[zaloguj się]
[pdf]

POTĘPA (8) sb f

-ę- (8), [-em-].

o prawdopodobnie jasne (tak w po-); a jasne.

Fleksja
sg
N potępa
G potępy
D potępie
A potępę

sg [N potępa.] ◊ G potępy (1). ◊ D potępie (4). ◊ A potępę (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Potępienie, uznanie za naganne, haniebne; hańba (4):

potępa czyja [= kto potępia] (1): Iż nie boycie ſie potępy ludzkiey á wymyſłow ich/ ábowiem ty iáko ſtárą ſzátę cżyrẃ zniſzcży RejPos 30.

Wyrażenia przyimkowe: »ku potępie« (2):

~ [ku potępie czego: tym obyczajem [Machomet] uczył i kazał, jakoby był umyślił ku potępieniu [potępie PK] wiary Chrystusowej. PamJancz 6.]

ku potępie komu (1): BielŻyw 51 cf W przeciwstawieniu.

[ku potępie czyjej [= kto jest potępiony; w tym: G pron, pron poss]: AktaSynod I 126 cf »ku zlekceniu abo potępie«; PostępekPrCzart 26 cf W połączeniu szeregowym.]

[W połączeniu szeregowym: Kthoż thedy Kaimowi winien? iedno ty ſam cżárćie [...]/ vśiłuiąc kázdey godziny á vpomináiąc go/ áby ſię nie dał vwodzić od pirworoctwá brátu mlodſzemu/ kthory ćię ná grubą robotę obroćił kopáć/ oráć/ á ſam dobytek ſpráwuie/ ku twemu zelżeniu y ſzkodzie/ y potępie PostępekPrCzart 26.]

W przeciwstawieniu: »ku chwale ... ku potępie« (1): więcey ſie raduy z vcżynionego dobrodzieyſtwa niż z przyiętego, bowiem pierwſza rzecż tobie ku chwale, á wtora ku potępie będzie. BielŻyw 51.

Szeregi:»ku sromocie i potępie« (1): Sſtráſzeni [zabiciem przez Judytę Holofernesa, jego żołnierze] pocżęli vciekáć/ á Zydowie ie gonili bijąc [...]. Dziękowáli P. bogu wſzyſcy [Żydowie]/ iż przez żeńſką płeć mdłą ku ſromocie y potępie ich wielkośći ſą porażeni. BielKron 114.

[»ku zlekceniu abo potępie«: Bo się to konało i czyniło nie ku zlekceniu abo potępie ich, ale ku ich lepszemu AktaSynod I 126.] ~

»na potępę [czyją (= kto jest potępiony)]« (1): Pod tym też Theodozyuſem [tj. za jego panowania] ſiedḿ brátow ſpiących ocućiło álbo ożyło/ [...] ná znák á potępę tych kácerzow/ ktorzy ná then cżás nie wierzyli o zmartwych wſtaniu. BielKron 160; [Bo natego powiadano [...], ys chczial ossiegnacz krolestwo na potempą krolewska y czessarsku. SprChęd 79].

2. Kara (4):
Wyrażenie przyimkowe: »na potępę [czyją i komu]« (2): wzyąłeś dáry zá trąd ná potępę ſwoię y potomkom ſwoim/ oto trąd ná tobie Náámánow zá iego dáry. BielKron [852]v, 3v.
a. Potępienie wieczne (2):
Wyrażenie przyimkowe: »ku potępie [w tym: czyjej (1)]« (2): ktory [diabeł] iego táiemnice obiáwia przed wſzemi. [!] Anioły y ſwiętem cżáſu iego smierći/ ku iego potępie. HistRzym 71v.
~ Wyrażenie: »ku potępię duszy (D)« (1): Rycerz [...] chćiał nákupić towáru dla więtſzego bogáctwa/ ku potępie duſzy ſwey/ á przeto ſpráwiedliwym ſądem Bożym ſtráćił ony pieniądze. HistRzym 88v. ~
*** [Bez wystarczającego kontekstu: potępá et potępienie/ Condemnatio. Volck Sss4.]

Synonimy: 1. hańba, hańbienie, lekkość, osława, pogorszenie, sromota, zelżywość, zlekcenie; 2. kara, karanie, ukaranie.

Cf POTĘP, POTĘPIENIE

KW, ZCh