[zaloguj się]
[pdf]

PONIŻYĆ SIĘ (21) vb pf

się (18), sie (2).

o prawdopodobnie jasne (tak w poniżyć).

Fleksja
inf poniżyć się
praet
sg
1 m -m się poniżył
3 m poniżył się
f poniżyła się

inf poniżyć się (3). ◊ fut 1 sg poniżę się (1). ◊ 2 sg poniżysz się (1). ◊ 3 sg poniży się (3). ◊ praet 1 sg m -m się poniżył (1). ◊ 3 sg m poniżył się (9). f poniżyła się (1). ◊ part praet act poniżywszy się (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. poniżyć.

Uznać się za mniej znaczącego, za mniej ważnego; upokorzyć się; humiliare Vulg (21): Pokorne y podłe odzienie iey [św. Belezylli] nie vkázowáło/ iáko v drugich/ nádętego ſercá: ále ſię wewnątrz poniżywſzy/ nic miedzy ſobą á miedzy ſłużebnicámi ſwemi rożnośći niezoſtáwowáłá. SkarŻyw 195.

poniżyć się dla kogo (1): Leop 3.Reg 21/29 cf Szereg.

poniżyć się przed kim (2): Leop 3.Reg 21/29; Rzekł Dawid/ [...] iać ſie ieſzcże więcey będę poniżał niżlim ſie poniżył przed Pánem BielKron 70.

poniżyć się w czym (2): [św. Tomasz z Akwinu] poniżył ſię w náſládowániu vboſtwá Páná náſzego ná doſtąpienie doſkonáłośći Chrześćiáńſkiey SkarŻyw 200, 32.

Zwrot: »pod [czyją] rękę się poniżyć« = uznać wyższość [kogo] (1): [Melchisedecha] Apoſtoł ś. więtſzem y zácnieyſzem kapłanem zowie niżeli bjł Abráham. [...] Przetoſz ten Melchyſedech dáie błogoſławieńſtwo Abráhamowi: y Abrahám ſię iáko niżſzy pod iego rękę poniżjł SkarŻyw 284.
Szereg: »upokorzyć się a poniżyć« (2): Widziałżeś Achábá/ iáko ſie vpokorzył á poniżył przedemną [vidisti humiliatum Achab coram Me]? Przetoż ponieważ że ſie thák vpokorzył á poniżył dla mnie [humiliatus est Mei causa]/ iuſz nieprzywiodę thych złych rzecży nań zá żywotá iego Leop 3.Reg 21/29.
a. O Chrystusie, który przyjął postać człowieka (6): ArtKanc C; Sam ſię poniżył/ sſtawſzy ſię poſłuſznym áż do śmierći: á śmierći krzyżowey WujNT Philipp 2/8.

poniżyć się dla kogo (2): nędzá tá iego [Chrystusa] nie zmuſu ieſt/ ále zwoley/ ták on to dla nas ſię poniżyć chćiał/ y pokory nas vcżyć. SkarŻyw 27; ArtKanc B6.

poniżyć się do czego (1): pomni iáko ſię krol nád krolmi/ Iezus Chryſtus do náſzey poſługi poniżył SkarŻyw 225.

poniżyć się na co (1): ták wielki ziemie y niebá tworcá/ ná twoię ſię poſługę poniżył SkarŻyw 2.

Szereg: »poniżyć się, sługą uczynić« (1): Y któryż to cżłowiek słychał/ by ſię ták ſam BOG zniżyć miał/ y ktemu ſię nam dał? ſam ſię dla nas poniżył/ sługą vcżynił. ArtKanc B6.
b. Pokłonić się, oddać cześć [w tym: komu (= przed kim) (6)] (8): záſie o dziewiątey godzinie/ ná śpiewániu y wychwalániu będzieſz/ zę [!] łzámi y ſpowiedzią grzechow twoich/ Bogu ſię poniżyſz SkarŻyw 393; SkarKaz 206b; tám [Dawid] miedzy kápłany y w vbiorze ich Páná Bogá chwaląc dźiwnie ſię Pánu Bogu/ od ktorego kroleſtwo miał/ y kápłanom iego poniżył. SkarKazSej 679a.

poniżyć się w czym (1): iáko oni męcżennicy/ dla tego krew ſwoię wylewáć dopuśćili/ iſz ſię dyabłu w ofiárowániu poniżyć niechćieli SkarŻyw 36.

W przeciwstawieniu: »podnosić się ... poniżyć się« (1): zle cżyniſz/ niewdzięczne ſtworzenie/ iſz ſię przećiw ſtworzyćielowi podnośiſz: ia poniżę ſię y pokłonię Pánu memu SkarŻyw 258.

Zwrot: »poniżyć się do nog, do kolan« [szyk zmienny] (2:1): Y poniżywſzy ſię iemu [Iulianus św. Ekwicyjuszowi] do kolan iego/ vpadł proſząc go o modlitwę. SkarŻyw 212, 63; gdy wyſoki krol y pan do nog ſię vbogich y wzgárdzonych poniży: wdźięczny bárzo y káżdego vweſeláiący widok czyni. SkarKaz 515b.
Szereg: »poniżyć się i pokłonić« (1): SkarŻyw 258 cf W przeciwstawieniu.

Synonimy: pokajać się, ukorzyć się, upokorzyć się, uznać się; b. pokłonić się.

Formacje współrdzenne cf NIŻYĆ.

Cf PONIŻENIE, PONIŻENIE SIĘ, PONIŻONY

MN