[zaloguj się]
[pdf]

POCIEC (24) vb pf

o oraz e jasne.

Fleksja
praet
sg pl
3 n pociekło subst pociekły

fut 3 sg pociecze (16). ◊ 3 pl pocieką (4). ◊ praet 3 sg n pociekło (1). ◊ 3 pl subst pociekły (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Popłynąć; fluere Vulg [w tym: bezpodmiotowo (3)] (23):

pociec czym (3): Leop Ioel 3/18; Potym Pan Bog sſtąpi w mocy ſwoiey/ [...] y potłocży ony ktorzy od niego odſtąpią/ áż kreẃ pociecże rzekámi BielKron 136; Léy wodę w ón żłobek/ podnośże ſzróbámi że wodá w obu kóńcu równo ſtánie/ y obiemá dźiurkomá wodá poćiecze. Strum C3v.

pociec po czym (1): á wyſchnie wſſelkie ſerce/ [...] y ſchorzeie kozdi duch á po wſzech kolánach poćieką wody Leop Ez 21/7.

Frazy: »[komu] mimo uszy pociecze« (1): tho weń [w dzban] łeb wnurzy áż mu mimo vſzy pociecże zá zdrowie pijąc. RejZwierc 89v.

»pocieką wody« = fluent a. ibunt aquae Vulg (2): Y ſtánie ſie w on dzień/ będzie z gor kápáć ſlodkość/ z pagorkow popłynie mleko/ á wſſyſthkiemi źrzodły Iudſkiemi poćiek[ą] wody Leop Ioel 3/18, Ez 21/7.

[Zwrot: »pociec wodą«: Wſzyſthkie ręce oſłábieią á vpádną/ y wſſyſtkie koláná poćieką wodą [omnia genua fluent aquis] (od ſtráchu). Leop Ez 7/17 (Linde).]
a. Wytrysnąć, ukazać się; descendere, inundare PolAnt (13): Po napierwſzem przyłożeniu/ tedy będzie priſzcż cżarny [...]: aż ſie przepuknie dla tego przykładania/ potym pociecże ropa ſzpetna pocżyrniała FalZioł V 71v, V 111 [2 r.], 111v; Alić vderzył ſkáłę y wypłynęły wody/ á rzeki poćiekły BudBib Ps 77/20; SkarŻyw 497.

pociec z czego (4): BielKron 165v; Albo ná ogień włoż drewno láſkowe ſurowe/ á onę miazgę zbieray ktora z obu końcu poćiecze SienLek 78; á mieſiąc trzy kroć ſie przez dzień vkaże/ á z drzewá kreẃ pociecże RejPos 5v; patrz iáko [wieprz będzie] zębami zgrzytał áż pijani [lege: piany] z niego pocieką. RejZwierc 75.

[W porównaniu: inundacionem maris roſvodnyenye. weſbranye morza quasi lac sugent iako mleko ſſacz bedv to ieſt tak ziſnoſzczi mleka myodv ym poczecze iako woda ſ morza TomZbrudzBrul Deut 33/19.]

Frazy: »pociecze miod i mleko; [pociecze mleka, miodu]« (1): á mowiąc/ iżem ia was przywiodł do zyemie obiecáney według Prorockiego piſmá/ s ktorey pociecże miod y mleko BielKron 165v; [TomZbrudzBrul Deut 33/19].

peryfr. »pociekły wody (a. strumienie wodne) z oczu [czyich]« = ktoś zapłakał (2): Strumienie wodne poćiekły z ocżu moich/ iż nie ſtrzegły zakonu twego. BudBib Ps 118/136; y poćiekłj tákie wody z ocżu iego [kapłana]/ iſz kśięgi y korporał polał SkarŻyw 580.

Przen [z czego] (1): Bo kto vwierzy w mię/ rzéki żywé wody pocieką z iego żywota. OpecŻyw 75v.
b. Spaść z góry, nakapać, nalać się (5):

pociec do czego (1): á tak tłuſtoſć pociecże do ſpodniego garncza. FalZioł V 110.

pociec na kogo, na co z czego, skąd (2): mieyże Dymácz pogotowiu/ iżby ogień niezgáſł/ gdy mu [koniowi] z nozdrzy wodá nań poćiecze. SienLek 168v; TAmy ſye porwáły/ ſrodze ſzumi wodá/ [...] Wſzák też tu ná ćię z góry nie poćiecze. PudłFr 25.

pociec w co (1): á pal [cegłę] iáko wodkę palą/ poſtáwiwſzy śkłankę álbo bánkę w ktorą poćiecze SienLek 161.

Przen (1):
Fraza: »co pociecze i ukanie« (1): ktori [król Zygmunt] [...] laſſi y pvſcze. y zyemye y wodj. y wſzye dochodi zapyſſaly. czo poczieczecz y vkanie. kv wyelkyemv Stolczv wyelkyego Xyeſtwa Lythewſkiego. LibLeg 10/95v.
2. Rozpuścić się, stać się płynem (1):
Szereg: »pociec i roztopić się« (1): Woyciech powiada iże Magneſia pociecże y roſthopi ſie w mocznym y w wielkim ogniu FalZioł IV 56b.
3. [Pobiec: Na śniegu gdy rozumieſz że ptak ſzalony/ tedy śieć ſtaw nań y siatki zdáleka [...]: á ſkoro ſie im vkażeſz/ tedy poćieką y będą w śiećiách bárzo prędko CygMyśl D2.]

Synonimy: 1. popłynąć, spłynąć; a. wypłynąć, wytrysnąć; b. ukanąć; 2. rozpłynąć się, rozpuścić się, roztopić się; 3. pobiec, polecieć.

Formacje współrdzenne cf CIEC.

Cf POCIEKŁY

AL