[zaloguj się]
[pdf]

POROWNANY (29) part praet pass pf

porownany (20), porownan (9).

Pierwsze o jasne; -row- Mącz (3), -rów- (3) KochPhaen, SarnStat (2). ◊ W formach niezłożonych -ån; -ana (3) Leop, CzechRozm, GrabowSet, -åna (1) LeszczRzecz; w formach złożonych a jasne.

Fleksja
sg
mNporownany, porownån fNporownanå, porownana
pl
N m pers porownani
inne formy
pl N subst m i n - porownan(e); pl N subst f - porownané, porownany

sg m N porownany (4), porownån (4); ~ (praed) -ån (4), -any (1); -ån KromRozm III, ModrzBaz; -ån : -any Mącz (2:1). ◊ f N (praed) porownanå (6), porownana (4); -å GórnTroas, BiałKat, ModrzBaz, SarnStat (2); -a Leop, LeszczRzecz, GrabowSet; -å : -a CzechRozm (1:1). ◊ pl N m pers porownani (2). subst m i n porownan(e) (3). f (praed) porownané (5), porownany (1) LibLeg; ~ -é (2), -(e) (3).

Składnia dopełnienia sprawcy: porownany przez kogo (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI i XVIII w. s.v. porownać.

1. Zrównany, postawiony na równi; mutuus Mącz (13): Mutuus, Równy, Porownány. Mącz 239c; To też opátruiemy/ áby wieże ná główniki wſzędy w powiećiéch przez Stároſty/ álbo Dźierżawce náſzé/ były ták nápráwioné y porównáné/ iákoby nie były śiedzenia ſrozſzé w iednych niż w drugich SarnStat 614.

porownan(y) z czym (3): O pięknie záiſte ći zacni ſtárcy tę Rzecż poſpolitą w ſwych ſtopniach byli poſtáwili/ ktora ſnadź ná ſwiecie y s przednieyſzą mogłá być porownaná/ bo káżdego ſtanu powinność w niey zámknęli. LeszczRzecz A3v; Miárá Płotcka z Poznánſką ieſt porownána. SarnStat 279, 279.

Przen (1):
Zwrot: »z ziemią porownany« = zniszczony (1): Tá mogiłá hnet z źiemią będźie porownána GórnTroas 47.
a. O ludziach (7):

porownan(y) komu (3): zda mi śię/ że ktoby śię ták ſpráwował/ nie nadnieyſzym [kust: przednieyſzym] ludźiam ma być porownan/ ále Bogu podobnym ma być pocżytan. ModrzBaz 7v. Cf Zwrot.

porownany z kim, z czym (4): Toć oſtátnia poćiechá y lekárſtwo náſze/ prawdą ſłowá Páńſkiego ſie rátowáć: ktorey rozśiania (mowi Izáiáſz) gdźieby nam był Bog nie zoſtáwił z Sodomą y Gomorą/ y ſrogim zginieniem ich bylibyſmy porownáni. PowodPr 85; Mącz 151b. Cf Zwrot.

Zwrot: »nie moc (a. ani moc) być porownan(y)« [w tym: komu (2), z kim, z czym (2), czym (1)] [szyk zmienny] (4): Bogu człowyek porownan być nyemoże KromRozm II f; miasta krolewskie i inne gdyż wolnością ani zacnością nie mogą być porownane z stanem szlacheckiem, nie mają być też w to pozwolenie inkludowane Diar 50; Positus extra omnem ingenii aleam, Wſziſtki przeſzedł rozumem/ Nikt s nim nie może być porownan. Mącz 309c; Wſzákże tákowé [szlachtę popełniającą łotrostwo] przezeczći bydź rozumiémy: áni inéy ſzláchćie/ którzy nigdy ſławy y zacnośći ſwéy nie vtráćili/ mogą bydź porównáni [in fama et sublimitate honoris posse adaequari JanStat 621]. SarnStat 701.
2. Zestawiony z czymś lub kimś dla stwierdzenia podobieństwa lub różnicy (10):

porownany do czego (1): [szkody] ieſliże iákie/ w Ruſkich pogránicżnych wśiách/ álbo miáſtecżkách byłi/ iáko ſtymi ſąśiády [z Tatary] inácżey być niemoże/ do ſtárych ſkod porownáne/ możeſz ie ták pocżytáć/ iákoby żadne niebyły. BiałKaz H4.

porownany czemu (1): BiałKat 233v cf »porownany i przypowiedzian«.

porownan(y) z czym (6): Otoż tá twoiá wymowká iż ieſt ćieleſná/ á z ſercá ieſzcże nie odrodzonego pochodząca/ [...] ieſt bárzo ſproſna y głupia: gdy oto z tymi wyrokámi Bożymi będźie porownáná. CzechRozm 230v; ModrzBaz 6v; MOy wiek/ cżáſem krotkim/ iák ſznurem zmierzony/ A iáko gránicą pewną obtocżony/ Więc iák ieſt nietrwáły/ ty wieſz/ á piáná Wodna/ ſłuſznie ſię zda z nim być porownáná. GrabowSet B2. Cf Zwrot.

Zwrot: »nie moc być porownany [z kim, z czym]« = być całkowicie różnym (3): CzechRozm 35v; ácz vczynki dobre/ y vtrapienia przy nich/ lekkie y krotkie ſą/ y nigdy nie mogą być z oną chwałą porownáne: wſzákże iednák ſpráwuią y záſługuią nam onę wielkość y wieczność chwały kroleſtwá niebieſkiego WujNT 551; Kto ma tedy Páná Bogá/ ten wielkiey á bogátey dźierżáwy doſtąpił/ ták iż z nią wſzytkie pańſtwá y Kroleſtwá świátá tego nie mogą być/ áni z namnieyſzey ſtrony porownáne WysKaz 8.
Szeregi: »porownany i przypodobany« (2): iáko Dawid/ ták też y Piſarz liftu tego nie byli ták głupi/ żeby rácżey podobieńſtwá od rzecży niwcżym z drugą rzecżą niepodobney vżywáć/ przypodobywáiąc ią/ mieli/ niż od tey ktora może być ſnádniey porownána y przypodobána. CzechRozm 52, 35v.

»porownany i przypowiedzian« (1): w piſmie świętym náſzá śmierć ſpániu ieſt porowuána [!]/ y do ſnu ieſt przypowiedźianá BiałKat 233v.

Przen (1):
Wyrażenie: »porownan z prochem« = poniżony (1): Zelżoná ieſt niepomáłu mátká wáſſá/ y porownáná z prochem/ ktora was porodziłá [Confusa est mater vestra ... et adaequata pulveri] Leop Ier 50/12.
3. W funkcji przymiotnika: Równy co do wielkości (1):
Wyrażenie: »z sobą porownane« (1): CZtéry Kołá przednieyſzé káżdemu znáć trzebá/ [...] Przy wſzytkich ſą widomé znáki położoné/ Ták obfité/ że iedné z drugiémi ſpoioné. Sámé kołá ſtátecznie ſą vmiárkowáné/ Ale ták/ że dwie á dwie z ſobą porównáné. KochPhaen 18.
4. Pogodzony, pojednany (5): Conciliatus – Porownani, ziednoconi. Calep 231b, 231b.
Fraza: »krzywdy i rożnice, niezgody mogą być porownane« [w tym: czym (1)] (1:1): yeſcze nyechcze raczey bi tho wydzyal abi thi krziwdi y roznycze za samſzyeczkam dobram prziyaſznyam bili porownani. LibLeg 11/153; CzechRozm 146v.
Szereg: »pogodzony i porownany« (1): Abowiem ieſli ſie ktore w ſłowách zdádzą być niezgody/ w nowym náſzym przymierzu/ tedy ich dáleko więcey pokázáć ſie może á ieſzcże trudnieyſzych w ſtárym. Ale iáko niezgody ſtárego Teſtámentu właſnym wyrozumienim piſmá ś. pogodzone y porownáne mogą być. CzechRozm 146v.
a. Z którego usunięto sprzeczności (1):
Szereg: »pogodzony i porownany« (1): kſiąg ſtárego teſtámentu więcey ieſt niż nowego: ále wżdy y te nie ſą tákowe áby też pogodzone y porownáne nie miáły być/ iáko y w nowym Teſtámenćie CzechRozm 148.

Synonimy: 2. przypodobany; 4. pogodzony, pojednan, zgodzony.

Cf NIEPOROWNANY, POROWNAĆ

MN