[zaloguj się]
[pdf]

ROZSTAWAĆ SIĘ (20) vb impf

rozstawać się (15), rostawać się (5); rozstawać się GliczKsiąż, RejWiz, BielKron (5), NiemObr, WerKaz, WisznTr, SkarKaz, KlonFlis; rostawać się OpecŻyw, BibRadz, KarnNap, RybGęśli; rozstawać się : rostawać się SiebRozmyśl (3:1).

sie (11), się (9).

rozſ- (12), rosſ- (3).

o oraz drugie a jasne; w inf -staw- (3), -[ståw]-; w pozostałych formach -ståw- (15), -staw- (1) BibRadz; w -staj- a jasne.W formach tematów praes: rozståw- (6), rozstaj- (1) WinszTr.

Fleksja
inf rozstawać się
indicativus
praes
sg pl
3 rozståwå się, rozstaje się rozståwają się
praet
sg pl
2 f -ś się rozståwała m an
3 m rozståwåł się m pers rozståwali się
f rozståwała się m an
conditionalis
sg
2 m byś się roståwåł

inf rozstawać się (3). ◊ praes 3 sg rozståwå się (2), rozstaje się (1). ◊ 3 pl rozståwają się (3). ◊ praet 2 sg f -ś się rozståwała (1). ◊ 3 sg m rozståwåł się (4). f rozståwała się (2). ◊ 3 pl m pers rozståwali się (2). ◊ con 2 sg m byś się roståwåł (1). ◊ part praes act rozståwając się (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. rozstać się.

Przestawać przebywać z kimś lub czymś [w tym: z kim, z czym (15)] (20):
a. Rozchodzić się w różne strony, oddalać się od siebie; dicere salutem, digredi, distrahi, divelli Cn (17): OpecŻyw 88v; RejWiz 27; A gdy ſie mieli [Helena i Parys] żáłobliwie rosſtáwáć/ roſkazał Paris potáiemnie ſwoim áby byli pogotowiu w nocy/ á Helenę wzyęli do okrętu BielKron 56; Piſał theż [Mateusz] Ewányelią ſwiętą po żydowſku/ ktorą zoſtáwił bráciey ſwoiey zwolennikom/ zwłaſzcżá Bárnábie gdy ſie z nim rosſtawał w vpominku BielKron 144, 414v [2 r.]; NiemObr 8; RybGęśli B4v; BLogoſłáwię ćię Pánno z twoiéy ćiérpliwośći/ Serce twoie naświętſzé/ y wſzyſtkie wnętrznośći/ Któré ták był przeráźił okrutny miecz ſrogi/ Gdy ſię z tobą rozſtawał ſynaczek twóy drogi/ Idąc ná mękę ſrogą SiebRozmyśl Hv, A3v; [Lypolit bacżąc chuć Páná ſwego/ iął ſię z przyiaćioły rozſtawáć. HistFort E2].
Zwroty: »nigdy się nie rostawać« (1): KarnNap G cf Szereg.

»społu się rozstawać« (1): Włádźiſław z brátem Krolem Zygmuntem miał żáłośći y trapienia doſyć/ gdy ſie ſpołu rozſtawáli BielKron 415.

»nie rozstawać się aż do śmierci« (1): [mąż z żoną] ſłużą ſobie zobopolnie/ á nie rozſtawáią ſię/ áni opuſzcżą áż do śmierći WerKaz 304.

»rozstawać się przez śmierć« [szyk zmienny] (2): BibRadz I 133c marg; Aczći nierówny frymárk/ Pan ſługę [Chrystus św. Jana] oddawa/ A ſam przez okrutną śmierć/ ztobą [tj. Maryją] ſię rozſtawa. SiebRozmyśl H4v.

Szereg: »nie rozstawać się ani opuszczać (a. opuścić)« [szyk 1:1] (2): Toć roſkázuię ſłowem Bożym/ ábyś żonę twoię [...] miłował iáko ćiáło ſwoie/ [...] ábyś iey nigdy nie opuſzcżał/ áni ſie z nią roſtawał/ dla iákiey przygody KarnNap G; WerKaz 304.
Przen (2): W tym [tj. w tym miejscu] ſię Sżkárpáwá z Leniwką rozſtawa/ Ná ſwoim Nurćie káżda z nich przeſtawa. KlonFlis H.
Zwrot: »nigdy się nie rozstawać« (1): Wźiąłem Páná Iezuſá: toć ſię weń odmienić mam/ á iemu ſámemu żyć/ w nim mieſzkać/ y z nim ſię nigdy nie rozſtáwáć winien ieſtem. SkarKaz 162a.
b. Umierać (2):
Zwrot: »z światem się rozstawać« (2): ten dziś ſzyię złomił/ Ten vmárł/ [...] rániono tego z mieyſcá iuż nie wſtáie/ Pochwili powiedzą/ s świátem ſię rozſtáie. WisznTr 33; Iákoż/ gdyś iuż duſzę ſwą w ręce boſkié dáłá/ A z tym to nędznym świátem/ iuż ſię rozſtawáłá: Oni twé święté ćiáło/ vczćiwie ſchowáli/ W ónym grobie Iozaphát SiebRozmyśl K4.
c. Przen: Przestawać zajmować się czymś (1):

W połączeniu szeregowym (1): káżdy kthoryby yedno chcyał co vmyeć/ ma náuki nigdy z myſli ſwey nye ſpuſſcżáć/ ále wniey ſie áż do ſmierći obyerać/ z oną ſie nye rozſtáwáć/ áż przy ſámym ſkonányu á grobye GliczKsiąż N2.

Synonimy: odchodzić, oddalać się, opuszczać, rostąpiać się, rozchodzić się.

Formacje współrdzenne cf STAĆ.

Cf ROSTAWANIE, ROZSTAJAĆ SIĘ

MN