[zaloguj się]
[pdf]

POJEDNAĆ SIĘ (68) vb pf

sie (39), się (29).

Wszystkie samogłoski jasne.

inf pojednać się (11). ◊ fut 1 sg pojednåm się (2). ◊ 3 sg pojednå się (1). ◊ 1 pl pojednåmy się (1). ◊ 2 pl pojednåcie się (2). ◊ 3 pl pojednają się (2). ◊ praet 1 sg m pojednåłem się (1). ◊ 3 sg m pojednåł się (10). f pojednała się (1). n pojednało się (3). ◊ 3 pl m pers pojednali się (8). subst pojednały się (1). ◊ plusq 3 sg m był się pojednåł (1). ◊ imp 2 sg pojednåj się (2). ◊ 3 sg niech się pojednå (1). ◊ 1 pl pojednåjmy się (1). ◊ 2 pl pojednåjcie się (4). ◊ con 3 sg m by się pojednåł (5). f by się pojednała (2). ◊ 1 pl m pers bysmy się pojednali (1). ◊ 2 pl m pers byście się pojednali (2). ◊ 3 pl m pers by się pojednali (2). ◊ con praet 3 pl m pers by się byli pojednali (1). ◊ part praet act pojednåwszy się (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Przestać żyć w niezgodzie, załatwić polubownie wspólne sprawy; redire in gratiam Mącz, Modrz, Cn; reconciliari Vulg, PolAnt; in gratiam reverti, interconciliare Mącz; gratia reconciliari Modrz; inimicitias ad amicitias traducere, pacificari, redire in amicitiam, revenire in concordiam a. in gratiam Cn (66): BierEz N4; Iupiter gdy to vźrzał że ſie poiednáły [trzy boginie]. [...] Kocháiąc ſie w gich zgodzie/ záchowáć ſie ym chćiał. KlerWes A2v, Av; LibLeg 11/56v; RejFig Aa6; Wąż chłopu dzyecię zyádſzy/ vciekał [...]/ A chłop mu ogon vciął/ poſzedł Wąż ſtękáiąc. Więc ſie dzyecię zgoiło/ ogon też Wężowi/ Chłop rzekł/ poiednaymyſz ſie/ kiedychmy iuż zdrowi. RejZwierz 119v, 17, 119v; BielKron 56v, 66; Mącz 148d; á niewiem co też ná tym wygráią/ bo ſie pánowie poiednáią/ á chłopu w thym roſterku záwżdy w łeb. RejZwierc 72v; gdy obacżą że ſię miedzy kim iákie waſni y nieſnacki mnożą/ zárázem do ſtron obudwu chodzą/ proſząc ich [...]/ iákoby ſię poiednawſzy/ w pokoiu á w miłośći chrześćijáńſkiey z ſobą mięſzkáli ReszPrz 132; GórnRozm A4v, G2.

pojednać się o co (2): LibMal 1551/166; Stáráli ſię Piotr y Páweł z pilnośćią/ áby ſię byli poiednáli o krzywdy/ ktore byli ſobie vcżynili ModrzBaz 64v; GórnRozm Dv.

pojednać się przez kogo (1): TEgo cżáſu Fráncuſki Krol z Angielſkim poiednáli ſie przez poſły tym obycżáiem/ iż Anglikowie wroćili Bolonią/ [...] Krolowi Fráncuſkiemu [...]/ á Krol Fráncuſki ſummę mu odłożył. BielKron 235.

pojednać się przez co (1): kazanie knim w kośćiele vcżynił/ iáko dobrze bráćiey w iednośći mieſzkáć/ y poiednali ſie bráćia Mánsfeldyńſcy przez iego nawod BielKron 224v.

pojednać się czym (2): A ieſli go [przyjaciela] też sfukaſz/ [...] o bárzo ſie ſnádnie ledá iábłuſzkiem poiednacie. RejZwierc 92; WujNT Yyyyy4v.

pojednać się z kim (29): LibMal 1551/166, 1554/187v; MurzNT Matth 5/24; KrowObr 63; BielKron 107v, 119v, 322, 382 [2 r.]; Mącz 488d; OrzQuin B4; roſkazał Pan áby Zoná [...] śie z Mężem ſwoim poiednáłá KuczbKat 260; BiałKaz L4v; Ieſli chceſz ofiárowáć dar twoy do ołtarzá/ á tám wſpámiętałbys że brát twoy ma przećiw tobie/ [...] idź/ poiednay że ſie z brátem ſwoim CzechRozm 246v, 246v; Liuius Salinator, Klaudyuſá Neroná/ z ktorym Vrząd trzymał/ wyrugował/ że śię był nieſzcżerze znim poiednał. ModrzBaz 32v, 136; StryjKron 185; WerKaz 284; GórnRozm Dv; ActReg 104, 158; WujNT 1.Cor 7/11. Cf Zwroty.

W połączeniu szeregowym (1): Ieſli teſz wyſtąpił y zgrzeſzył náprzećiwko bliżnemu/ áby przeproſił/ áby ſie ſnim poiednał/ y w miłośći ſpołetzney ſnim mieſſkał KrowObr 63.

W przeciwstawieniach: »pojednać się ... prawować się (2), kląć, wojnę wieść« (4): BielKron 187; BialKaz L4v; Pátrz że iż do brátá iść każe nie do vrzędu/ y z nim ſie poiednáć nie práwowáć CzechRozm 246v; GórnRozm H4v.

Zwroty: »z bliźnim się pojednać« (3): KrowObr 63; Zaden tey Wiecżerzey nieużywa godnie/ iedno ten/ kto ſię zbliznym poiednał [qui cum proximo rediit in gratiam] ModrzBaz 62v; SkarKaz 316a.

»z nieprzyjacielmi się pojednać« (1): [Grzegorz XI] z nieprzyiacielmi ſie poiednał/ okrom Florentow ktore klął BielKron 187.

»z stroną się pojednać; mogą się strony pojednać« (1;1): tym czáſem nie przychodząc do ſkończenia Práwá/ mogą ſye ſtrony poiednáć/ pogroźiwſzy ſobie máło Práwem y nakłádem práwnym. GroicPorz ſ4; SarnStat 875.

»pojednać się wespołek« (1): Interconciliare [...]. Poyednáć ſie weſpołek. Mącz 172b.

Szeregi: »pojednać się i pokoj uczynić« (1): gdy záſię Waśil wſzytko wroćił co był pobrał Witułtowi/ poiednali ſie y pokoy vcżynili miedzy ſobą. BielKron 383.

»przeprosić i pojednać się« (1): wthorego dnya przed poymanym ſwym do thegoſz drumlika prziſchedſchi yeſth go przeproſſil y ſnym ſzią poyednal doſtatecznye LibMal 1554/187v.

»zgodzić się i pojednać« (1): ktorą [uczynność cesarz Maksymilijan] ná ſtáránie Páná náſzego nieboſzcżyka vcżynił/ że śię [z] Sigmuntem Ianem/ Krolá Węgierſkiego Ianá z ſynem/ ſktorym przez Swendego Hetmáná ſwego/ [w] Węgrzech długą woynę wiodł ták zgodźił y poiednał BiałKaz L4v.

Przen: Uznać czyjś pogląd, przyjąć punkt widzenia przeciwnika [z kim] (1): Ieſliż tedy ono ſłowo Bog z śiebie cżynił wſzytko/ tedy też on ieſt ſam Bogiem/ á nie ieſt ſynem Bożym: (chybáby ſię X. K poiednáć chćiał z Práxeáſzem y Sábelliuſzem) CzechEp 199.
a. O Bogu i człowieku (za pośrednictwem Chrystusa): przywrócić a. zostać przywróconym do laski (14):

[W przeciwstawieniu: »rozgniewać się ... pojednać się«: Y ácż ſie ná nas dłá [!] ſkáránia náſſego Pan Bog náſz ná máłj cżás rozgniewał: ále zás poiedna ſie á pomierzy z ſlużebniki ſwoimi [sed iterum reconciliabitur servis suis]. Leop 2.Mach 7/33 (Linde).]

Fraza: »([Pan]) Bog, Pan się pojedna (a. pojednać raczył) [z kim]« [w tym: przez kogo (1)] = Dominus (Deus) reconciliabitur Vulg (2:1): Leop 2.Mach 8/29; RejAp 157v; Chryſtus ieſt pokoiem náſzym/ [...] Bog przezeń z świátem ſię poiednał SkarKaz 209a; [Leop 2.Mach 7/33 (Linde)].
Zwrot: »pojednać się z (Bogiem) Ojcem« [w tym: przez kogo (1), za kogo (1)] [szyk zmienny] (2): iáki to ſyn [...] przychodzi do ciebie s tymi nowinámi wdzyęcżnymi/ iż ſie iuż poiednał zá cię z Oycem ſwoim RejPos 168; CzechEp 312.
Szereg: »pojednać (się) a pomierzyć się« (1): vcżynili poſpolithą modlitwę do Bogá miłoſiernego/ żądáiąc áby iuż do końcá poiednał á pomierzył ſie z ſwemi ſlugámi [ut in finem servis suis reconciliaretur] Leop 2.Mach 8/29, [2.Mach 7/33 (Linde)].
α. O spowiedzi i powrocie do bezgrzesznego życia (9):
Zwrot: »pojednać się z Bogiem, z Panem (Bogiem)« [w tym: przez co (3)] = reconciliari Deo Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (6:3): Leop 2.Cor 5/20; BibRadz 2.Cor 5/20; BiałKat 376; WujJud 88; zmartwychwſtał/ żebyſmy [...] przez zmartwychwſtánie/ vſpráwiedliwienia y wybáwienia [...] doſtáli/ á poiednawſzy ſie z Pánem Bogiem/ pewni byli niebieſkiego kroleſtwá. KarnNap D4v; áby byłá woyná ſzcżęśliwa/ ma być wiedźioná od tych ludźi ktorzi ſię z Bogiem poiednáli [ab hominibus Deo reconciliatis]. ModrzBaz 104v; LatHar 640; przetoż chwálebne ieſt kośćielne roſkazánie/ áby ſię chorzy ludzie pierwey przez ſpowiedz y pokutę z Bogiem poiednáli: á potym dopiero ćieleſnych lekarſtw vżywáli. WujNT 323, 2.Cor 5/19[20].
Szereg: »pojednać się i porownać« (1): iż grzéſzny pokutuiący człowiek/ iuż ſye z pánem Bogiem y z Kośćiołem święthym poiednał y porównał: iż przez wiárę y przez zaſługę Páná Chryſtuſá będą iemu odpuſzczóné złośći iego. BiałKat 376.
2. Zażegnać się, załagodzić się, uspokoić się (2): iuż ſie krwáwey burdy máło vmykáło/ Lecż ſie wżdy z łáſki Bożey wſzytko poiednáło. StryjWjaz C2v.

Iron. (1): [gdy brat zabije brata, trzeci brat] będąc [...] w máiętnośći z brátem mężoboycą/ [...] bacząc to/ iż gdyby [bratobójcę] pożywał [lege: pozywał]/ [...] záraz by y dźiał brátá mężoboyce ſtráćił/ (bo ná Krolaby wźięto) [...] zániecha pożywania [lege: pozywania] [...]/ á prżeſtánie ná iákieykolwiek nagrodźie [...]. Tákże też ſynowiec zábije Stryjá/ y tymże ſpoſobem poiednáią ſię rżeczy/ á złość oná doma zoſtánie. GórnRozm D.

Synonimy: 1. pogodzić się, pomierzyć się, upokoić się, zgodzić się; 2. uspokoić się.

Formacje współrdzenne cf JEDNAĆ SIĘ.

Cf POJEDNAN, POJEDNANIE

ZCh