[zaloguj się]
[pdf]

PODATEK (272) sb m

o oraz e jasne; -åtek (28), -atek (13); -åtek Leop, BielKron, RejPos, BudBib (2), ModrzBaz (14), NiemObr (2), WujNT, SarnStat; -atek Mącz (5), KochWr, VotSzl, KlonFlis; -åtek : -atek BibRadz (5:5). ◊ -åtk- (130), -atk- (26); -atk- BibRadz (2), Mącz (8), SkarKaz, SkarKazSej (2), KlonWor; -åtk- : -atk- BielKron (14:2), RejPos (5:2), BudBib (3:1), ModrzBaz (19:2), SkarŻyw (2:1), WujNT (4:2), SarnStat (67:2).

Fleksja
sg pl
N podåtek podåtki
G podåtku podåtków, podåtkuw
A podåtek podåtki
I podåtkiem podåtkami, podåtki
L podåtku podåtkach
inne sg N a. A - podåtek; pl N a.A - podåtki

sg N podåtek (18). ◊ G podåtku (35). ◊ A podåtek (49). ◊ N a. A podåtek (1). ◊ I podåtkiem (10); -em (1), -(e)m (9). ◊ L podåtku (13). ◊ pl N podåtki (14). ◊ G podåtków (58), podåtkuw (1) PaprUp; -ów (35), -ow (2), -(o)w (21); -ów : -ow SarnStat (31:2). ◊ A podåtki (59). ◊ N a. A podåtki (1). ◊ I podåtkami (6), podåtki (5); -ami LibLeg, Mącz, SkarŻyw (2), PaprUp; -i BibRadz, BudBib; -ami : -i BielKron (1:3); ~ -ami (5), -(a)mi (1). ◊ L podåtkach (2); -ach (1) SarnStat, -åch (1) PowodPr.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XIX w.

Obowiązkowe świadczenie materialne (zwykle w pieniądzach) obywateli na rzecz własnej władzy lub podbitych na rzecz zwycięzców; tributum PolAnt, Mącz, Modrz, Vulg, JanStat, JanPrzyw, Cn; contributio Modrz, Calep, JanStat, JanPrzyw; census Modrz, Vulg, Cn; oblatio PolAnt, Cn; stipendium, vectigal Modrz, Cn; solutio JanStat, JanPrzyw; donum, munus, onus PolAnt; numerus, onus tributi Modrz; datio JanStat; canon, collatio, exactio publica, iudictio, necessitas, pensitatio, praestatio (fiscalis), publicum Cn (272): KromRozm III M5v, M8v; Posłowie odszedszy od panow, nie spominając nic o obronie ani podatku o tem tylko namawiali, jakoby się egzekucyja upewniła na czas i miejsce pewne. Diar 28, 27, 31 [2 r.], 32, 34 [2 r.], 36 (20); Drugi [artykuł zbuntowanego chłopstwa] áby niebyli miáſto ſług iedno wolnymi nieodmawiáiąc poſłuſzeńſtwá y podatku ſłuſznego przełożonym. BielKron 203, 360 marg; Mącz 493a; RejZwierc 261v; BudBib 1.Mach 3/29; Ale táki podatek wielu ludźiam zdał ſię być nieſpráwiedliwy: bo wybieráiąc go tylko łany licżono/ á niemiano bacżenia ná iych wielkość/ áni ná dobroć źiemie. ModrzBaz 119v; A nietrudno będźie Duchowne oſoby ná ten podatek námowić [ad contribuendum inducere]/ ieſli/ iáko Papieżowi dawaią zá otrzymánie Biſkupſtwá/ tákby też dla Rzecżypoſpolitey/ wtęnże ſpoſob ná to áby dawáli byli obowiązánia. ModrzBaz 122, 122, 122v, 124 [2 r.], 125, 139v [2 r.]; Krol pierwey podatkámi wielkimi y nieznośnemi/ [...] Chrześćiány pocżął SkarŻyw 304; KochWr 41 [2 r.]; PaprUp B3; Pierwey podatki iako dziedziczne rzeczy były ZaZygmunta kozdy rok. ActReg 22, 3v, 10, 22; Calep 254a, 1121a; SarnStat 121, 347, 348, 351 [2 r.], 893, 928; [Pan Krystus] ácż w vcżćiwośći/ ſzánowániu/ y w podatkach/ roſkazał dawáć Ceſárzowi choć pogáńſkiemu [...] co Ceſárſkiego ieſt PowodPr 21.

podatek czego [= w postaci czego] (1): Potym Pirrę y Hieropolim miáſtá [Grecy] oblegli y wywroćili. Widząc to drugie okolicżne miáſtá/ dobrowolnie ſie dawáły/ poſtąpiwſzy podatki żywnośći BielKron 57.

podatek dla czego (1): Podatku dla obrony trzeba. Diar 33.

podatek od czego (2): Iákié podatki przy ſądźiéch, y od Pozwów, y od Liſtów v Dworu SarnStat 161. Cf »podatek uchwalić«.

podatek z kogo, z czego [z krainy] (3): Gwido ná Hrábię/ gdy go przyſzedł náwiedzáć o nieſłuſzne z poddánych podátki zgromił. SkarŻyw 293. Cf »dawać podatek«, »podatek wybierać«.

podatek z czego (3): że ten co będźie oddawał/ ma dáć álbo poſłáć rekognicią temuto Poborcy wedle tego podatku wſzyſtkiégo z ról y máiętnośći ſwéy SarnStat 344. Cf »dawać podatek«, »podatek płacić«.

podatek komu (4): Wſzytek lud ziemſki będzie (obwiązan) ná podatek ten kśiążęćiu Izráelſkiemv. BudBib Ez 45/16; NiemObr 151 [2 r.]; SarnStat 910 marg.

podatek ku czemu (1): Podátki ku budowániu Przybytku/ y Skrzynie/ Ołtarzow/ y wſzech przypraw ich. BibRadz Ex 35 arg.

podatek na kogo, na co [= kto i za co ma płacić, na co] (11): Za takowem podatkiem iść mają zwykłym obyczajem szosy, czopowe na miasta, podatki na popy ruskie, na młyny, rudy, na Żydy, Ormiany, kupce. Diar 79. Cf »podatek ustawiać«, »podatek wkładać«.

podatek na co [= na jaki cel] (7): A panowie namawiali o podatku na obronę Diar 63, 79; BibRadz I 53v żp; BudBib 2.Par 24 arg. Cf podatek od kogo na co; »podatki zezwolić«, »podatek złożyć«.

podatek od kogo na co (1): Ioás dał opráwić Koſćioł. [...] Podáthek od ludu ná to. BibRadz 2.Par 24 arg.

podatek za co (1): ysz y nam y Coronie polskiey przi ktorey na on czas bily poſlvgy wielkie czinyly y podatky Za vziwanie thich rzeczi ktore od naschich przodkow miely y nam y naſchim Coroni polskiey poddanim nye male dawaly. LibLeg 10/71.

podatek na czym (1): OSobliwie to wáruiemy/ iż podatków/ ani Poborów żadnych/ na imionách náſzych króleſkich [...] ſtánawiáć nie mamy SarnStat 348.

podatek czyj [= przez kogo płacony] [w tym: pron poss (3), ai poss (2), G pron (2)] (7): Prosimy, aby też ukazali [...], czym też chcą do tego naszego podatku się przyłożyć. Diar 77, 35, 76, 81; Biſkupom y innym duchownym [Kazimierz ustawił] áby ich podatki wydawány były. BielKron 356, 360; Ia mnimam/ żeby więtſzi y trwálſzi pożytek Rzecżpoſpolita wźięłá z obrony tym kſztałtem poſtánowioney/ niż z kmiecych podatkow by też ſnać y naywiętſzych. ModrzBaz 124v.

podatek czyj [= dla kogo] [w tym: ai poss (7), pron poss (7), G sb (1)] (14): LibLeg 10/63; CHcemy y ſkázuiemy: áby pieniądze álbo Wpiſné/ zá wyćiągánié podatków náſzych Królewſkich nápotym nie było bráné/ áni wyćiągáné. SarnStat 353; tedy tákowi Kmiećie nam téż ku płáceniu tákowychże groſzów Práſkich zá podatki náſzé przez Poborcé náſzé będą przyćiśnieni. SarnStat 888, 350 [2 r.], 353, 354, 407 [3 r.], 548 (13).

Z określeniem wysokości sumy (5): Panom się i to nie zdało, ale podali zdanie swe aby był podatek po 10 gr. Diar 78, 62; BibRadz 2.Par 36/3; Téż vſtáwiamy: áby Monétá w Króleſtwie poſpolićie bieżąca/ to ieſt/ Pułgroſzki zá podatki dwu groſzu [...] wſzędy byłá bráná SarnStat 928, 351.

W połączeniach szeregowych (19): Wymyśli nowe podatki, Szosy i ine popłatki BierRozm 11; SeklKat H3; UstPraw G2; BielKron 376; Municipium, Miáſto które miáło práwo Rzimskie/ to yeſt vczeſnikiem wſzelákich praw/ wolności/ podátków y poſtępków Rzimskich. Mącz 237c, 463d; Abowiem ſłuchay iż thu on [Chrystus] nie potrzebuie od nas żadnych ofiar/ żadnych podatow/ żadnych nakłádow/ żadnego biegánia/ żadnego trudzenia. RejPos 327v, 338v; ZapKościer 1582/33; NAd to czynimy wolné/ [...] wſzyſtkich náſzych obywátelów kmiećie/ od wſzyſtkiéy płacéy/ podatków/ wyćiągánia/ powozów/ robót [...]/ vćiſków/ obćiążenia zboża/ oſpów SarnStat 350, 202 [2 r.], 205, 349, 892 [2 r.], 956; SkarKazSej 692a; KlonWor 77.

Zwroty: »da(wa)ć (a. oddać) podatek (podatki), za podatek; dawanie podatku« [w tym: z czego (= od kogo) (1), z czego (1)] = contribuere tributum et vectigal pendere Modrz; tributum dare JanStat [szyk zmienny] (25:1;3): LibLeg 10/71; Diar 34, 37, 41, 81; DiarDop 114; Ták iáko nas niektorzy w to pirwſzy wpráwiáli/ Bychmy im iáko chłopi/ podatki dawáli. RejWiz 156v, 69; UstPraw Gv; BielKron 391v; Vicesima, [...] był táki podátek v ſtárich gdzie dwádźieſtną część od wſzech rzeczy zá podátek dawano. Mącz 493a, 477a [2 r.]; RejPos 18v; RejZwierc [233]v; Wſzytkie kráiny iednemu Pánu poddáne/ iednákim obycżáiem ábo podatek niech dáią/ ábo woynę ſłużą. ModrzBaz 125v, 105v, 122, 125, 125v; niebedzie nic tzego bi od nas tzekac mial/ nigdziei niepoiedziemi/ podatkuw nie dami PaprUp Fv; ActReg 22; WujNT Matth 17/24; áby Szláchtá niemiáłá bydź ktemu przyćiśnioná: áby budowáć Zámków/ y woyny ſłużyć/ y podatków dáwáć wedle ſtárégo zwyczáiu nie byłá powinna. SarnStat 988, 107, 346, 988 marg, 1059, 1188.

»podatki(-ami) o(b)ciążać (a. obciężyć)« = onere Mącz (4): [Rytwieński do króla Kazimierza:] Tákież ſtácyámi podátki nieznośnymi nas obćiążaſz BielKron 393, 393; Mącz 264b; PaprUp Fv.

»podatki, od podatkow odpuszczać« (1:1): A ták wſzytki wolnośći ktorych ći pierwſzy przede mną krolowie dopuśćili tych y ia tobie teras potwierdzam/ y wſzytki inne podatki ktore odpuſzcżono odpuſzcżam [et quaecunque alia dona remiserunt tibi]. BudBib 1.Mach 15/5; SarnStat 976.

»podatek (podatki) płacić (a. zapłacić); podatki płacone; płacenie podatkow, za podatki« [w tym: z czego (1)] = tributum solvere Modrz [szyk zmienny] (4;2;3:1): niedosyć dostatecznie tu jest wypisano, aby to miało należeć na sumnieniu poborcow ustawiać na nie, z wiela by łanow podatek płacić mieli Diar 82; Mącz 200c; ModrzBaz 125; WujNT 72; tedy tákowi kmiećie nam téż ku płáceniu tákowychże groſzów Práſkich zá podatki náſzé [ad solvendos nobis similes grossos fragenses pro exactionibus nostris JanPrzyw 11] przez Poborce náſzé będą przyćiśnieni. SarnStat 350, 407 [2 r.], 888 [2 r.]; KlonFlis G.

»postąpić (a. postępować) [= uchwalić] podatek (podatki)« [szyk zmienny] (5): Diar 76, 77; Wielkiey Polſki poſłowie poſtąpili podatek/ ále z máłey nie chćieli BielKron 393, 57, 199.

»ściskać (a. uciskać), ściśniony (a. uciśniony) podatkiem (podatkami)« = affligere oneribus PolAnt; apprehendere in censu Vulg [szyk zmienny] (4:2): BibRadz Ex 1/11; áby [Papież] miał wzgląd ná zyemię Niemiecką/ ktora ieſt vćiśniona walkámi/ podatkámi wyelkimi BielKron 199, 49v; Prot D3v; BudBib 4.Esdr 5/1; Tedy krolowie Egipſcy/ boiąc ſię áby kiedy z ich nieprzyiaćioły zmowiwſzy ſię/ wygubić Egipcyán niechćieli: naprzod podatkámi wielkimi/ potym robotami nieznośnymi/ dręcżyćie y śćiſkáć [...] pocżęli. SkarŻyw 477.

»podatek (podatki) uchwalić (a. uchwal(iw)ać); podatek (podatki) uchwalony(-e)« [w tym: od czego (1), na co (1)] = exactio laudata JanStat (5;6): iż skoro podatek na obronę uchwaliwali, już o ine wszyćko [...] trudna sprawa albo żadna być nie mogła Diar 27, 26, 32 [3 r.]; Podatek vchwalon, takze y pospolite ruszęnie ActReg 74; SarnStat 352 [2 r.], 929 [2 r.]; VotSzl D2v.

»podatek (podatki) ustawi(a)ć, stanawiać; podatek ustawion(y) (a. postawion); podatkow ustawa« [w tym: na kogo, na co (= za co) (4)] = censum constituere Modrz [szyk zmienny] (5:1;4;1): Diar 83 [2 r.]; Y obwołano w Iudźie y w Ieruzálem áby znoſzono Pánu podátek vſtáwiony od Moiżeſzá [donum Moses] ſługi Bożego ná Izráelczyki BibRadz 2.Par 24/9, 2.Par 24/6; Mącz 87c, 280b; Co rok ſię prze to ná ſeymy z ieżdzáią/ z wielkiemi ie z iázdámi wſzytkich ſtanow ſpráwuią/ koſzty wielkie ná nich wiodą: wiele cżáſu ná bieśiádách trawią: á ná oſtátek ná kmiećie y ná mieſzcżány podatek vſtáwiáią [pecunia imperatus]. ModrzBaz 121, 93v, 121v; LatHar 117; SarnStat 348.

»podatek (podatki) [na kogo, na co] wkładać (a. kłaść), włożyć« = ponere tributum PolAnt; pecuniam a. tributum imperare Modrz; exactionare JanStat [szyk zmienny] (5:1): Y Włożyl Krol Aſwerus podatek ná źiemię ſwą y ná wyſpy morſkie BibRadz Esth 10/1; A ponieważ Krolowie Polſcy nierodzą ſię/ ále zá zezwoleniem wſzytkich ſtanow bywáią obieráni/ przeto niegodźi śię iym ták tey władze vżywáć/ áby mieli wedle woli ſwey/ ábo Práwá ſtánowić/ ábo podatek ná poddáne wkłádáć ModrzBaz 15v, 15v, 47v, 102v; SarnStat 897.

»podatek (podatki) wyb(ie)rać (a. brać, a. zbierać); za podatki wziąć; wybieranie (a. branie) podatku (podatkow); podatek (podatki) zebran, wzięty(-e)« [w tym: z czego (1)] = accipere tributum PolAnt, Vulg; tollere exactionem JanStat [szyk zmienny] (8;1;4;1:1): A przeto będąc ták bárzo záfráſowánym/ vmyſlił iecháć do Perſyiey/ áby wybrawſzy podatki z onych krain/ mogł zebráć wiele pieniędzy. BudBib 3.Mach 1/31, 2.Par 24/27; ModrzBaz 43, 76, 124v; A gdy przyſzli do Káphárnaum/ przyſtąpili do Piotrá ći ktorzy podatki wybieráią/ y rzekli: [...] WujNT Matth 17/24, Matth 17/25, s. 71 marg; SarnStat 346, 347, 350, 354, 888, 892; SkarKazSej 689b.

»podatki wyciągać; podatkow wyciąganie; podatek, za podatki wyciągany« = exactiones exigere; pro exactionibus exigere; exactio JanStat [szyk zmienny] (5;7;2:1): SeklKat Gv; GliczKsiąż G7; WujNT 39; Téż w wyćiągániu podatków ſtárych/ ábo zá czáſem vchwalonych [in exigendis ... exactionibus JanStat 321] chcemy y vſtáwiamy: áby Poborce náſzy ták byli báczni y roſtropni/ żeby z ludźi którzy przedtym [...] ſą od Czynſzów rocznych wyſwobodzeni/ [...] podatków vchwalonych/ [...] nic nie śmieli áni mogli wyćiągáć. SarnStat 929, 346, 350, 351, 352 [2 r.], 353 (12).

»podatki z(ez)wolić (a. pozwolić) [= uchwalić]« [w tym: na co ( = na jaki cel) (1)] [szyk zmienny] (3): teraz KJM z skarbu swego założy was, jeśli podatek zezwolicie Diar 32, 36 [2 r.].

»złożyć [= dawać] podatek; składanie podatku; podatek (A) składający« = census; contribuens Modrz (1;1;1): Záprawdę gdy iedná cżęść złoży táki podatek [contribuente una parte]/ niesłuſzna będźie rzecż/ áby ſię drugie wolnośćiámi iákiemi w tem zásłániáć miáły. ModrzBaz 122, 120, 122v.

»podatek (podatki) złożyć, składać [= uchwalić]; podatki składane (a. układane); składanie, złożenie podatku (podatkow)« [w tym: na kogo (1), na co (= na jaki cel) (1)] [szyk zmienny] (5:1;3;2:1): Jest tak, iż za krola starego, gdy znano potrzebę, podatki składane bywały na obronę Diar 36, 36, 64, 76; Gdy słożyż podatek ná ſyny Iſráelſkie [Quando tuleris summam filiorum Israel] podług łidżby ich/ da káżdy ná wykupienie ſwoiey duſſe czyńſz Pánu Leop Ex 30/12; BielKron 393; ModrzBaz [38]v; ActReg 5, 60; SarnStat 65, 882, 1214.

Wyrażenia: »podatki pieniężne« (1): VStáwiamy/ áby Spiſné nie było wyćiągano w podatkách pieniężnych [in exactionibus JanStat 232]/ y tákże w wybiérániu dwu groſzy/ któré poſpolićie Króleſtwem zową. SarnStat 354.

»podatki poborowe« (1): MIáſtu náſzému Srzedźie [...]/ od podatków Poborowych do cztérzech exákciy [...] odpuſczamy. SarnStat 976.

»podatek (podatki) pospolity(-e)« [szyk 3:2] (5): Diar 23, 37; Mącz 237b; wielka część podatków poſpolitych [contributionum publicarum JanStat 117] á nie [posłów] byłá wydawána SarnStat 42, 63.

»od podatku (podatkow) wolny; wolą mający od podatkow; wolny bez podatku; od podatku swoboda; wyzwolić (a. wyzwalać) od podatkow« = immunis Mącz; a tributo vecuus; a contribuendo liberare Modrz; immunitas JanPrzyw [szyk 13:7] (15;1;1;1;2): [stary król] nas wolne bez ktorego podatku odumarł Diar 37; Wyzwalamy kmiećie Rycerſtwá náſzego od wſzelákich podatkow/ tylko ſobie ná nich oſtáwiemy z káżdego łanu oſiádłego dwá groſzá UstPraw G2; BielKron 260v; Immunis, [...] wolą máyący od poſpolithych podátków. Mącz 237b, 85d; BielSpr 51v; Bo ták rozumiał/ że ći Duchowni mieli być od tego podatku wolni [Eximendos enim hoc numero purabat eos]/ ktorzi tylko do roku co trzymáią ModrzBaz 121v, 120, 124 [2 r.], 139; WujNT 73; SarnStat 63, 349, 881, 973, 1039 (8).

Zestawienie: »podatek owsowy« (1): Z Podatku owſowégo [De avetane vero contributionibus JanStat 321] nam do żywotá náſzégo ſámá Ruſka źiemiá doſyć czynić będźie. SarnStat 69.
Szeregi: »podatki i brzemiona« (1): A od podatków y brzemion/ któré zſtárádawná w Sląſku zwykły bydź wyćiągáné y vkłádáné/ oni y potomkowie ich wolni y ſwobodni będą ná wieczné czáſy. SarnStat 1214.

»podatki takież i cła« (1): Podatki áby nas nieobćiążano tákież y cły. BielKron 393.

»podatek (podatki), (a(l)bo, i) czyńsz(e)« = tributum vel census Vulg [szyk 3:1] (4): gdi ni od kogo inſſego nye wybyeráyą/ áni wycyągáyą podathkow/ czyńſow yedno od tych pánow rzemyęsnikow GliczKsiąż G7; BielKron 36; WujNT Matth 17/25; doſyć iż go robotą śćiſkaſz/ podátkiem y czyńſzem zubożyſz/ złupiſz/ weźmieſz co chceſz SkarKaz 422a.

»dani albo podatki« (2): wyymuiemy [poddane królestwa polskiego] od ſkłádánia wſzytkich dani álbo podatków [donationibus sive tributis JanPrzyw 5]/ ták poſpolitych iáko oſobliwych/ którymkolwiek imieniem byłyby zwáné SarnStat 63 [idem] 882.

»dziesięciny i podatki« (1): Cżwarty pocżet ludźi pieſzych/ kthore zowią Woynichláry/ ći płáthu żadnego niemáią thylko ſą wolni od dzieſięćin y od podatkow. BielSpr 51v.

»myta i podatki« (1): Celniki Zydowie mieli zá beżecne [!]/ y zá iáwnogrzeſzne: przeto/ iż przećiw wolnośćiom/ y zakonowi ich/ mytá y podatki k woli pogánom/ z wielką ich ćięſzkośćią wyćiągáli. WujNT 39.

»podatek (podatki) abo (ani) pobor(y)« = tributum et vectigal Modrz (3): POdatek ábo Pobor dla Rzecżypoſpolitey vſtáwiony káżdy ma płáćić ModrzBaz 125; SarnStat 348, 548.

Jako jeden z członów uogólniających, zwykle ostatni, we współrzędnym połączeniu dwu- lub wieloczłonowym: »... i (a. albo) insze (a. in(n)e) podatki« = seu quaecunque alia contributio seu datio JanStat (8): SeklWyzn Gv; Diar 63; UstPraw Gv; Lustrum, Cziścienie miáſtá Rzymu s ofiármi które bywáło w pięć á w pięć lat gdy czinſze ſzoſy y ynſze podátki płácono. Mącz 200c, 477a, 483b; PRZYWILEIE KORONNE, Y MIAST KORONNYCH Z ſtrony Wolnośći/ Praerogátyw/ Iármárkow/ Skłádow/ Drog kupieckich/ Podwod/ Szoſow/ y innych podatkow/ dánin/ y incorporátiy/ etć. SarnStat 880, 655.

W przen (1): Páweł trzeći Papież vmárł/ á przed tym trzeći dzień/ zágáśił podatki kthore był z krzywdą ludzką vſtáwił. BielKron 234.
Przen (6):
Zwroty: »brać podatek« (1): ktory pánował á roſciągał to ſceptrum ſwoie od pocżątku ſwiátá ńád [!] narodem ludzkim/ [...] á biorąc okrutny pobor á ſrogi podatek ze wſzytkiey ſzyrokości ſwiáthá/ niewinnego narodu ludzkiego/ do ciemnego kroleſtwá ſwego. RejPos 15v.

»podatek (podatki) da(wa)ć« (2): Zwirzętá y bydlętá iáko tu buiáią/ A przedſię cżłowiekowi podatki dawáią. RejWiz 50; RejPos 3v.

»podatki postąpić« (1): á iżbychmy ſie też o to pilnye ſtáráli/ ábychmy mu też ty podatki poſtąpili/ w ktorych ſie ten Krol kocha/ to ieſt/ wiárę/ nádzieię/ ſerce vniżone/ á miłość wierną/ y k niemu/ y ku bliźniemu ſwemu RejPos 4.

»wyciągać na podatki« (1): A tu ſie vcż nędzny cżłowiecże/ iáko maſz vydź onego okrutnego poborce cżártá ſproſnego/ á onego okrutnego Ceſárzá ſwiátá tego/ ktory záwżdy popiſuie głowy tych ktorzy ſą w poſłuſzeńſtwie iego/ á wyciąga ie ná okrutne podátki ſwoie RejPos 19.

Szeregi: »czyńsze, podatki« (1): Iákie cżyńſze/ iákie podatki/ káżde źwirzątko muśi záwżdy zbieráć iemu: á káżde ſtworzenie nie ſobie robi/ nie ſobie zbiera/ iedno wſzytko themu cżłowiekowi nędznemu. RejPos 222.

»pobor a podatek« (1): RejPos 15v cf »brać podatek«.

a. Przeważnie dobrowolna danina na określony cel, zwłaszcza na rzecz świątyni i duchowieństwa: elevatio, oblatio PolAnt (5): [[kupcy między sobą radzili:] złożmy ſie ná podátek Amiráldowi/ ábyſmy temu [tj. wykupowaniu towarów] thym wcżeśniey zábieżeć mogli. HistFort H7v.]

podatek czyj [= przez kogo dawany] (1): Wiem dobrze iż ty odpuſty Przyodzieia wdobre chuſty. Twe Kucharky/ ba y dzyatky Za tego dutka podatky. RejKup k6.

Zwroty: »podatek przynieść (a. przynosić, a. znosić) [komu]« [w tym: czego (= w postaci czego) (1), na co (1), ku czemu (1)] = afferre oblationem, elevare elevationem PolAnt [szyk zmienny] (3): A ile ich było ktorych to ſercá ruſzyło/ á mieli dobrą wolą/ przychodźili á znoſili podatek Pánu/ ná budowánie Przybythku zgromádzenia/ y ku ochędoſtwu iego BibRadz Ex 35/21; Owa káżdy przynoſił podathek złotá Pánu. BibRadz Ex 35/22, Ex 35/5.

»złożyć podatek [komu]« (1): Złóżćie z máiętnoſći ſwych podatek Pánu [accipite a vobis oblationem Domino]/ A ktorykolwiek ma dobrą wolą/ ten podatek niech przynieſie Pánu/ złoto/ śrebro/ y miedź. BibRadz Ex 35/5.

Synonimy: czynsz, dań, dochod, kontrybucyja, płaca, płat, pobor, popłatek, szos, trybut.

Cf PODACZKA, PODAWEK

MZ