Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: (ROZSŁAWIAN)

Następne hasło: ROZSŁAWIĆ SIĘ »

ROZSŁAWIĆ (26) vb pf

rozsławić (20), rosławić (6); rosławić RejKup (2), Calag; rozsławić : rosławić MurzHist (1:1), Mącz (2:2).

rozſ- (15), rozs- (5), roſs- (1).

o jasne; -å- (18), -a- (4); -a- KochPs, SkarŻyw; -å- : -a- MurzHist (1:1), Mącz (3:1).

Fleksja

inf	rozsłåwić

praet
	sg		pl
1	m	-m rozsłåwił	m pers
3	m	rozsłåwił	m pers	rozsłåwili
3	n	rozsłåwiło	subst

plusq
	pl
3	m pers	byli rozsłåwili

imperativus
	sg
2	rozsłåw

conditionalis
	sg		pl
1	m	bych rozsłåwił	m pers
3	m	by rozsłåwił	m pers	by rozsłåwili

impersonalis
praet		rozsłåwi(o)no

inf rozsłåwić (6). ◊ fut 1 sg rozsłåwię (3). ◊ 3 sg rozsłåwi (1). ◊ praet [1 sg m -m rozsłåwił.] ◊ 3 sg m rozsłåwił (5). n rozsłåwiło (1). ◊ 3 pl m pers rozsłåwili (6). ◊ plusq 3 pl m pers byli rozsłåwili (1). ◊ [imp 2 sg rozsłåw.] ◊ con 1 sg m bych rozsłåwił (2). ◊ [3 sg m by rozsłåwił.] ◊ 3 pl m pers by rozsłåwili (1). ◊ [impers praet rozsłåwi(o)no.]

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

Uczynić kogoś lub coś sławnym, powszechnie znanym; rozgłosić, rozpowiedzieć, oznajmić (26)
- a. [bibl. Ukazać w całej pełni chwałę Bożą]

Uczynić kogoś lub coś sławnym, powszechnie znanym; rozgłosić, rozpowiedzieć, oznajmić; vulgare Mącz, Calag; promere, publicare, in vulgus spargere Mącz; diffamare, enarrare Vulg; glorificare PolAnt; inclarescere Modrz; divulgare, revelare Calag [w tym: kogo, co (24)] (26): WróbŻołt 25/7; Wyznam cye Pánye Boże s ſercá vprzeymego/ A rozſławyę tu możność imyenyá twoyego LubPs T2; Promere consilia, Rosławić rády. Mącz [325]b, 329b; Ian Tecellius mnich Dominikow s Fránfortu/ ine temy Luterowym przećiwne rozſławił. BielKron 193; Calag 45b; WujNT 197 marg; gdyż wiele cudzoziemcow ná to [pożyteczne służenie ojczyźnie] pátrzyło/ ná ſobie doznáło/ y to rozſławiło VotSzl C.

rozsławić czym (2): Bo chcąc go wſzelkiem obyczaiém abo zroſpaczy abo zńiemocy wybawyc/ [...] rzecz/ ſwą ſpráwą [...] dźiwnie rosłáwili MurzHist E2, B3.

rozsławić po czym (4): i po wſzyſtkiei to [Włosi historię o Franciszku Spierze] źiemi włoſkiei/ piſmy ſwęmi nie krom oſobliwéi rády pańſkiei/ roſsławili MurzHist B3; SkarŻyw 497; Lecz oni [uzdrowieni przez Jezusa ślepcy] wyſzedſzy/ rozſławili go po wſzytkiey oney źiemi. WujNT Matth 9/31 [przekład tego samego tekstu: SkarŻyw ]. Cf »po wszytkim świecie rozsławić«.

rozsławić gdzie (3): RejPos [278]v; W posrzodku zboru chwałę twą rozſłáwię. KochPs 31; [WujPosŚw 1584 82 (Linde)]. Cf »rozsławić wszędzie«.

[Ze zdaniem dopełnieniowym: á iżby ſie śmierć iego [wojewody wołoskiego] nie zdáłá bydź bez przycżyny/ rozſławiono iż zfałſzował liſty Krolewſkie. BielKron 1597 491.]

Zwroty: »imię rozsławić« (2): LubPs Q4v; Bo gdy [ci, którzy dla sławy wszczynają wojnę] ſwoie imię rozsławić chcą [nomen suum inclarescere volunt]/ tedy ſwych obywátelow máiętność y zdrowie w niebezpiecżność wdawáią. ModrzBaz 106.

»na przyszłe czasy rozsławić« (1): ci ktorzy nieiakie kżięgi [!] miedzi poſpolſtwo ludu wypuſzcżaią, niektorim ie panom znakomitim przypiſuiąc offiaruią. Iedna [rzecz] ieſt aby ich imię [...] tim zacznieyſze vcżinili, á pamiątkę ich na przyſzłe cżaſi aże ku potomkom rozſławili. MiechGlab nlb 2.

»rozsławić sławę« = famam vulgare Mącz [szyk zmienny] (2): Voces in vulgus spargere, Rozsławić nieyáką sławę. Mącz 403d, 511c.

»szyroko rozsławić« [w tym: komu (1)] (6): I ſam gdym tu na Swiecze był Serokom to wſytkym z yawił I zwoleniky zoſtawił Abych to ſſerzey roſławił RejKup z2, ſ5v; LubPs E3; RejPos 135, 140v; Z tymże [Krystusem] ſię Abráámowi w trzech oſobách [Bóg] ziáwił/ Tegoż nam przez ſwe Proroki ſzyroko rozsławił ArtKanc N17v.

»po wszytkim świecie, wszemu światu rozsławić« (1:1): Ze to wſſytko ſłowem ſwym ten możny Pan ſpráwił/ Ktore po wſſytkim śwyecye ſſyroko rozſławił. LubPs E3; RejPos 135.

»rozsławić wszędzie« (1): Kiedy mnie w proch obroćiſz/ coć zá ſławá będźie? Będźieſzli błogoſłáwił/ rozſławię ćię wſzędźie. GrabowSet E4v.

Szeregi: »obwołać i rozsławić« (1): Powieda tu Pan zwolennikom ſwoim/ iż ácż było wiele piſmá/ y wiele rozmáitego Proroctwá/ o wſzytkich ſpráwach iego/ ktore z dawnych cżáſow Prorocy y Pátriárchowie przez Duchá s. byli przeźrzeli/ y ſzyroko wſzemu ſwiáthu obwołáli y rozſławili. Ale [....] RejPos 135.

»rozsławić a ([i]) rozszerzyć« [szyk zmienny] (1): RejPos [278]v; [Pan Bog ná nowym świećie/ to ieſt/ w onych dálekich zamorſkich krainách/ ktore Indiámi zową/ racżył rozſławić y rozſzerzyć prawdę ſwoię WujPosŚw 1584 82 (Linde) ].

a. [bibl. Ukazać w całej pełni chwałę Bożą; glorificare PolAnt: Oycże/ przyſzłá godziná/ rozsław twego ſyná/ áby y ſyn twoy rozsławił ćię. BudBib Ioann 17/1 (Linde).

rozsławić gdzie: Iam ćię rozsławił ná ziemi/ ſpráwę wykonałem/ ktorą mi dałeś ábym vcżynił. BudBib Ioann 17/4 (Linde).

Zwrot: »rosławić sławą«: [Jezus rzekł:] A teraz rosław mię ty Oycże v ćiebie ſámego/ sławą [Et nunc glorifica me ... gloria] ktorą miałem przod niż świat był v ćiebie. BudBib Ioann 17/5 (Linde).]

Synonimy: obwołać, rozgłosić, roznieść, rozsiać, rozszerzyć.

Formacje współrdzenne cf SŁAWIĆ.

Cf ROZSŁAWIENIE, ROZSŁAWIONY