[zaloguj się]
[pdf]

POCIERAĆ (34) vb impf

o oraz a jasne, e pochylone.

Fleksja
inf pocierać
indicativus
praes
sg pl
3 pocierå pocierają
praet
sg
3 f pocierała
plusq
sg
3 f była pocierała
fut
sg
3 m będzie pocieråł
imperativus
sg
2 pocieråj
3 niech pocierå

inf pocierać (11). ◊ praes 3 sg pocierå (2). ◊ 3 pl pocierają (2). ◊ praet 3 sg f pocierała (2). ◊ plusq 3 sg f była pocierała (1). ◊ fut 3 sg m będzie pocieråł (1). ◊ imp 2 sg pocieråj (12). ◊ 3 sg niech pocierå (2). ◊ part praes act pocierając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Trzeć, nacierać; confricare, perfricare, pertergere, praetergere, subigere Cn (29): Warz w winie Mirrę/ gleyt/ to ieſt Litargirium/ koperwaſeru przyłóż trochę/ á w tym omocż chuſtkę/ á pocieray gdzie ſmierdzi kozłem. FalZioł V 65v.

pocierać czego (2): Miaſto łaznie zawſze ciała pocierać rano od wierzchu aż na doł FalZioł V 65, IV 57a.

pocierać kogo, co (16): Theż auripigment zmieſzay z mydłem weneczkiem/ á pocieray fleki na ciele albo liſzaie/ zginą od tego. FalZioł III 40d; Proch khoſci wołowey ſpaloney/ na bolenie zębow pomaga/ gdy nim zęby bolącze pociera. FalZioł IV 5c, I 82a, 127b, III 21c, 30a, IV 16c (11); iuż mię trzeć nie trzebá/ Iużem on pot wypuśćił/ co ſie rodzi s chlebá. Kiedyſcie mię gdym prośił pocieráć nie chcieli RejFig Cc8; weźmi oleiu ceglánego/ á námieſzay weń Sálmijáku/ ieſt to ſol Libiyſka/ kthorą kotlarze miedź poćieráią SienLek 94v, 46v; PaxLiz D2, D2v.

pocierać na co (3): Wezmi ſoku z ziela wołowego ięzyka/ ſoli białey/ oboyga rowno [...]/ zmieſzay wſzytko ſpołem A tym pocieray na thy flaki. FalZioł II 20d, V 116, 117v.

pocierać czym (16): Nalepſze lekarzſtwo aby pchły niekąſały/ piołynem na każdy wiecżor ciało pocierać tak ſorowo/ albo nawarżywſzy go z oliwą. FalZioł IV 16c; Koſć z brzucha tey to riby [sepii]: gdy będzie ſtłucżona á proch na chuſtę przyłożony będzie/ thedy bieli zęby gdy niem pociera. FalZioł IV 39a, I 82a, 127b, II 20d, III 21c, 30a (12); SienLek 94v, 172; Málterią/ Kálánder bráć ná płát Szárłatny/ Tym pilnie twarz poćieráć/ będzie cżłek vdátny. PaxLiz D2, D2v.

pocierać po czym (1): powáliwſzy koniá/ gębę mu roźdźieẃ/ á śięgni mu oną laſką spácześiámi w gárdło/ poćiéray po ſtronách iż mu ſye pryſzcze sprzepukáią SienLek 169v.

W charakterystycznych połączeniach: pocierać ciała (G), zębow; pocierać ciało (2), dziąsła (2), fleki na ciele, grubość skory, język, liszaje, miedź, miestce, stolec, twarz (3), wargi, zęby (4); pocierać na ciało, na flaki, na świerzb; pocierać fenitrum, gorącą cegłą, grzanką, kwiatkami z oliwą, piołynem, prochem (3), salmijakiem, szczecinami, wodką, żywicą.

[Szereg: »cudzić i pocierać«: tamże więc takowego źrzebcá trzeba znienagłá cudźić y poćierać Cresc 1571 518.]
Przen [co] (4):
Fraza bibl.: »progi, stopnie drzwi pociera noga [czyja]« = ktoś przychodzi do kogoś (1:1): Gdy vyrzyſz mądrego/ wſtaway ráno do niego/ á progi drzwi iego niech poćiera nogá twoiá [et gradus ostiorum illius exterat pes tuus Vulg Eccli 6/36]. SkarKaz 42b, 580a.
Zwroty: »cudze ściany, [kąty], obce strony pocierać« = tułać się po obcych domach, krajach; assiduo in aliam et aliam migrare regionem, habitare in alieno, permutare sedem (sede) a. terram terra, (subinde) domicilium a. habitationem a. regionem commutare a. mutare Cn [szyk zmienny] (2): włocżyć ſię teſz po świećie iáka to ćięſzkość: mięſzkáć wpoſtronney ziemi iáka trudność: opuśćiwſzy ſwoy dom/ cudze śćiány poćieráć SkarŻyw 244; KlonKr C4v; [A ten przerzeczony Bodek przyrzekł przed prawem chować jako matkę swą w takiem dostatku, jakoby ona była z tego kontenta, do śmierci cudzych kątów nie pocierając. KsięgaSądIwk 1590 nr 167].

[»ławy pocierać« = siedzieć próżnując: Iákożby iuż záprawdę y młodzi ludzie nie ládá ćwiczenie ſtąd mieli/ [...] niżli ták teraz leżąc álbo o domu łáwy ze wſtydem miłych rodzicow ſwoich poćieráiąc/ álbo ze dniá czyniąc ſobie noc/ á z nocy dzień WerPublika 9, 5.]

2. Wycierając osuszać [co; w tym: czym (2)] (3): A tá Mária byłá oná ktora byłá pomázáłá nogi Páńſkie máśćiámi/ y poćieráłá ie włoſy ſwoiemi RejPos [352]v; Bo ią [wolnością] ták zátrząſamy cżáſem/ nie inácżey iáko owym plugáwym ogonem liśim co im łáwy poćieráią. RejZwierc 36v.
Przen (1):
Szereg: »pokrapiać i pocierać« (1): A iákoż mu [Panu] nie ma vſtáwicżnie tymi łzámi ſwemi pokrápiáć y pocieráć thych ſwiętych á błogoſłáwionych nog iego RejPos 311.
3. Kruszyć, druzgotać (2):

W połączeniach szeregowych (2): a oto beſtya cżwarta ſtráſzliwa á ſrogá y bárzo mocna ktora miáłá zęby wielkie żelazne/ á pożyráłá y poćieráłá [comminuebat]/ á oſtátek nogámi ſwemi podeptawałá BibRadz Dan 7/7, Dan 7/19.

Synonimy: 1. mazać, namazować, smarować; 2. osuszać; 3. druzgać, kruszyć, łamać, rozbijać.

Formacje współrdzenne cf TRZEĆ.

Cf POCIERANIE, POCIERANY

EW, SBu