[zaloguj się]
[pdf]

PRZEKOPAĆ (9) vb pf

Wszystkie samogłoski jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf przekopać
praet
sg pl
3 m przekopåł m pers przekopali, przekopali są
conditionalis
sg
1 m bych przekopåł
3 m by przekopåł

inf przekopać (2). ◊ praet 3 sg m przekopåł (3). ◊ 3 pl m pers przekopali (2), [przekopali są]. ◊ con 1 sg m bych przekopåł (1). ◊ 3 sg m by przekopåł (1). ◊ [part praet act przekopåwszy.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Kopiąc uczynić przejście lub drogę przepływu; perfodere Mącz (3):

przekopać co [= przejście] (2): Herkules śmiáły [...] Rozdźielił Afry od náſzey Europy/ Miedzy Abylę miedzy Kálpę onę/ Przekopał bronę. KlonFlis Dv. Cf »przekopać przekop«.

przekopać co [= w czym] (1): Perfodere montem, Przekopáć górę. Mącz 132d; [Peloponesus [...] morzem ze trzecch [!] cżęſći okrążon/ cżwartą cżęſć od morzá do morzá przekopał Dymitr krol tego myeyſcá BielKron 1551 nlb 25v].

Zwrot: »przekopać przekop« (1): BielSpr 7 cf PRZEKOP znacz. 1.a.
2. Kopiąc w poprzek uszkodzić; intercipere Mącz [co] (4): Iako ia to vyem isch slachatni Mikolai nyeprzekopal groblei. ZapWar 1518 nr 2237; Iter intercipere, Odyąć drógę. Przekopać Mącz 36d.

przekopać czym (1): Iako ocziecz nasch [...] groblei ich alisch do spvsczenya staw i viscya rip motikami i ridlmi nyeprzekopal gwaltem ZapWar 1518 nr 2237.

Przen (1): Gdzie by ten wał [tj. ceremonie i obrządki] Szátan przekopał/ łácno by nam y wiárę z ſercá wykradł: co ſię ná tych Heretykách pokazáło. SkarŻyw 114.
3. Uczynić otwór; perfodere PolAnt (1):

przekopać co [= w czym] (1): y nie wychodźiłbych z mieſzkánia mego drzwiámi i oknem: álebych śćiánę przekopał w rzeczy vćiekáiąc. SkarKazSej 706a. Cf Zwrot.

[przekopać co [= otwór]: oddarli dach domu wktorem był Ieſus i vczyniwſzy (marg) przekopawſzy (–) dziurę ſpuścili Loże na ktoręm leżał onto paraliżem zarażony MurzNT Mar 2/4.]

[Zwrot: »przekopać dom« = włamać się do domu: a to wiedzcie/ że goſpodárz bybył wiedziáł/ ktoryi ſtraży złodziei przyśc miał/ czuli by wżdy był/ ani by domu ſwoiego przekopać dopuścił [non sineret perfodi domum suam] MurzNT Matth 24/43.]
4. [Przebić ostrym narzędziem; fodere Vulg [co]: Przekopáli ręce moie y nogi moie/ zlicżyli wſzytki kośći moie. PsKrak 1532 21/17 [przekład tego samego tekstu] SprChęd 91.]
5. Kopiąc zmienić koryto rzeki (1):
Zwrot: »na inne miejsce przekopać« (1): A gdy tych złocżyńcow wiele náſłáli/ páſli ſtádá y dobytki Rzymſkie/ moſt murowáli ná Dunáiu/ rzekę Dnyeſtr ná inne mieyſce przekopáli/ y inne poſługi dziáłáli. BielKron 275v.

Synonimy: 3. przebić; 4. przebić, przebość, przekłoć.

Formacje współrdzenne cf KOPAĆ.

Cf PRZEKOPANIE, PRZEKOPANY

LW