[zaloguj się]
[pdf]

POWOJOWAĆ (8) vb pf

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf powojować
praet
sg
3 m powojowåł

inf powojować (2). ◊ fut 1 pl powojujemy (1). ◊ praet 3 sg m powojowåł (4). ◊ part praet act powojowåwszy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII w.

1. Zwyciężywszy w walce, podporządkować sobie wielu ludzi a. wiele krain (7): [Potym lata Bożego 1376 przez Boseńską ziemię przejechawszy do Węgierski i do Albański ziemie i do Wałach, powojowawszy, wiele plonow i ludzi wygnał [Bajzet] do Turecki ziemie, i potem wnet dobywał Grecki ziemie PamJancz 178.]

powojować kogo, co (pl a. sg w funkcji pl) (4): Ia Czarz Sahibkyerey wſziawſzi boga napomocz Moſkyewſką Zyemye ſmnogymy woyſky ſwoymy. powoyowawſchi, y zaſye odyſkawſchi zyemye y wodi. brathv naſchemv wyelykyemv Crolowy y Synv ych m. y ych potomkom mami oddawacz. LibLeg 10/96; Wſzák to ſławno każdemu/ co pod nim [Bucefał pod Aleksandrem] ſpráwował/ Gdyż on ná nim Pańſtw wiele práwie powoiował. WierKróc A2v; Moſkiewski Xiądz Waśił woyſko bárdzo wielkie do Litwy poſławſzy/ niż ſię náſzy zgotowáli wſzerz y wzdłuż kráiny Litewſkie powoiował. StryjKron 737; [BarlBaz 179 (Linde)]. Cf Zwroty, [Szereg].

W charakterystycznych połączeniach: powojować [jakie] krainy, państw wiele, (wszytkę) ziemię [jaką] (2), wiele ziem.

Zwroty: [»mocą [kogo] powojować«: Ten [Marcyjus] wszystką mocą rzymską Cymbrów powojował I trzykroć porażonych ze Włoch wyforował. StryjPocząt 54.]

»ogniem i mieczem [co] powojować« (1): A ták [Leszko] dawſzy Litwie pokoy/ wſzyſtkę zięmię Mázowiecką ná troie zagony roſpuśćiwſzy/ ogniem y mieczem powoiował StryjKron 370.

[Szereg: »powojować i popustoszyć«: Szkánderbeg wtárgnąwſzy w źiemię Turecką z woyſkiem ſwym/ bárzo wiele źiemie powoiował y popuſtoſzył BarlBaz 110 (Linde).]

Iron. [co] (1): (nagł) Woyná. (-) [...] A to więc w zyſku mamy/ kiedy ſie ruſzymy/ Więcey niż nieprzyiaciel ſámi ſie zniſzcżymy. Gęśi/ Kury/ Bárány/ to powoiuiemy RejZwierc 245v.

Przen [kogo, co] (2): RejPos 29; Abowiemeś ty moy miły Pánie ſam raczył powoiowáć wſzythki ſprzećiwniki moie/ á práwieś zęby wyłamał iáko lwom grzeſznikom ſwoim. RejZwierc 265; [W pierwſzym dźieśiątku [różańca]/ [...] przypátrowáć ſię mamy Pánu/ od vmárłych z grobu wſtáiącemu Kiedy powoiowawſzy wſzytkie tłumy Szátáńſkie/ [...] powſtał z grobu BzowRóż 22].

[W połączeniu szeregowym: Prawdá że y okowy potárgał/ y brany powybiiał/ y mury powálił/ y pálcat twárdy złamał/ y kroleſtwo powoiował/ y ćiebie ſámego [szatana] w łáncuch nie złomány okowawſzy/ ſam z Oycy świętymi/ z głębokiego piekłá wybiegnął BzowRóż 92.]

2. Zniszczyć [co] (1): [Chćieli ſię byli oni zágniewáni żołnierze tárgnąć ná drzewá wſzelakie rodzáyne/ chcąc ie porąbáć y popalić/ y ná polá/ chcąc ie powoiowáć BarlBaz 275.]
[Zwrot: »ogniem i mieczem powojować«: wtárgnął w żiemię Turecką/ ktorą daleko wſzerz y wzdłuż przeiechawſzy/ wſzytko gdźie co záſtał/ ogniem y miecżem powoiował/ y popſował BarlBaz 550.]
Szereg: »powojować, ([i]) zepsować ([a. popsować])« (1): Wieprz ią [winnicę] leśny/ wieprz okrutny ſrodze powoiował/ Zwiérz ią polny/ źwiérz łákomy/ do czyſtá zepſował. KochPs 121; [BarlBaz 550].

Synonimy: 1. opanować, podbić, poddać, podhołdować, posieść, wziąć, zająć, zhołdować, zniewolić; 2. pokazić, popsować, skazić, zepsować, zniszczyć.

Formacje współrdzenne cf WOJOWAĆ.

Cf POWOJOWANY

LW