Frazy: »pragnienie dokuczy (a. dokuczać miało)« (2): á ieſliby ták prágnienié dokuczáć miáło/ vſtá zákropić podobno w tym przyydźie Oczko 28v; LatHar 598.

»[kogo] zjęło pragnienie« (1): kiedy go [Helijasza] z ięło prágnienie/ łáknienie/ z chodu vprácowánie/ porzućiwſzy śię ná źięmi prośił Páná Bogá áby vmárł. BiałKaz C.

Zwroty: »pragnienie (a. ucisk pragnienia) ci(e)rpieć (a. wycierpieć)« = perferre sitim Mącz [szyk zmienny] (12): [Jezus] glod/ pragnienijé/ wiatry/ przeſladowanijé/ vrąganijé/ ſſukaiątz naſſego zbawieniá cirpiál OpecŻyw 35v; TarDuch B4v; FalZioł V 38v; MurzHist D4v; A gdy przyciągli do Syryey/ obiegli Dámáſzek/ tám przez wody wielkie prágnienie ćirpieli BielKron 181; Mącz 123d; HistRzym 113; Cżáſow też pewnych niechby [ludzie młodzi] ná dworze ſypiáli/ prágnienie/ głod/ źimno/ y znoy ćierpieli [sitim, inediam, frigus et aestum tolerare] ModrzBaz 110v; ArtKanc B10, C16v, F19; SkarKaz 386b.

»pragnienie czynić (a. uczynić), czyniący« [szyk zmienny] (9:1): PatKaz III 126; Figi ſuche ſą dobre khu iedzeniu/ ale pragnienie cżynią FalZioł III 15a, *a, *3c, I 27c, 50a, 102a; GlabGad I7v; PIyánicę iednego kwártaná ruſzyłá/ Więc mu k temu prágnienie wielkie vcżyniłá. RejFig B2; Siticulosus – Pragnienie cziniąci. Calep 985b.

»mieć pragnienie« (1): Kuropátwy y śierſzenie/ Gdy mieli wielkie prágnienie: Ku oracżowi przybieżeli/ Wody od niego pić chćieli. BierEz L4v.

»w pragnieniu mieć ochłodę, dać ochłodzenie; ochładzać pragnienie« [szyk zmienny] (2:1;1): A roſkoſſuiąc nádniemi [źrzódłami] rozliczne zwierzętá/ ochładzáią ſobie prágnienie ſwoie RejPs 152; Wzbudził wyátr od Połudnyá á dał hoyną wodę/ Aby myeli w prágnyenyu ſwym yáką ochłodę LubPs R6v, R6; Tám/ o Pánno naświętſza/ coś zá żáłość miáłá/ Gdyś go w tákim vtrapieniu ná krzyżu widźiáłá? Ani w tákim prágnieniu dáłá ochłodzenia SiebRozmyśl H4v.

»pragnienie oddalać, odejmować« [szyk zmienny] (9:4): Sok ogorkowy albo citrullowy/ pragnienie odeymuie. FalZioł I 31d; Też woda w ktorey by warzono Pſilium ocukrowana/ chłodzi cżłowieka y pragnienie oddala zbytnie w gorączych febrach FalZioł I 111d, I 20b, 21b, 38b, 40b, 52d (12); GlabGad G7v.

»w pragnieniu [czym] poić (a. napawać), [czym] napojony (a. napawany)« (2:3): TarDuch A7; Y nakłádli do pokármu mego żołći/ á w prágnieniu moim poili mię octem [in siti mea propinaverunt mihi acetum]. BudBib Ps 68/21 [22] [przekład tego samego tekstu TarDuch]; ArtKanc D11v; Potym w prágnieniu octem ieſteś nápoiony/ ſchyliwſzy głowę z świátem rozłącżony/ od żołnierzá włocżnią w boku przebity LatHar 275, 488.

»pomorzyć pragnieniem« (1): Izali was nie zwodźi Ezechiaſz áby was pomorzył głodem y prágnieniem [ad moriendum in fame, et in siti] [...]? BibRadz 2.Par 32/11.

»pragnienie ugasić (a. (za)gasić, a. zgasić), zalać; pragnienie bywa (a. może być) ugaszono (a. zgaszono); ugaszenie pragnienia« = sitim restinguere a. sedare; restinctio sitis Mącz (7:1;2;4): FalZioł II 17d, IV 47a; Cżim richley pragnienie vgaſi, Ieſthli winem albo wodą. GlabGad Gv; Takoue pragnienie [pochodzące z zemglenia ciała] może być zagaſzono ſamim winem albo nieiakim piicm [!] GlabGad Gv, G2; RejFig B2; będźiećie ieść á nie náiećie ſię/ pic [!] będziećie á wżdy prágnienia nie vgáśićie [comedetis, et non saturabimini: bibetis, et non inebriabimini] BibRadz Agg 1/6; KwiatKsiąż D2v; Depellere sitim potione, Prágnienie zálać. Mącz 397b, 380d, 416b [2 r.]; A ći tám więc prágnienié wodą vgáśili KochPs 115; WerGośc 242.

»pragnienie ulżyć; ulżenie pragnienia« = levare sitim Mącz (1;1): A ſnadz ieſſcze miáſto iákiey poćiechy podáli mi żołć miáſto pokármu mego/ á ocet przykry miáſto vlżenia prágnienia moiego [in siti mea potaverunt me aceto Vulg Ps 68/22]. RejPs 101; Mącz 190a.

»od pragnienia umrzeć (a. umierać), zdechnąć; pragnienim umierać; pomrzeć z pragnienia; dla pragnienia zdychać« = prae siti deperire HistAl, mori (in) siti PolAnt [szyk zmienny] (2:1;1;1;1): HistAl H5; OrzRozm N3v; Enectus siti Tantalus, Od prágnienia zdechł. Mącz 397c; Oto láiániem moiem oſuſzam morze/ czynię rzeki puſzcżą/ że zgniją ryby ich bez wody y pomrą z prágnienia. BudBib Is 50/2, Iudic 15/18; oblężono Betulią/ lud od głodu y prágnienia vmiera SkarKazSej 669a.

»od pragnienia uschnąć (a. poschnąć); zeschnąć z pragnienia; w pragnieniu schnąć« = in siti perire PolAnt; exarescere, arere siti Cn [szyk zmienny] (3;1;1): LubPs F2; Potrzebni/ y vbodzy ſſukáią wod/ á nie máſz ich/ ięzik ich od prágnienia vſechł [lingua eorum siti aruit]. Leop Is 41/17; BibRadz Is 41/17; krwią wſzytki ſtrumienié płynęły/ A w nieznośnym prágnięniu ludźiom vſtá ſchnęły. KochPs 117; zacnieyſzy z niego [z ludu] zdycháli od głodu/ á poſpolſtwo poſchło od prágnienia. WerGośc 213.

»pragnienie uskramiać« (1): złoto łácżnienia nie oddala/ áni prágnienia vskramia [famem non tollit nec sitim reprimit]/ áni może niemocy ludzkich zgłádzić. HistAl K4v.

»pragnienie uśmierzać (a. uśmierzyć)« [szyk zmienny] (4): FalZioł IV 47a, 51c; Prágnęli y wzywáli ćiebie/ á z wyſokiey ſkáły daná im ieſt wodá/ y z twárdego kámieniá vśmierzyli prágnienie [et sanitas sitis de lapide duro]. BibRadz Sap 11/4; HistHel B2.

Wyrażenia: »pragnienim ogarniony« = siti districtus Mącz (2): Przez pośrzodek gor przewodziſz wody przenikáiące. S nich [...] Loś y Ieleń vcieſzy ſie prágnienim ogárniony LubPs X5v; Mącz 421d.

»pragnienie picia, wody« = sitis aquae Vulg (2:2): FalZioł V 18b; A ktorzy ſą ná gorach/ [...] będą ná ſobie żrzeć ćiáło ſwoie/ y krew będą pić/ od głodu chlebá/ y prágnienia wody. Leop 4.Esdr 15/58, Am 8/11; Vita ambitionis siti districta, Zywot prágnieniem pićia oſiádły, ogárniony. Mącz 421d.

»pragnieniem udręczony, utrapiony (a. strapiony), zmorzony« [szyk 7:1] (3:3:2): OpecŻyw 191v; Iedno iż ludźie ſą ſtrapieni wielkim prágnieniem [sed populus sitivit valde] BibRadz Iudith 8/18[14]; KochPs 164; O Wſzechmogący á nałáſkáwſzy Pánie Boże/ ktoryś ludowi twe^mu prágnieniem zmorzonemu/ wywiodł z opoki źrzodło żywey wody/ rácż też wyćiſnąć z zátwárdźiáłośći ſercá náſzego płácż y ſkruchę LatHar 138, 273, 337, 488; opátrzność Páńſka ſpráwiłá/ iż złośliwi będąc przy wielkiey wodźie/ iáka byłá rzeká oná Nylus pod Egiptem/ przedśię wielkim prágnienim vdręcżeni byli WysKaz 9.

»wielkie pragnienie« = nimia sitis HistAl [szyk 12:4] (16): BierEz L4v; FalZioł V 18b; HistAl H5; LubPs F2; GroicPorz iiv; RejFig B2; BibRadz Iudith 8/18[14]; BielKron 181; Dipsas, Latine sitis dicitur, ponitur autem pro quodam aspidum genere, cuius morsu incredibilis sitis inducitur, Nieyáki rodzay weżow [!]/ wielkie prágnienie gdi go vyedzą prziwodzących. Mącz 89d, 28a; Stał ná krzyżu záwieſzony/ wſzytek świętą Krwią ſkropiony/ wołáiąc z wielkiego prágnienia ArtKanc D8v; Bibesia – Wielkie pragnienię. Calep 130a; WysKaz 9. Cf »w wielkim pragnieniu«.

Szeregi: »pragnienie i dręczenie« = sitis et cruciatus PolAnt (2): Abowiem iáko was podkáią rzecży wyżſzey opowiedźiáne/ ták ie podka prágnienie y dręcżenie ktore im ieſt zgotowáne. BibRadz 4.Esdr 8/57[59]; BudBib 4.Esdr 8/57[59]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.: udręczenie]

»(nie) głod, (i, a, albo, ani) pragnienie« = fames, (et) sitis Vulg, PolAnt (13): OpecŻyw 191v; Iezu ktorys vciſk głodu y pragnienia wtym ciele ſkromnie cierpiał. ſ⟨miłuj⟩ ſie nad [nami] TarDuch B4v; FalZioł V 38v; Oto dni przychodzą/ mowi Pan: á wypuſſcżę głod ná źiemię: ále nie głod chlebá/ áni prágnienie wody/ ále ſluchánia ſlowá Bożego. Leop Am 8/11, 4.Esdr 15/58; BibRadz 2.Par 32/11; HistRzym 113; CzechRozm 261v; Którzy po nieświádomych puſzczách ſye błąkáli/ [...] To głodem/ to prágnięniem ćięſzkim vtrapieni KochPs 164; WerGośc 213; ArtKanc B10; LatHar 273; SkarKazSej 669a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 18 r.]

»gorąco (a. gorącość), (a) pragnienie« (2): SienLek 27v; Iuż nie będą więcey łácżnieć/ gorącá, prágnienia ćierpieć/ przyidą k ſtudnicom wod żywych/ á Boſkich roſkoſzy pełnych. ArtKanc F19. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»łaknienie (a. łacznienie) i (ani) pragnienie« = fames nec sitis HistAl (2): HistAl K4v; ſen żadnego nie zmorzy: łáknienie y prágnienie dokucży: nędzá żadna niezgryźie LatHar 598. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pragnienie albo (a, to jest) schnienie gardła (a. ust, a. wnątrza)« (5): Cżwarta [przyczyna picia] oddalać pragnienie to ieſt ſchnienie wnątrza GlabGad G7v; FalZioł V 4v; Rozdźiał Dwudźieſty wtory. O Gárdle/ o śliniogorzu/ [...] oniemiáłośći/ y prágnieniu/ álbo ſchnienia [!] gárdłá. SienLek 80v, 82v [2 r.]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenie przyimkowe: »w pragnieniu« = in siti Vulg, PolAnt (16): Ieleń w prágnieniu będąc medł/ Do źimnego zdroiu przyſzedł BierEz Kv; Z tichże vod będą pić wſzytki źwierżęta polne y łoſowie będą ich cżekać w pragnieniu ſwoim. WróbŻołt 103/11; A przetoż teraz modl ſię zá námi [...] áby nam Pan Bog ſpuſćił dżdzá ku nápełnieniu czyſtern náſzych/ ábychmy nie vſtháli w prágnieniu [et non deficiemus amplius]. BibRadz Iudith 8/19; SkarŻyw 484.

~ W połączeniach szeregowych (3): BibRadz 2.Cor 11/27; WujNT 2.Cor 11/27; Będźiećie nieprzyiáćiołom wáſzym ſłużyli/ w głodźie/ w prágnieniu/ w obnáżeniu/ y we wſzytkim niedoſtátku. SkarKazSej 674a.

Cf »w pragnieniu poić«, »w pragnieniu schnąć«. ~

Zwroty: »pragnienie krocić« (1): proſzę ábyśćie [...]/ to prágnienie brátá mego Anátolego (ktore iemu/ będzieli w nim trwał/ ſzkodzić będzie) kroćili. SkarJedn 189.

»pragnienie odegnać« (1): Tyránny one ktore ſercá ludzkie niewolą y wiążą: to ieſt łákomſtwo/ cżći prágnienie/ y roſkoſz ćieleſną/ dáleko od śiebie zwoiowáne/ odegnał. SkarŻyw 317.

»pragnienie uśmierzyć« (1): prágnienie ćieleſney pożądliwośći/ y zámiłowánie świeckich márnośći/ rácż w nas vśmierzyć y zágáśić. LatHar 296.

»pragnienie zagasić« (1): LatHar 296 cf »pragnienie uśmierzyć«.

Wyrażenia: »pragnienie cudzego« (1): Przykład gniewu Bożego y odmienności ſzczęścia/ dla prágnienia cudzego. StryjKron 225.

»czci (prożnej) pragnienie« [szyk 14:1] (15): Więc do thego ſzcżęſliwego towárzyſtwá/ przyłącża ſie theż/ hoiność/ cżći prágnienie/ ludzkość/ powagá/ ſkromność/ dobrotliwość/ y wiele cnot inych GórnDworz Fſ8; Vpominamćię Bráćie w Bogu/ ábyś tę prożną pyche [!]/ y cżći prożney prágnienie złożył/ á w miłośći ſię Bożęy [!] zápalił SkarJedn 186, 115, 167, 180, 189, 190, 374; Cżći prágnienie y ná duchownych doſtoieńſtwách ſzkodliwe. SkarŻyw 473 marg, 298, 317, 318, 473; WujNT Matth 23 arg; SkarKaz 85b.

»gorące pragnienie« (3): Gorące prágnienie słuchánia słowá Bożego cudownie Pan Bog vcżćił. SkarŻyw 545 marg, 545; LatHar 190.

»pragnienie krwie [= śmierci] cudzej (a. naszej)« [szyk 2:2] (4): Boć to prożno pokrywáć/ żelázem ſię tylko X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ [...] popiſał/ ktore w ſobie nie ma nic duchá ćichego y ćierpliwego Chriſtuſowego: nie ma też nic wárowne^go: procż prágnienia krwie cudzey. CzechEp *3v, 46, 53, 100.

»nieugaszone pragnienie« (1): á iż ſię też wſzytko śćiąga/ nie do cżego inſzego/ iedno do zwády/ do roſtyrku/ do prześládowánia y krwie cudzey nieugáſzonego prágnienia. CzechEp 53.

»niezmierne pragnienie« (1): Szkodziło im [biskupom] zwłaſzcżá Cárogrockim niezmierne cżći/ y vrzędow prágnienie SkarJedn 374.

»pragnienie pomsty« [szyk 2:1] (3): Gdźie też poſtępuie [ksiądz kanonik] gniewem/ pomſty prágnieniem/ przećiw mnie y bráćiey mey/ ſrogim y nieprzyſtoynym inſtygowániem CzechEp 6; SkarKaz 311b; KlonFlis A4v.

»serdeczne pragnienie« (1): PRzy ſámym záſię przyięćiu [Sakramentu]/ wzbudź w ſobie ſerdecżne y gorące prágnienie tego duſzy twoiey pośilenia LatHar 190.

»pragnienie sławy« (1): O pyſze/ y prágnieniu ſławy [gloriae appetitione] długa rozmowá. ModrzBaz 55v.

»pragnienie sprawiedliwości« (2): CzechEp 20 cf W przeciwstawieniu; LatHar 264 cf »pragnienie i łaknienie«.

»wzruszony [= podniecony] pragnieniem« (1): Anátolius Cárogrocki Pátryárchá wzruſzony prożney cżći prágnieniem/ prośił oycow onych: áby [...] SkarŻyw 318.

Szeregi: »chciwość i pragnienie« (1): Potym záſię ieſt drugi wiátr Gniew: to ieſt chćiwość do ſzkodzenia ludźio^m y prágnienie pomſty. KlonFlis A4v.

»chęci a pragnienia« (1): Y widźim iáko ſie rozżarzyły chęći á prágnienia máiętnośći GostGospSieb +2v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pragnienie i łaknienie« [szyk 1:1] (2): CzechEp 20; [ośmioro błogosławieństwo, które Jezus zalecał:] vboſtwo w duchu/ ćichość/ płácż (o ktorym Páweł S. wſpomina) łáknienie y prágnienie ſpráwiedliwośći/ cżyſte á niepokaláne ſerce/ do cżynienia pokoiu ſkłonność LatHar 264.

»pragnienie i nasycenie« (1): A Pan to nápráwuie/ vkázuiąc/ że to nie vſtáwiono ná prágnienie y náſycenie pomſty: ále ná ſpráwiedliwość. SkarKaz 311b. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]

»pragnienie i staranie« (1): to iedno iego prágnienie y ſtáránie było: aby o Chryſtuſie myśłąc [!]/ nic ſobie innego nie ſmákował SkarŻyw 353.

»wola i pragnienie« (1): Táką gorącą wolą y prágnieniem [sprawiedliwości]/ wielebyſmy ſwoich niedoſtátkow wetowáli. SkarKaz 638b.

»pragnienie i zamiłowanie« [szyk 1:1] (2): O Pánie Boże/ ktoryś zwykł ſercá ludźi/ do wzgárdzenia ſwieckiey márnośći/ z łáſki y nátchnienia twego/ przywiedźionych/ do zámiłowánia niebieſkich rádośći/ y prágnienia więtſzey ná tym świećie w Chrześćiáńſkich cnotách doſkonáłośći/ pobudzáć/ rácż ocżyśćić ſumnienia wſzyſtkich ſług twoich LatHar 628, 296.