 4.

W przen (3): ModrzBaz 133v; áby myśli wiernych Bożych/ przez te widome nabożeńſtwá Chrześćiáńſkiego znáki/ do vważánia wyſokich wielce rzecży [...] były pobudzone. LatHar 81.

W porównaniu (1): Bo ztąd [z mówienia o sprosnych miłościach i gamrackich sztukach] wiele pokus/ y zápálcżywey chćiwośći w ſercá ludzkie przychodźi. Ztądże [...] ochotny młodźieńſki wiek/ iáko dodániem oſtrog/ bywa pobudzon [excitatur] ModrzBaz 53.

2. Powstały; wzmożony; excitatus Modrz (7): ktorzi álbo pobudzáią á roſzcżą drugich niezgody [...]: álbo pobudzone mogąc vhámowáć/ niechcą. ModrzBaz 66v.

pobudzon(y) w kim (4): kthorą przyſięgą á záſlubienim ma być w nas mocnie vtwierdzona á pobudzona wiárá náſzą [!]. LubPs Z3; RejAp 46. Cf Fraza.

Fraza: »gniew [w kim] pobudzon być ma« (2): Nie ledá s przycżin gniew w nas pobudzon być ma. RejZwierc [782]v marg [idem] Bbb.
a. Zesłany na ziemię w celu realizacji boskich celów (2): [Cyrus po Dariuszu] prawym Monárchą zoſtał ná ſwiecie [...]. Pobudzony thedy Cyrus s proroctwa Izáiaſzowego/ ktory przed 200 lat powiedał ſłowá Páńſkie/ mowiąc: Pomázańcowi memu Cyruſowi podnioſę práwicę BielKron 110v; Ták mowi Iehowá. [...] naród wielki pobudzon będzie [gens magna consurget] z kráioch ziemie. BudBib Ier 6/22.
3. Przeżywający silną emocję dodatnią lub ujemną; wzruszony, podniecony; rozgniewany, wstrząśnięty, osłabiony; affectus, commotus, iratus, irritatus Mącz; concitatus (ardore), impulsus, labefactatus, loco motus Calep (6): Leop Dan 11/10; Ita sum affectus ut nemo unquam, Tákem pobudzony iż żaden nigdy ták. Mącz 503d, 174d, [234]b; Impulsus, Labefactus, loco motus – Pobudzony, poruſzony. Calep 510a, 231b.
4. Wprowadzony w ruch; przyspieszony; acceleratus, citatus, citus Calep (3): Citatus [...] Acceleratus vel citus, aut velox – Pobudzony, ochotny, wartky. Calep 194a.

pobudzony przez co (1): Pneumatica, orgány które przes nádymánie bywáyą pobudzone Mącz 307c.

pobudzony czym (1): ze źimie meaty źiemné ſą goręczſzé/ [...] tedy ſok ón ogniem źiemnym bárźiey pobudzony/ hoyniéy płynie Oczko 9.

Synonimy: 1. natchniony, pobiedzony, pociągniony, poduszczony, podwiedziony, poruszony, przywabiony, wzruszony, zapalony.

Cf NIEPOBUDZONY, POBUDZIĆ

TG, ZCh