[zaloguj się]
[pdf]

POWŚCIĄGNIENIE (13) sb n

powściągnienie (8), powciągnienie (5), [powcięgnienie]; powściągnienie BartBydg (2), Mącz, WujJud, WujJudConf, RejPosWstaw (2), Phil; powciągnienie FalZioł, KromRozm II, Calep (2), SarnStat.

-enie (13), [-ęnie].

o oraz pierwsze e jasne; końcowe e z tekstów nie oznaczających -é lub oznaczających niekonsekwentnie.

Fleksja
sg
N powściągnieni(e)
G powściągnieniå
A powściągnieni(e)

sg N powściągnieni(e) (7). ◊ G powściągnieniå (4). ◊ A powściągnieni(e) (2).

Sł stp notuje, Cn s.v. hamowanie, Linde XVII s.v. powściągnąć.

I. Rzeczownik od „powściągnąć”: Powstrzymanie, pohamowanie; poskromienie; coercitio, cohibitio Calep, Cn; retentio BartBydg; coertio, coerctio, refrenatio Cn (9): rerum alienarum generalis retentio, [...] powscyągnyenye, hamovanye BartBydg 131; Coercitio – Powcziągnienie, kązn [lege: kaźń]. Calep 211b, 213a; [Glosy III nr 8/43].
a. O osobach [kogo, czego] (4): (marg) Dla czego dan był ſtáry zakon. (–) Dla przeſtąpyenya/ to yeſt/ dla powćyągnyenya żydow krnąbrnych KromRozm II i3v; SarnStat 521.

powściągnienie od czego (1): WujJudConf 189v cf W połączeniu szeregowym.

W połączeniu szeregowym (1): [post] nie inſzego nie ieſt/ iedno powśćiągnienie pobożnych ludźi od wſzelákiego zbytku/ y roſkoſzy ćieleſney/ y vikromienie á vtrapienie ćiáłá náſzego WujJudConf 189v.

W przen [czego] (1):
Wyrażenie: »powściągnienie ciała« (1): A ten poſt ſłuſznie záchowány być ma: dla powśćiągnienia ćiáłá náſzego/ y poddánia pod moc duchowi WujJud 190.
b. O uczynkach i popędach [czego] (2): Rozumieć thedy mamy przez vmartwienie powſciągnienie złych pożądliwośći/ obycżay pohámowania od grzechow/ owa krotko mowiąc/ przeſtáć zle cżynić. RejPosWstaw [1102]v.
W przen (1):
Wyrażenie: »powściągnienie języka [od czego]« (1): Ma tedy być ſłuſznie powſciągnienie ięzyká od wielomownośći y tákowych ſlow/ ktore ſzkodzą tym kthorzy ie z vſt ſwych wypuſzcżáią. Phil G3.
II. Rzeczownik od „powściągnąć się”: Powstrzymanie się, pohamowanie się (2):

powściągnienie od czego (1): RejPosWstaw [212] cf »powściągnienie a wstrzymanie«. Cf Wyrażenie.

[Wyrażenie: »powcięgnienie od złości«: Mieli by śię tedy i heretikowie czem ſromać/ Leć oni miáſto ſromu i powcięgnięniá od złości/ wymyſlili nad rzeczy przerzeczoné/ nowy obyczái pokuty i za grzechy doſyć vczynięniá MurzNT 110.]
Szeregi: »miemość a powdągnienie« (1): Zaſię gdyby dla zbytku á obżarſtwa [nieprześpieczność było] [...] Thedy pożywać miemoſci á powciągnienia przez nieiaki cżas FalZioł V 32.

»powściągnienie a wstrzymanie« (1): Cieleſna lepak/ trzeźwość/ ieſt powſciągnienie á wſtrzymánie od wſzelkiego zbytku/ á ciáłá y rzecży pozwirzchnich ſłuſzne á ſwięte vżywánie. RejPosWstaw [212].

III. W funkcji podstawowej (2):
1. Odwłoka, zwłoka (1): Retardatio, Zádzierżenie/ powſciągnienie omieſzkánie. Mącz 441b.
2. praw. Wezwanie do zapłaty długu (1): Bannum, [...] quando suum debitorem quis retrahit, powscyągnyenye BartBydg 17b; [Glosy III nr 8/12].

Synonimy: I. pohamowanie, pomiarkowanie, powstrzymanie, ukrocenie, umiarkowanie, uskromienie, wstrzymałość, wstrzymanie, wstrzymanie się, wstrzymawałość, zatrzymanie.

Cf POWŚCIĄGNĄĆ, POWŚCIĄGNĄĆ SIĘ

MC