Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PROBOWANIE

Następne hasło: [PROBOWNY] »

PROBOWANY (9) part praet pass impf i pf

impf (8) [w znacz. I.], pf (1) [w znacz. II.]

Oba o jasne; -any, -ån.

Fleksja

sg
m	N	probowany, probowån	f	N	probowanå	n	N	probowan(e)
	G	probowan(e)go		G			G
	A			A	probowaną		A

pl
N	m pers	probowani
N	subst	probowan(e)

sg m N probowany (1), (praed) probowån (1). ◊ [G probowan(e)go.] ◊ f N probowanå (1). ◊ A probowaną (1). ◊ n N probowan(e) (1). ◊ pl N m pers probowani (1). subst probowan(e) (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. probować.

Znaczenia

I. impf: Sprawdzany, poddawany próbie, doświadczany, badany (8)
- a. O człowieku: wystawiany na próbę (3)
  - α. Na którego Bóg zsyła nieszczęścia, aby doświadczyć jego wiary (2)
- b. O metalu szlachetnym: badany pod względem czystości (1)
II. pf (1)
- 1. Sprawdzony (1)
- 2. [Wymłócony na próbę, w celu obliczenia ilości ziarna uzyskanego z całego zbioru]

I. impf: Sprawdzany, poddawany próbie, doświadczany, badany (8): Ktemu nie mowi tu zgołá o wſzytkich proroctwách/ piſmách y náukách/ żeby znowu miáły być probowáne: ále tylko o nowych/ wątpliwych y podeyrzánych/ ktore ieſzcze nie ſą doświádczone. WujNT 712, 470 marg.

W połączeniach szeregowych (2): Periclitandae vires ingenii, Ma być probowána/ koſztowána/ doſwiádczona krzepkość dofćipu cziyego. Mącz 291d; Dekrety ich [koncyliów] nie máią być w wątpliwość przywodzone. [...] Ani probowáne/ ábo exáminowáne/ chybá vmyſłem dobrym. WujNT Zzzzz2v.

a. O człowieku: wystawiany na próbę (3):

probowan w czym (1): bo ták grzeſſnik bywa probowan w dwoiſtym ięzyku [tj. fałszu] [probatur in duplici lingua]. Leop Eccli 5/11.

α. Na którego Bóg zsyła nieszczęścia, aby doświadczyć jego wiary (2): Tą [cnotą] on możny Pſálmodźiey [tj. Dawid] dźiwnie probowány Trwa w pámięć poki Słońce świeći nie obrány. RybGęśli D4.

probowany czym (1): y Kátholicy [...] częſtymi nawáłnośćiámi y przećiwieńſtwy bywáią probowáni. WujNT 35.

b. O metalu szlachetnym: badany pod względem czystości (1):

Fraza: »złoto ogniem bywa probowane« (1): Abowiem złoto ogniem bywa probowáne [in igne probatur]/ á ludźie wdźięczni bywáią doswiádcżeni w piecu vtrapienia. BibRadz Eccli 2/5.

II. pf (1):

1. Sprawdzony (1): trzebá dobrze rozumieć prochowi iáko mocny álbo ſłáby/ á według iego miárę probowáną mieć. BielSpr 73.

2. [Wymłócony na próbę, w celu obliczenia ilości ziarna uzyskanego z całego zbioru: Jęczmienia w przerzeczonych folwarcech in summa jest kop 520, z których wedle plonu probowanego, kładąc kop 8 na 5 kor., będzie kor. 325 LustrRus 38, 56, 104.]

Synonimy: I. doświadczany; II.1. doświadczony, pewny.

Cf NIEPROBOWANY, PROBOWAĆ

ALKa