[zaloguj się]
[pdf]

PODGARDŁEK (19) sb m

podgardłek (12), podgarłek (7); podgardłek BierEz, BartBydg (2), HistAl, BielKron, Mącz (7); podgarłek PatKaz III, Murm, Calep (4), KlonWor.

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N podgardłek podgardłki
G podgardłka
A podgardłek
I podgardłki(e)m

sg N podgardłek (13). ◊ G podgardłka (2). ◊ A podgardłek (3). ◊ I podgardłki(e)m (1). ◊ [pl N podgardłki.]

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

1. Cześć twarzy poniżej dolnej wargi; broda, podbródek; przód szyi; mentum Mącz, Calep (8): Podgarlek yey [Maryi] ſluſzny a w myarą nyeyako na czterzy grany PatKaz III 121v; rzekł [Amurat]: muſzcżąc podgárdłek. BielKron 246; Tantalus [...] łáknąc y prágnąc wielką mękę ma/ ácżkolwiek w wodzie áż do pogárdłká [!] ſtoyi Mącz 440c, 217a, 409e; [Iugulus (podgarlek) ... id est guttur vel gutturis incisio. Glosy I nr 48/146; Iugulum Forderhals Przodek ſzije/ ábo podgárłek. ArtNom B8v; Volck Rrr3].
[Przen: otyłe podgárdłki y roſtucżone brzuchy ich iáko ſię poſzcżą y iákiey mierności náśláduią/ iáśnie choćby nikt nie mowił/ znáć dawáią. GrzegŻarnPos 1597 101v (Linde).]
a. Chorobliwe zgrubienie na szyi wskutek powiększenia się tarczycy, wole (2): Gutturosi – Zodwisłim woliem podgarłkiem. Calep 467a, 653b.
b. Skóra z podgardla zwierzęcia futerkowego (1): Liśiętá [...] ięły gárdłá wſpomináć/ ſwe cudnieyſze kożde mnimáć [...]. Rzekłá mátká bárdzo mądrze/ Dziatki gdy was kuſznierz podrze: Tenći ſam was będzie ſzácował/ Ktory lepſzy podgárdłek miał BierEz M2.
2. Wyodrębniające się części anatomiczne na szyi różnych zwierząt (8):
a. Mięsista czerwona narośl pod dziobem niektórych ptaków; korale; palea Murm, BartBydg, Mącz; faux HistAl; cervix Cn (5): Palea id quod pendet sub rostro gaili. Die lip vnden am ſchnabel des hannes. Podgarlk [!]. Murm 82; BartBydg 105b; Palea etiam Podgárdłek/ brodá/ álbo grzebień podſzeyny v kur. Mącz [273]b; [ArtNom D8v].

W porównaniu (1): twarz [złodzieja]/ iáko v kurá Indyiſkiego podgárłek/ iuż śina/ iuż burá. KlonWor 3.

Wyrażenie: »podgardłek grzebienisty« (1): on ptak miał ná głowie grzebień podobny pawowemu y podgárdłek grzebieniſty [fauces cristatas] á około ſzyie iego byłá obręc piękna HistAl L2v.
b. Wole u ptaków (1): Ingluvies, Obżárſtwo/ też podgárdłek álbo Gárdło v ptaków gdy ye nábierzą/ yáko gołębie gdy gołębiętá kármić chcą. Mącz 170b.
c. Fałd skóry zwisający wzdłuż pod szyją wołu; palear(e) BartBydg, Cn (1): Paleare vel [...] pellis, quae sub collo bovis fluitat, huc et illuc pendens podgardlek BartBydg 105b.
d. Kosmyki długiej sierści wiszące pod dolną szczęką niektórych zwierząt (1): Aruncus, Podgárdłek/ á koźia brodá/ to yeſt/ koſmy które pod gárdłem wiſzą. Mącz 17b.
3. Mięso gruczołowate przy ozorze wieprzowym, uchodzące za przysmak (2): Glandula – Poliedwica, podgarłek ſwini. [...] Glandium Pars apri glandulosa, quae est circa cervicem: vel ipsa cervix: in hac enim glandulae positae sunt – Stuka podgarłka. Calep 457a.
4. Ozdobny sznur przy nakryciu głowy, przechodzący pod brodą od ucha do drugiego ucha (1): Spira, Sznur podgárdłek v czapki Mącz 408b.

Synonimy: 1. broda, podbrodek; a. wole; b. futro, kuża, skora; 2.a.d. broda; b. wole; 3. podozorze.

Cf PODGARDLE, PODGARDŁO

SBu