począć kogo, co (134): Miedzy wielkimi ſkáłámi/ Mieſzkáiąc krucy z ſowámi: Pocżęli miedzy ſobą wáśń BierEz P4v, H3v; OpecŻyw 93; PatKaz I 12v; PatKaz III 129v; Szcżedrze mu [królowi Zygmuntowi] pan Buog pocżął Fortunę Dał mu w krotce kſięſtwo y korunę KlerPow 9; TarDuch B8v; FalZioł V 83v; BielŻyw 51, 149; BielŻywGlab nlb 11; GlabGad A5, K5v; Takci zydowie [...] Naprzod grzech poczęli gdy pana Ieſuſa vmyſlili zabic. WróbŻołt C5v, S6v; RejPs 84; RejJóz D6v; SeklKat A6, S2; Kupieċ zartuie Splebąna iż odbieſyad ſnim poczal roſprawe RejKup h4v, e8, z7, aa4; LibMal 1550/153; KromRozm I E4; BielKom F3v, G; GliczKsiąż I5; RejWiz 3 marg, 92; Leop 3.Esdr 6/22; RejZwierz 111v; BibRadz Dan 7/1; OrzRozm E3v marg, Fv [3 r.], F2v, M3v, R2v, V3v; BielKron 268, 311, 383, 415v; KochSat B4v; Bellum suscipere vel summere, Woynę począć. Mącz 24a, 14d, 21d, 35c, 47b, 68d (14); muśitá miéć między ſobą obá początek iáki/ od którégo náukę ſwą pocznietá. OrzQuin Tv, C, E, M2v, M3, R4v, X2; SarnUzn C8, F5v; RejAp BB; GórnDworz C2v, E3, P2v, V6v, Cc2v, Cc6; HistRzym 8v; RejPos 13, 38v, 199, 230v, 285, 298, 337v; Iużem tę piérwſzą część Kredá wyrozumiał: wtórą o Synie Bożym iuż czás począć BiałKat 81, 296, 338v; BielSat L3v; KuczbKat 65, 320, 385, 386; Ná oſtátek vmyśli [człowiek] Krzeſt przyiąć/ nowy żywot pocżąć/ y chowáć Boſkie Przykazánie. WujJud 98v, 227; RejPosWstaw [41²]; BudBib 2.Par 29/27 [2 r.]; A kiedy iuż vłożyſz wárſtę iednę [...]/ záſypże ią ná wiérzchowiſká tego chróſtu. A záſypawſzy poczniſz drugą wárſtę Strum H2v; CzechRozm 205, 213; ModrzBaz 99v; SkarŻyw 76, 226, 509, 566, 600; MWilkHist B; CzechEp 170, 273, 289, 292, 385, 408; ArtKanc A5v, E7; GórnRozm K4 [2 r.]; ActReg 105; Calep 902b; WyprPl C3; RybGęśli C; WujNT przedm 27, Philipp 1/6; powodowa ſtroná ſkarána winą zwyczáyną może popráwić y począć ſwą rzecz znowu lepſzym pozwem. SarnStat 824, 565, 730, 752, 771, 784 [2 r.], 963; SkarKaz 484a; GosłCast 56; SkarKazSej 679a.

począć od czego [o miejscu, też w tekście] (71): OpecŻyw [79], 102v, 120v, 126v, 141; ZapWar 1522 nr 2286, 1524 nr 2313, 1536 nr 2493; Droga Zlvczka ku dolinye Sſolą thi ſſą mitha na drodze począwſzi od doliny Polonie MetrKor 46/114v, 59/271; FalZioł I 10d, V 8, 16, 44v, 86v; GlabGad A5, Dv; MiechGlab 5; WróbŻołt L7; LibLeg 11/78v; HistAl D5; KromRozm III G6; GroicPorz ffv; KrowObr B2v, 123v; Leop 4.Reg 10/32, Luc 23/5; Aby w imię iego było opowiedano vznánie y odpuſzcżenie grzechow v wſzythkich narodow/ pocżąwſzy od Ieruzálem. BibRadz Luc 24/47, Gen 10/19, 2.Reg 17/11; BielKron 240v, 271, 288v, 294, 338 [2 r.], 368v, 371; Mącz 120c [2 r.], 355a, 503c; SienLek 141v; Cérkiel ſzóſtym ſtąpienim przyydźie ná tho mieyſce od którégo był począł. GrzepGeom K3v; RejPos 114v, 116v [3 r.], 134v; BudBib 2.Par 25/13; Strum I2v; BudNT Luc 24/47, Act 10/38; StryjWjaz C2v; CzechRozm 226v; Oczko 39v; StryjKron 355, 432; Dobrze nam ieſt/ pocżąć záraz od tey pierwſzey Kápituły mowić/ o ſprawcy y goſpodarzu Bogu CzechEp 237, 118, 301, 409; LatHar 722; WujNT 187, Luc 23/5, 24/47, Act 10/37; SarnStat 1071, 1090, 1110, 1264.

począć od kogo, od czego [o dolnej granicy czasowej, dolnej granicy wieku] (62): iátz iuż dlá dlugoſcij opuſſcżę ijné naſſego milégo pana cieſſkoſcij/ ktoré od ſiedḿ lát pocżąwſſy cirpiál OpecŻyw 35v, 2v, [34]v, 35v [2 r.], 54, 193v; OpecŻywSandR nlb 2v; FalZioł IV 30a; FalZiołUng V 119; MiechGlab *4, 34; WróbŻołt T8; RejPs 198; LudWieś B; ZapWar 1548 nr 2668; HistAl M3v; KromRozm III G6; GliczKsiąż B6v, G8v; GroicPorz k4v; Iáko ſię dawno poddał Papieżowi kośćioł Medyoláńſki? ktory potząwſzy od Páná Kryſtuſa/ y Apoſtołow/ nie był nigdy Papieżowi Rzymſkiemu poddány? KrowObr 30; Leop 3.Reg 18/26; UstPraw Dv; BibRadz 1.Esdr 3/6, I 353v, Act 1/22; [Konstantynus IV] Siedḿ lat walkę wiodł s Sáráceny/ ktorych poráźił trzy ſtá tyſięcy/ á od tego cżáſu pocżęły ich mocy mdleć BielKron 166v, 30v, 147v, 320v; Ex antelucano tempore Począwſzy od świtánia. Mącz 443c, 68b, 389b; LeovPrzep B3; BiałKat 333; KuczbKat a2; RejZwierc 1; CzechRozm 172v; niemáſz żadnego kácerſtwá od Lutrá pocżąwſzy/ ktoreby iuſz dawno potępione nie było SkarŻyw 374, 160; StryjKron 345; KochPij C3v; WujNT przedm 31, s. 9 [2 r.], 200, Act 1/22; GDyż Piſmo S. świádczy/ iż wſzyſtek wiek człowieczy począwſzy od młodośći ieſt zły SarnStat 240, 6, 191, 413, 491, 722 (11); SkarKaz 485b; CzahTr kt; SkarKazSej 690a.

począć od kogo, od czego a. ab aliqua re [o pierwszym temacie, początkowych słowach tekstu] (61): OpecŻyw [79], 168; BielŻyw 76; GlabGad A5, M2; SeklKat A6; MurzNT Luc 24/27; wykłádał [Pan Krystus] we wſſem piſmye/ co o nim było/ pocżąwſſy od Moizeſſá y wſſech prorokow? KromRozm II d4; KromRozm III P3; Leop *2v; A ták Filip otworzywſzy vſtá ſwe/ á pocżąwſzy od onego piſmá/ opowiedał mu Iezuſa. BibRadz Act 8/35, Luc 24/27; BielKron 305; muſzę od wiádomych mnie rzeczy począć/ o ták wyſokich y głębokich rzeczách mówiąc OrzQuin H4, C, E, E3, I2, M2v, Tv; Prot B; SienLek 28, 45, 197; SienLekAndr a4; GórnDworz Ii6v; A tu obácz iákie były ſpráwy iego [Chrystusa]/ y iáki ſwięty żywot iego. Bo ieſli go pocżnieſz od doſtoieńſtwá/ [...] tedy ſłuchay iáko o nim piſmo ſwiádcży/ iż był nád wſzytki ine ſtany doſtoynieyſzy RejPos 13, 111v, 230v, 270v; Wykład tedy Artykułu tego/ pocżąć máią od poznánia tego ſłowá (Duch Święty) KuczbKat 65, 30, 105, 240, 250, 320, 386; RejPosRozpr c2; CzechRozm 50v; TEraz iuź [!] o Obycżáioch drugich cżęśći Rzecżypoſpolitey mowić będźiemy/ á pocżniemy od Krolewſkiey władze ModrzBaz 15v; Oczko 34v; SkarŻyw 543; Y pocżąwſzy od Moiżeſzá/ po wſzytkich Prorocech/ wykłádał im wſzyſtkie piſmá ktore o nim były. MWilkHist Kv; CzechEp 170, 202, 273, 292 [2 r.], 298, 408, 421; NiemObr 30, 122; ReszPrz 55; O ktorym práwie chcąc dáley [...] mowić pocznę od wykłádu práwá GórnRozm E2v; WujNT Luc 24/27, Act 8/35; WysKaz 27; GrabPospR L4; SkarKaz 381b, 487b.

począć od kogo [o tym, kto pierwszy coś uczynił lub został czymś objęty] (37): PatKaz III 108; KrowObr 234v; RejZwierz 111v; pocżęłá być Monárchia Rzymſka od Iuliuſá Ceſarza BielKron 131, 147v, Mmm2; OrzQuin V4; GórnDworz Z6; gdyż ći tu nie inſzégo z tych Doktorów nie vkázuię iedno to: iáko ieden po drugim żywiąc począwſzy od Apoſtołów vczyli BiałKat 278v, 123v; WujJud 135; WierKróc Bv; CzechRozm 162; SkarJedn 213, 223, 242; ták/ iż począwſzy od Greków/ Plato ie [cieplice] záléca/ dobrze/ przed nim Homerus Oczko 2v; Oni [Chore, Datan i Abiron] do śiebie pierwey [...] przednie pány y rádę poćiągnęli: ták y dziśieyſzy odſtępcy od Pánow pocżęli. SkarŻyw 493, A4, 599; StryjKron 270, 390, 452; Bo co niektorzy od Iuſtiná nawięcey pocżąwſzy/ ták dumáli/ żeby to on Anioł [...] miał być tym ſynem Bożym/ ktore^go w obiáwieniu Ian widźiał ná koniu/ tedy ia to odrzucam CzechEp 222, 230; NiemObr 3; WujNT 869, 878, Ioann 8/9; KlonKr kt; SkarKazSej 679b, 689b. Cf »(sam) od siebie począć«.

począć od czego [o tym, co się robi na początku działania lub cyklu działań] (35): Bo chcemyli w nás grzechy vtlumitz/ od miernégo iedzeniá ij piciá mámy pocżątz. OpecŻyw 37v, 36v; FalZioł III 5b; KłosAlg E4; RejKup h4v; Pocznimyſz budowáć Polſkę/ iáko od fundámentu muśimy począć budowánie to od Ołtarzá OrzRozm Fv, Fv [3 r.], F2v, G; BielKron 215v; GrzegRóżn F4 [2 r.]; Mącz 268a, 296a; OrzQuin Tv; tedy [chory] ma ſye wſtrzymáć ieden dźień nie iedząc/ názáiutrz od troſzki począć/ á potym ná káżdy dźień potroſze iedłá przyczyniáć SienLek 92; GórnDworz E6, Cc6; GrzepGeom Nv; HistRzym 104v; RejZwierc 77v; przeto látá/ chorobá/ á śiłá/ w wodách tych śiedzeniu/ ſnádnie miárę poda. A ia proſzę áby to było nie znagłá/ ále od máłá począwſzy/ záwżdy co przydáiąc Oczko 27v, 17, 19v, 22, 31; A Iozue lud on przepráwiony/ do woyny przypráwuiąc: od zakonu Bożego y nabożeńſtwá pocżął. SkarŻyw 501; StryjKron 782; GórnRozm K4 marg; WyprPl C3; SarnStat 963, 1005; SkarKaz 70a; Ták y Dawid od proroctwá tákiego kroleſtwo ſwoie począł. SkarKazSej 679a.

począć od kogo, od czego [o jednym z elementów zespołu (dowolnym, najwcześniejszym lub najważniejszym)] (53): Wyborni kxiążęta twoi miły panie pocżąwſzy od koſcioła twego [...] będą tobie dary ofiarować. WróbŻołt 67/30; ComCrac 12; SeklKat Z2; GliczKsiąż Fv, G8; LubPs aa; GroicPorz C, h2v; Leop 1.Mach 2/61; LeszczRzecz A2; BibRadz *2v, Gen 6/7, 7/22, 1.Reg 6/18, 1.Par 23/3 (8); BielKron 30 [2 r.], 79, 263v; OrzQuin K2; SarnUzn G6; SienLek 164v; Mącz 14d, 37c, 109d; od Troiej pocżąwſzy/ co było ná ſwiecie walk/ mordow/ y okruczieńſthwá/ niemal záwdy/ s przycżyn białychgłow cudnych roſły GórnDworz L14, O2; RejPos 59, 218; RejZwierc 240 [2 r.]; BudBib 2.Par 25/5, Eccli 40/3; BudNT Matth 20/8; CzechRozm 178v; Oczko 7; KochPs 198; y ná vderzenie laſki Moyżeſzowey wyſzły zwody żáby/ y nápełniły domy/ komory/ łożá/ ſtoły/ potráwy/ gárnce/ wſzytkich ludzi w Egipćie/ od domu Krolewſkiego pocżąwſzy SkarŻyw 480, 304, 480, 544; GórnRozm C3v, I3; KołakCath B3v; WujNT Matth 20/8; roſkazáliſmy iuż po wſzyſtkiéy koronie poſtánowić iednoſtáyną wagę począwſzy od łótá y ſkoycá. SarnStat 279, 735; SkarKazSej 690b, 704b [2 r.].

począć od kogo, od czego [o zalążku, pierwszym etapie] (4): HEnrykus cżwarty [...] pánował lat pięćdzyeſiąt. Od tego pocżęło Ceſárſtwo niſzcżeć dla wewnętrznych walk BielKron 180v; ReszPrz 75; ále ludźie poczęli Bogá znáć od widomego człowieczeńſtwá: á po nim do niewidomego boſtwá przywodźili ſię. SkarKaz 487a; SkarKazSej 687a.

począć z czego [o czasie; zawsze: z młodości] (3): ktoryi [chwały bożej] śię trzeba pilno ieſzcze zmłodości począwſzy vczyć i cnotliwie iéi przyſtrzegać MurzNT 111; BielKron 363v; A Vſtrebertá [...] z młodośći świátem y iego roſkoſzámi márnymi gárdźić [...] pocżęłá SkarŻyw 192.

począć z czego [o miejscu w tekście] (1): z iednego wierſzá Drukarczyk w drugi wſkoczył, z iednego począwſzy, a w drugim ſkonczywſzy. CiekPotr 92.

począć skąd, odkąd [o pierwszym temacie, początkowych słowach] (14): BibRadz Dan 7/1; Niedźierżąc was długo ná ſłowie/ [...] powiem krotko: á pocznę od tąd com też w Szkołách ſłuchał OrzRozm L2; OrzQuin H4v; RejAp BB; Słuchayże co [...] ten ſwięty cżłowiek powiádáć racży/ á ſłyſzyſz iż nie od tąd pocżął tę rádość ſwą iż mu ſie ſyn vzodził [!]/ ále ſłuchay co mowić racży RejPos 298, 199; KuczbKat 385; PaprPan R; Oczko 24; SkarŻyw 28; CzechEp 385; O Iáłmużnie/ [...] y o innych miłoſiernych vcżynkách/ niewiem záprawdę ſkądby pocżąć wypiſowáć ReszList 165; GórnRozm K4; GosłCast 56.

począć skąd [o tym, co się robi na początku jakiegoś działania] (6): RejJóz D6v; A niewiem ſkąd to poczaċ mam Iaką ya Laſké nadniem Znám Ktoras mu ty Panie z yawił RejKup aa4; BielKron 255v; ſwárzą ſie o wiárę/ á niewiedzą ſkąd ią pocżąć/ ku ktoremu ią końcowi máią obroćić. SarnUzn F5v; KochPs 15; SarnStat 1197.

cum inf (1914): ZapWar b.r. nr 2113, 1553 nr 2685; Kiedy iuże gmin vmilknął/ Ezop k nim ták mowić pocżął BierEz E4v, A3v [2 r.], A4, B, B4v, D2v (42); Elzbieta poſadzila Marią na mieſtzu wyſſem [...] ij pocżęlaſta s ſobą gadatz ij rozmawiatz OpecŻyw 11v, 4, 5v [2 r.], 6, 7, 7v (82); OpecŻywSandR nlb 2v; ForCnR B3, Cv [2 r.], Dv, D2 [2 r.], D3 [2 r.] (13); PatKaz II 52; HistJóz B3v, Cv; KlerPow 9; TarDuch B3v; Trafuie ſie theż w porodzeniu iż dziecię obiema rękoma pocżnie ſie rodzić FalZioł V 22c, I 154a, II 20c, IV 4b, 19c, 25a (21); BielŻyw 16, 40, 97, 100, 104, 153, 156, 164; GlabGad G4 [3 r.], K5, K5v [3 r.]; March² D2, D2v [4 r.]; Potim huphi dwa Suliſławow y Miecżława [...] wielką porażkę w Tatarzech vcżynili tak iż też pocżęli vciekać. MiechGlab 11, 11, 23, 24, 56, 57 (11); MetrKor 57/120v, 59/282; WróbŻołt R8; LibLeg 6/190v, 191 [2 r.], 10/95, 147 [2 r.], 11/10v, 20v, [32²]; RejPs 37v, 103v; LibMal 1544/90v, 91, 1547/125v, 1548/140, 1549/148v, 1552/170; LudWieś B2v; RejJóz L8v, M2v; RejRozm 403; RejKup ee2v; Tedy przykazał Alexander/ áby obficie ogień palili/ ábowiem ſie pocżęło wſzcżynáć zimno bárzo okruthne á nieznoſne HistAl [I]3v, A4 [3 r.], A4v [2 r.], A6, A7, B [3 r.] (94); Myałći też zá ſobą ſłowo boże Photinus/ gdy powyádał iż ſyn Boży od tego czáſu począł być/ gdy ſye z duchá S. w Máryey záczął. KromRozm I Mv, Ev, K3, N; MurzHist B4v, C, C3, C4v, D [2 r.] (25); MurzNT 91, Matth 26/74, Mar 2/23, 6/2, 8/31 (14); KromRozm III Av, A6v, G5v; Diar 41, 68, 75; DiarDop 106, 118; GliczKsiąż K2, K2v, M2v; LubPs L, P5v; Zwyczay theż nieſye/ iż dłużnik pierwey niż ſye pocznie ruchomym fantem wyzwáláć/ przyſyęgę czyni iż niema złotá/ śrebrá/ gotowych pieniędzy. GroicPorz cc4v, i3v [2 r.], v4v [2 r.], x3; GroicPorzRej C3v; KrowObr 21, 26v, 39, 135v, 142v [2 r.], 157, 193v; Pocżęło ſie wnet mieſzáć/ burza ſie wierciáłá/ Wicher powſtał nád gorą RejWiz 107v, 57, 59v, 81v, 89, 107v (12); Y wſtecżyły ſie záś wody z ziemie wychodzące y tám záś idące/ y pocżęły ſpádáć/ po ſtu y pięćdzieſiąt dni. Leop Gen 8/3, Gen 16/3, Ex 19/13, 4.Reg 10/32, 11/21, 12/1 (35); OrzList f; UstPraw H4; pocżniewá ſie kwápić Tym vmyſłem/ bychwá mogłá oboie záłápić. KochZuz A4, A3 [2 r.], A4; RejFig Aa2, Aa3v, Aa6v, Bb, Bb6v (17); RejZwierz 14v, 16v, 23, 26, 40 (16); A gdy Moábitowie ráno wſtawſzy gdy ſłońce wſchodzić poczęło poyzreli ná wody/ zdáły ſię im iáko kreẃ czerwone. BibRadz 4.Reg 3/22, I 2c marg, Gen 6/1, 10/8, 16/3, 19/9 (55); OrzRozm B3, Fv, G3, I4v, Q4, Sv; Turek przyćiągnął pod Węgierſkie woyſko/ ták że iuż odwlec ſie bitwá niemogłá/ przeto ſzykowáć pocżęto ku bitwie. BielKron 307, 4, 4v, 12, 17, 21 (179); GrzegRóżn Fv, F4, Hv; KochSat B3, B4; KwiatKsiąż A4v, E2v, N3v; Ingredi in caussam, Począć rzecz ſpráwowáć. Mącz 42d; Cum parum procederet inceptum, Gdy mi ſie nie zlie poczęło wodźić. Mącz 44d; A crepundiis ipsis inter nos coaluit amicitia, Od dzyećyńſtwáſmy ſie poczęli miłowáć. Mącz 68b; In orationem ingredi, Począć mówić. Mącz 148a; Ingredi in spem, Począć dobrey nádzieye być. Mącz 407d; Primo vespere, Gdy ſie poczęło zmierzcháć/ gdy począł mrok padáć. Mącz 489d, 21d, 28c, 36a, 37c, 59a [2 r.] (64); OrzQuin H3v, I3v [2 r.]; Prot D; SarnUzn B2; iż gdy bolączkę krwią rozerwáć chceſz/ maſz kreẃ áż do omdlenia puśćić/ áż ſye pocznie w głowie mąćić SienLek 124v, 11v, 61, 65v, 152, 162 (19); LeovPrzep B3, B3v, Cv; RejAp CC2v [2 r.], 3, 12v, 30v, 41v (26); GórnDworz B2v [2 r.], B6, D8, E5v, E6 (71); Y pocżął krol pytáć Gwidoná rzekąc: Gośćiu miły ieſli iuż pokoy w źiemi ſwięthey? HistRzym 79, 2v, 7 [2 r.], 7v, 8v, 9 (94); RejPos 4v, 8, 8v, 11v, 19 [2 r.] (53); RejPosWiecz² 92v; BiałKat 293v, 343v; HistLan A4v, B2v, Cv, C3, C3v; Pan Chriſtus vcżył nas przy ſwoim národzeniu/ pierwey niżli mowić pocżął. KuczbKat 35, a2 [2 r.], 30, 135, 205, 265, 345, 385; A dobrze oni zacni ludzie ſtárzy cżynili/ gdj ſie iuż tákie zbytki pocżęły zámnażáć ná ſwiecie/ thedy ſrogie grozy y ſrogie práwá ná to cżynili RejZwierc 60v, 2v, 5v, 9, 39v, 59 (30); BielSpr 13, 40v, 43, 43v, 62v; Byłáć zá łáſką Bożą prawdá w Polſzce przed tą wáſzą nową prawdą/ ktorąśćie teraz wyznáwáć pocżęli. WujJud 15v, a2, 23v, 220; WujJudConf 7v, 19; RejPosWstaw [41³], [143³]v; BudBib bv, Gen 6/1, I 3c marg, Gen 44/12, 1.Reg 22/15 (29); HistHel Bv, B2v, C, C3, C3v (9); Strum B3v, C, D2, D3, E2v (15); BiałKaz M, M4; On lepak pocżął ſię kląć y przyśięgáć/ iż nie znam cżłowieká tego BudNT Mar 14/71, przedm bv, Matth 24/49, Mar 4/1, 8/25, 31 (19); A gdy przyſzło wypełnienie cżáſu/ wyſłał bog ſyná ſwego/ który pocżął być ábo ktory był z niewiáſty CzechRozm 161, A6v, 9, 20v [2 r.], 25v, 26v (25); PaprPan Dd3, Gg, Gg2v, Gg3v, Gg4 [2 r.] (11); Skoro tedy on ránny vmárł/ wnet pocżęto ſzukáć [quaeritur] onego proſtego ſtanu cżłowieká ModrzBaz 70v, 10, 12, 15v [2 r.], 51v, 54v (13); SkarJedn A6, A8, A8v, A*, 59 (36); KochDryas A2v; KochOdpr B3v; Oczko A3; Anfangen zu reden. Pocżąć mowić. Loqui prior. Calag 17b; tedy Theophilus [...] pocżął bunty cżynić z innymi ſwey Dyoecezyey Biſkupy SkarŻyw 88; tedy ſię [Teofilus] ſam w ſobie grzyść y wielce ſmućień być pocżął. SkarŻyw 172; á oni co zá Arryuſzem poſzli / [...] Arryanámi zwáć ſię pocżęli. SkarŻyw 394, A5 [2 r.], 4, 13, 14, 15 (262); KochTr 20; Wten czás Etereus [...] począł ſie ſtáráć/ w Małżeńſtwo o Vrſulę Brytanſkiego Krolá dziewkę iedynaczkę StryjKron 51; y ten [Iwan] ſie począł piſáć Cárzem/ y Pánem wſzyſtkiey Ruśi StryjKron 91, 81, 91, 115, 121, 122 (28); gdy iuż po onych dobrych y cnotliwych páſterzách [...] pocżęli Papieżowie náſtáwáć CzechEp 376, *3 [3 r.], 53, 85 [2 r.], 90, 105 (33); CzechEpPOrz **3; Boś zwietrzywſzy/ że Krol miał Połocká dobywáć/ Tyś ſię począł (iák mówią) przed inſze wyrywáć KochJez A3v; NiemObr 22, 26, 42, 133 [3 r.], 156 (10); KochFr 64, 89; KochDz 107; KochEpitCat 110; KochPhaen 11; KochSz A4, C3; KochWz 140; Skoro Luther kośćioł przećiw kośćiołowi/ ołtarz przećiw ołtarzowi budowáć pocżął/ trzáſły świątośći kośćielne ReszPrz 73, 10, 91; ReszHoz 136; ReszList 166; Owo tego ták długo było/ iż ſię żadną miárą drudzy wſtrzymáć nie mogli/ pocżną ſię śmiać WerGośc 253, 217, 221, 229, 246, 248 (12); WerKaz 290; WisznTr 10, 12, 31; BielSjem 6, 20; Zyy dobrze nie odkłádáiąc: Bo dálſzych czáſow czekáiąc/ Niepodobnym obyczáiem/ Nie począwſzy żyć/ przeſtáiem. KochPieś 48, 43; PudłFr 19, 41, 71, 72 [2 r.], 76; ArtKanc Dl2, E4; Aż zá Zygmuntow Oycá y ſyná gdy ludźiom nowe záſmákowáło práwo/ á ſtare mierznąc [!] poczęło/ [...] dopiero ſię rozſzeryl [!] Státut/ y Conſtitutie piáſtowáć poczęło. GórnRozm Ev, B3v, F2v, L4, M4v [2 r.]; KochWr 21; áwſzak z Wegier pobrane prziacioli od Turka Krolewſkie naſzemi Dziatkami Polſkiemi okupowano/ chwitaiac niewinne Duſze tzi pochlebci tak yako otijm ſzeptac belo potzeto do Wegier wyſelali PaprUp G2v, Av, E3v, F2v, H2v, H3, Kv; ActReg 15, 42, 50, 104, 165; GostGosp 44, 60, 64, 74, 92 [2 r.], 102; Phil C [2 r.], C3, E2, E4, K2, Q4; GórnTroas 12, 70; Arcybiſkup począł ſie był z przodku gniewáć/ ále obaczywſzy potym co ſie dźiało/ śmiał ſie niewymownie KochAp 8, 11; KochFrag 24; OrzJan 27, 76, 123; LatHar 64, 130, 132, 252, 330 [2 r.] (23); A dźień ſię był począł ſkłániáć ku wieczoru. WujNT Luc 9/12; Ná początku było ſłowo: iedno iż nigdy być nie poczęło/ ále záwſze było? WujNT 304, przedm 32, Matth 11/7, 20, 12/1, 14/30 (103); JanNKar D3v; W Poniedźiáłek do Lelowá wyiecháć/ á we Wtorek począwſzy w Lelowie ſądźić/ tedy áż do Piątku. SarnStat 722, 199, 219, 313, 352, 722 [4 r.] (14); WitosłLut A5, A6v; GrabPospR K4, K4v; KlonKr D, F; Vpádło ſerce náſzym/ trwogę trąbić ięto/ Záraz lud do potrzeby ſzykowáć pocżęto. KmitaSpit B3v, B2, B4v, C, Cv; Otoż nie wſzytcyć záraz pocżęli bydź wyſtępnymi/ ále od iednego ábo kilku/ to ſię krzewiło PowodPr 80, 13, 32 [3 r.], 33, 66, 84; SkarKaz )(3v, 1, 5b [2 r.], 83a, 278a (16); CiekPotr 48; CzahTr Cv, C4v, D3v, K3v [4 r.], K4 [2 r.], K4v; GosłCast 50, 53, 73; PaxLiz B [2 r.], B2v, Dv, D4v, E3v; Przed ſtem lat naznáczniey poczęłá ſię náchyláć do inych kroleſtwu przećiwnych rządów tá Rzeczpoſpolita Polſka. SkarKazSej 691b, 673a, 674a [2 r.], 675b, 679a, 680b, 699b; KlonFlis E2; SkorWinsz ktv; Chryſeros [...]/ pocżął z okná wołáć: Gore/ prze Bog/ w mym domu KlonWor 42, 15, 38, 43, 79, 80 [2 r.]; PudłDydo A3; RybWit B3v [2 r.].

Z elipsą inf (4): Sluchayże tych drugich pytácżow/ ſkąd chcieli kuśić tego Páná náſzego: Pocżęli go napirwey od zakonu/ máiąc tę nádzyeię iż ich żaden w tym celowáć nie miał RejPos 230v; BiałKat 338v; Ktoby niemiał cżytáć Ewángeliey/ miedzy Hiſtoryą: tedy te ſześć ſequentes verſus, prolog przeſtąpi/ á pocżnie śiodmy wierſz. MWilkHist B; GostGosp 102.

W przeciwstawieniach: »począć ... dokon(yw)ać (a. dokończyć, a. skończyć) (13), przest(aw)ać (4), wytrwać« (18): PatKaz III 151; BielŻyw 76; GlabGad K5v; HistAl L3; Leop Luc 14/30; Ten człowiek począł budowáć/ á nie mógł dokónáć. OrzQuin I3v; BielSat C4; Pocżęli [Żydzi] dniá trzynaſtego mieſiącá Adárá/ á przeſtáli cżternaſtego dniá tegoż mieſiącá BudBib Esth 9/17; bo nie ten ktoby pocżął/ ále ktoby do końcá ſtátecżnie wytrwał [...] zapłátę weźmie. CzechRozm 145v; Oczko A3v; Ták tá náuká piſmá S. głęboka ieſt/ mowi S. Auguſtyn: bych ſię iey był od młodośći aſz do zgrzybiáłośći [...] vcżył: przedſię tám gdzie bych przeſtał/ tám by mi dopiero pocżąć potrzebá. SkarŻyw 47; KochPieś 48; BielRozm 22; WujNT Luc 14/30, Gal 3/3; SkarKaz 70a, 487b; CiekPotr 92.

W charakterystycznych połączeniach: [o miejscu:] począć od boku, od członkow, od dłoni, od doliny, od dołu, od głowy (3), od granice (2), od horodyszcza, od języka, od karty [której], od końca, od kroku (2), od miasta, od miedze, od miejsca (3), od morza (2), od palca, od pępka (2), od pięty (3), od rozdziału [którego], od rzeki (2), od szyje (2), od wersetu [którego], od wierzchu [którego], od wnętrza; [o czasie:] począć od Adama, od apostołow, od Bożego narodzenia, od czasu (czasow) [jakich] (7), od dnia [którego] (2), od godziny [której], od koronacyjej, od kościoła, od (Pana) Krystusa (2), od krztu (2), od [ilu] lat(a) (7), od młodości, od obietnice, od przodkow (2), od roku [którego], od sejmu, od stworzenia świata, od śmierci, od święta, od świtania, od urodzenia, od uchwały, od wieczora, od wschodu (słońca) (2), od zarania (zaranku) (3); [o temacie:] począć od Adama, od Boga, od człowieka (2), od czytania [czego], od dyjalogu, od dostojeństwa, od filozofa [jakiego], od flegmatyka, od głowy (3), od gruntu, od kapituły [której], od kapłana, od krola, od krolestwa, od ksiąg [których], od Mojżesza (6), od Pana, od pisma (2), od pociechy, od prorokow (4), od przymierza, od rol, od [jakich] rzeczy (4), od urzędow, od wiary, od wierzchu [czego], od [jakiej] władze, od własności, od wykładu (3), od zakonu; [o tym, kto pierwszy coś uczynił:] począć od apostołow, od Chrystusa, od Greków, od [jakiego] męczennika, od panow, od papieża [jakiego] (2), od starszych; [o tym, co się robi na początku:] począć od a, b, c, od aktu, od biesiad, od Boga, od bojaźni, od dachu, od fundamentu, od hardości, od jedzenia, od kieliszka, od krztu, od miary [jakiej], od nabożeństwa, od ołtarza (4), od picia, od poborow, od pokory, od proroctwa, od przywilejow, od rzeczy [jakich], od troszki, od uskarżania, od zakonu (2), od [ilu] ziarn; [o elemencie zespołu:] począć od Adama, od człowieka (3), od domu, od elekcyjej, od głowy, od gospodarza, od kościoła, od krola, od łota, od małego (małych) (2), od miast(a) (2), od najposledniejszych, od narodu (narodow) (2), od nawyższego (2), od pana, od papieża, od pereł, od roku [jakiego], od skojca, od sławy, od starszych, od srebra, od syna, od wielkich (nawiętszych) (2), od zachowania; [o zalążku, pierwszym etapie:] począć od człowieczeństwa, od przodkow, od wiary; począć z młodości (3); począć biesiadę (3), bitwę, budowanie, cnotę, co dobrego (2), dobrodziejstwo, egzekucyją (3), fortunę, gadkę, grę (2), grzech, handel, iskierkę, kazanie (2), kradzież, krolestwo (2), miłość, mszą, naukę (2), nieprzyjacielstwo, opowiadanie, palenie [czego], pieśń, poświęcenie, przykazanie, rejestr, robotę (2), rozprawę (2), rząd (3), rzecz (13), sądzenie, służbę, sprawę (6), walkę, waśń, widzenie, wojnę (4), złość, zwadę.

Połączenia: »począwszy [z określeniem czasu]« (12): Viecze zawzdy mayą bycz ſądzone raz wrok [...] ato wIeſieni począwſſy wponiedzialek po S. FRanciſcu ComCrac 15, 15, 15v; Oſtatek zimy pocżąwſzy około Gromnic aż blisko ku Wielkiey noci ſtale zima poſtoi LudWieś B; SienLek 59v; BudNT przedm c3v; GostGosp 110; GrabowSet G4v; W Krákowſkim Zamku/ [...] áby poránu iudicia [...] ſądzone były [...] do dwudźieſty iednéy godźiny/ począwſzy poránu. SarnStat 786 [idem] 527, 722, 786.

»począwszy [z określeniem miejsca w tekście]« (1): Iákoż to cżęſto ná wielu mieyſcách twierdźi [ksiądz Powodowski] pocżąwſzy fol. 13. cżyniąc z ſłowá ábo mowy Bożey [...] ſyná Bożego Bogá ſpoliſtne^go CzechEp 276.

»począwszy (a. począć) od (a. z (przodku)) ... (przez) ... (aż) do (a. ku, a. dotąd, a. po itp.)« = a(b) ... usque ad Miech, HistAl, PolAnt, Mącz; incipiens a. usque (ad a. in) a. in Vulg, PolAnt; de ... usque ad, a ... contra Vulg (135): Tę regułę [...] ta náſwiętſſá panna chowała/ iż pocżęwſſy od zaraniá/ aż do trzetzié godziny na dzień vſtawicżnie na modlitwie byla. OpecŻyw 2v, 35v, 54, [79], 102v, 120v (9); ZapWar 1524 nr 2313, 1536 nr 2493, 1548 nr 2662; A SCamonea [...] wywodzi kolerę mocznie z żył od krwie ią wyciągaiąc Iedno iż trochę iey ma być dawano/ tho ieſth pocżąwſzy ode trzech ziarn aż do dwunaſcie FalZioł III 5b, II 10d, IV 30a, V 8, 16, 44v, 86v; Ale iż [...] nad cżłowieka nic nie ieſth ſlachetnieyſzego [...]. Przeto godzi ſie od cżłowieka pocżąć naſze powiadanie [...]/ cżemu by on tak był ſtworzon á nie inacey pocżąwſzy od głowy aż do nog. GlabGad A5, M2; MiechGlab *4, 34; WróbŻołt L7, T8; RejPs 198; LibLeg 11/78v; LudWieś B; SeklKat Z2; HistAl D5, M3v; KromRozm III G6; GliczKsiąż Fv, G8; Ten Pan błogoſłáwi wſſytkim co ſye boyą yego/ Pocżąwſſy od wſſech ſtárſſych ich áż do namnyeyſſego LubPs aa; GroicPorz C, h2v, ffv; Poruſzył [Chrystus] wſzyſthek lud/ potząwſzy od Galilei/ aż tu. KrowObr B2v, 123v; Ktorzy gdy wźięli wolu/ ktorego im był dał/ offiarowáli go y wzywali imieniá Bááłowego począwſſy od záránku áż do południá Leop 3.Reg 18/26, 4.Reg 10/32, Luc 23/5; UstPraw Dv; LeszczRzecz A2; BibRadz Gen 6/7, 7/22, 10/19, 1.Reg 6/18, 2.Reg 17/11 (8); BielKron 30 [2 r.], 30v, 79, 147v, 240v (11); Mącz 120c [2 r.], 503c; Latwieć tego dowiodę [...] Kośćiołá Bożégo świádectwem: począwſzy od Boleſłáwá Chábrégo/ áż do dźiśieyſzégo Królá/ kto w Polſzce Koronował Króle. OrzQuin V4, E, K2; A ták począwſzy od wierzchu głowy/ przez wſzyſtki członki/ áż do ſtop nożnych/ naydźieſz porządek chorob/ y niedoſtáthkow SienLek 45v, 28v, 141v; SienLekAndr a4; LeovPrzep B3; GórnDworz O2; KSyążki [...] kto ié ma czytáć/ potrzebá áby ié porząd czytał/ z przodku począwſzy áż do kóńcá GrzepGeom B4; RejPos 59, 111v, 116v [3 r.], 218; BiałKat 123v, 333; KuczbKat a2; RejZwierc 1; BudBib 2.Par 25/13, Eccli 40/3; BudNT Matth 20/8; StryjWjaz C2v; Acżkolwiek záprzenie ſie ſámego ſiebie/ dáleko ſie rośćiąga/ [...] gdyż pocżąwſzy od wnętrza/ ſpikow/ ſtáwow/ y ſercá/ áż y ná ſkorę wybiega CzechRozm 226v, 162, 172v, 178v; od Táráſego pocżąwſzy ktory na śiodmym Zborze Heretyki [...] potępił/ aż do Ignácego [...] trwáłá iedność kośćielna. SkarJedn 213; Oczko 17, 19v, 22; KochPs 198; SkarŻyw A4, 160, 304, 480, 544; StryjKron 345, 355, 390, 432, 452; CzechEp 118, 298, 301; NiemObr 30; GórnRozm I3; KochPij C3v; LatHar 722; KołakCath B3v; y ták było potrzebá áby Chriſtus vćierpiał/ y wſtał od vmárłych dniá trzećiego: á żeby byłá przepowiádána w imię iego pokutá y odpuſzczenie grzechow po wſzytkich národźiech/ począwſzy od Ieruzálem. WujNT Luc 24/47, przedm 31, Matth 20/8, s. 187, 200, Luc 23/5 (9); SarnStat 6, 722, 1264; KlonKr kt; CzahTr kt; SkarKazSej 689b, 704b [2 r.].

począć bez (a. przez) kogo, bez czego [w zdaniu zaprzeczonym przez „nie”, „trudno” lub w pytaniu retorycznym] (7): Prorok w oſobie człowieczey mowi ku panu iż on nic ſam ſobie bez niego począć niemoże RejPs 207v; GliczKsiąż G6v; nie mogliſmy mieć rozmowy żadney z ludźmi ná wſzytkich wyſpoch/ bez kthorey trudno nam co pocżąć było. BielKron 452; WujJud 156v; Niepocżną ludźie przez nas nic Wſzędy pánu dyabłu być. MWilkHist E4v; GórnRozm C3v; SkarKazSej 657b.

począć (na)przeciw(ko) komu, przeciwko czemu (5): yeno gdi pan Voyewoda Valaſky czo przeczywko prziyazny naſchey y zachowanya Samſzyeczkyego poczadz chczyal thediſz mv thego za pomoczam boſkam bronyly LibLeg 11/157v, 7/42; Niechay że iedno teraz Kśiądz Arcybiſkup co przećiwko im [kacerzom] pocznie/ oglądaſz co będźie. OrzRozm I3v; ModrzBaz 118v; SkarŻyw 244.

począć czym (4): GliczKsiąż O4v; Kthory nieumie ſwemá rękomá nie robić/ muſi głodem vmrzeć álbo w nędzy być/ iáko poſpolićie náſzy kſięża álbo źiemiánie opili/ ktory nieumie rękomá nic pocżąć BielKron 261, 26; chociażby [dworzanin] ieſzcże nic áni ſkuthkiem/ áni mową nie pocżął ſobie. GórnDworz L8.

począć nad kim (1): Bowiem ty będzieſz práwie okraſá tákich wſſytkikh [!] [ludzi] [...] y co kolwiek pocznieſz nádniemi wſſytko ſie iem będzie ſſczęſliwie zdarzáło RejPs 132.

począć w czym [w tym: w tym (9), w czym (7), w niczym (1)] (22): MurzHist M3; GliczKsiąż O4v; RejZwierz 72; BielKron 252; Mącz 359c, 470b; y owſzem [dworzanin] gdy kto ſobie w cżym dobrze pocżnie/ chwalić tho ma ſprzyiáźliwie GórnDworz N3, E4, I4, I4v, I7, R7, Cc4v; BielSat N2v; HistLan C3v; Głupieś w tym ſobie pocżął/ á przetoż potym przyidą ná ćię walki. BudBib 2.Par 16/9; ModrzBaz 44; KochTr 22; CzechEp 54; BielSjem 38; PowodPr 19; SkarKaz 85a.

począć z kim, z czym (21): RejJóz P2; MurzHist E2; BielKron 199v; Quid cum illis agas, A co s tákiemi ludźmi począć. Mącz 341b, 341b, 363d; OrzQuin S2, V3; BielSat G2v; ModrzBaz [16]v; Ale ty/ o náſz pánie/ ták poczynay z niémi/ Iákoś pocżął z Sizárą/ y z Mádiáńſkiémi Zaſtępy KochPs 125; BielSen 16; ArtKanc P18v; GosłCast 67. Cf »począć z sobą«.

począć jak (75): A pothim prziſzyągamy [...] yſz my naprzeczywko wam zadney rzeczy nyeprzyaczyelſkem obyczayem nyepocznymy LibLeg 7/42; BielKron 199v; BielSat N2v; HistLan F2; RejZwierc 232; MycPrz I [D]; CzechRozm 213; PaprPan Rv; BielSjem 38; BielRozm 5. Cf »począć sobie«.

W pytaniu, zwykle retorycznie emocjonalnym (39): OpecŻyw [155]; LibLeg 11/45v; A czoż my naſz miły panie z ſobą pocżąć mamy Iedno na wſzem twoiey łaski nad ſobą cżekamy RejJóz O6, P2; RejKup h6v, z2v; MurzHist E2; Inſſy ludzye [...] bądź kſięża álbo dokthorowye coby pocżęli gdyby rzemyęsnikow nye było GliczKsiąż G6, G6; LubPs R2; On [Bajazet] niewiedząc co pocżąć/ puśćił Ceſárſtwo ſynowi. BielKron 258v; Consistere pectore nequid concilium, Nie wiem co s ſobą mam począć. Mącz 396d, 288a, 340d, 341b [2 r.], 359c, 399c, 421d, 459a; OrzQuin S2, V3; RejZwierc 249; MycPrz I [D]; KochPs 41; A namilſze/ coż pocżniemy? Kiedy do grobu przydźiemy? MWilkHist G4, D; BielSen 16; ArtKanc P18v, S4; cożbyśćie wy pocżęli ſobie/ á zwłaſczá ieſłiby do Niemiec/ y do Węgier nie puſczano GórnRozm L3v; GrabowSet Mv, V4; PowodPr 69; GosłCast 67. Cf »co (ma) dalej począć«.

W zdaniu uogólniającym typu: „co(kolwiek) pocznie ... (wszytko)”, wyrażającym zawsze ten sam skutek (51): RejPs 164; RejKup I; BielKom B8, D3v, F7; LubPs F4; RejWiz 40, 92v; Puſći ná ćię Pan przeklęctwo/ trfogę/ y zginienie we wſzytkie^m co pocznieſz/ áż ćie zgłádźi BibRadz Deut 28/20; Ad omnia naturalis ingenii dexteritas, Co pocznie wſziſtko prziſtoyi. Mącz 84a, 189b; OrzQuin G; Prot D4; tedy co iedno pocżnie/ káżdy chwali/ káżdy wynośi áż do niebá. GórnDworz M6, D2, D2v, E4, E5 [2 r.], E6, G7, V7v [2 r.]; BielSat Gv, G2v; Owa czożkolwiek pocżnie [pyszny] tho wſzytko ku ſproſnemu á głupiemu chłopu á máło nie ku ſzalonemu bárzo podobno. RejZwierc 53, 146v, 240v; Cokolwiek pocżnieſz miły ſynu [Attende tibi filii in omnibus operibus tuis]/ bądz we wſzytkim opátrzny BudBib Tob 4/15; KochPs 3, 171, 187; SkarŻyw 261, 501; Człowiek vrodźiwſzy ſye záśiadł w práwie tákim/ Ze ma być iáko célem przygodom wſzelákim: Z tego trudno ſye zdźiéráć: pocznimy co chcemy: Ieſli po dobréy woli niepóydźiem: muśiemy. KochTr 23; StryjKron 567; KochEpit A2v; KochFr 115; WerKaz 299; BielSen 14; Cokolwiek iedno pocżnę/ grzech ſię zá mną wlecże ArtKanc P15v; ActReg 158; GrabowSet E4, N, T4v [2 r.]; SkarKaz )(2v, 85a, 484b; SkarKazSej 669b, 675b.

W połączeniach szeregowych (2): GliczKsiąż E4; Ale nád to [...]/ iż my ſámi z ſiebie/ áni cżynić/ áni pocżąć/ áni nákoniec pomyſłić możemy tego/ coby było dobre y Bogu przyiemne ieſliby BOg ſám tego w nas nie zácżął CzechRozm 214.

W charakterystycznych połączeniach: chytro począć, czule (2), dobrze (lepiej) (12), (nie)głupie (12), grubie, gwałtem (gwałtownie) (2), (nie)mądrze (6), męskie, mężnie (3), niecierpliwie, niecnotliwie, nieobyczajnie, niepobożnie, nietrefnie (3), płocho, rozchełznano, roztropnie (3), sprośnie, statecznie (2), szalenie, śmiele (3), wszetecznie, zacnie, źle (12); co dobrego począć (3), co dziecinnego, co nieprzystojnego, co znacznego; mową począć, nauką, [jakim] obyczajem, rękoma, [jakim] skutkiem, [jakim] strychem (2); w miłości począć, w namowach, w [jakich] rzeczach (2), w słowie, w uczynku, w zwadach; chcieć począć (4), nie umieć, nie wiedzieć co (8).