[zaloguj się]
[pdf]

ROZSZERZANIE (8) sb n

rozszerzanie (4), rozszyrzanie (3), roszerzanie (1); rozszerzanie SienLek, SkarKazSej; rozszyrzanie BielKron (2); roszerzanie Mącz; rozszerzanie : rozszyrzanie ModrzBaz (2:1).

Zawsze: rozſz-.

o, pierwsze e oraz a jasne; końcowe e z tekstu nieoznaczającego -é.

Fleksja
sg
N roszerzani(e)
G rozszerzaniå
D roszerzaniu
I rozszerzanim, rozszyrzani(e)m

sg N roszerzani(e) (1). ◊ G rozszerzaniå (3). ◊ [D roszerzaniu.] ◊ I rozszerzanim (3), rozszyrzani(e)m (1); -im SienLek, SkarKazSej; -im : -(e)m BielKron (1:1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. rozszerzyć.

1. Powiększanie, zwłaszcza pod względem rozmiarów, zasięgu, nasilenia; dilatatio Mącz, Cn; amplificatio Cn (7): Dilatatio, Roſzerzánie. Mącz 185d.
a. O rozmiarach terytorium (zajmowanej powierzchni) [czego] (2):
Wyrażenia: »rozszerzanie granic« (1): Niech nas niepodżegáią do woyny chćiwoći [!]/ abo sławy/ ábo rozſzerzánia gránic [vel finium propagandorum]. ModrzBaz 127v.

»rozszyrzanie państwa« (1): Acżkolwiek tedy niemamy ſię tego dopuſzcżáć/ żeby ábo chćiwość mienia/ y rozſzyrzánia páńſtwá [imperiique ampliandi]/ ábo też chćiwość sławy y zacność/ do woyny nas pobudzáć miáłá: wſzákże [...] ModrzBaz 108. [Cf też c. »rozszerzanie sławy«.]

b. O ilości: rozmnażanie [kogo] (1): [brat zmarłego króla Etiopii] Krolował lat LXX z wielkim rozſzyrzániem ludzi Krześćiiáńſkich/ ták iż wſzytká Etyopia byłá Krześćiiáńſtwo BielKron 144.
c. O stopniu, intensywności [czego] (2): A zwłaſzczá iż poważność y moc y władza krolewſkiego máieſtatu oſłábiáłá/ fałſzywym y nieroſtropnym wolnośći ſzkodliwey rozſzerzánim/ śćiśniona y ſkrocona. SkarKazSej 659b.
Wyrażenie: »rozszerzanie sławy« (1): [w rozdziale trzecim] Opiſano też doſtátecżnie co ieſt ſpráwiedliwa przycżyná woyny. áby dla rozſzerzánia ſławy y pańſtwá nie byłá podnoſzoná [laudis ac imperii dilatandi causa]. ModrzBaz 104v.
d. O słowach i tekście: uzupełnianie [czyje] (1): iam téż rzeczy iego popráwuiąc/ muśiałem tego ſtrzédz/ abych mu tám w iego rzecz nie wſtąpił/ á moim rozſzerzánim iego vmyſłu nie záćmił SienLek Vuu2v.
2. Rozgłaszanie, rozpowszechnianie, rozsławianie (1):

[W połączeniu szeregowym: [Ewangelia] vczona bywa/ [...] ku nauczaniu/ ſzcepieniu y roſzerzaniu. UstKościel B3.]

Szereg: »sława i rozszyrzanie« (1): gdy iuż Krześćiiáńſka ſzkołá roſłá z wielką ſławą y rozſzyrzánim w Dámáſzku/ Biſkupowie y kápłani Zydowſcy [...] poſłáli go [Szawła, tj. św. Pawła] do Dámáſzku BielKron 143.

Synonimy: 1. przymnażanie; d. dodawanie, przydawanie; 2. rozgłaszanie, rozsiewanie.

Cf ROZSZERZAĆ

JR, MC, MN