[zaloguj się]
[pdf]

PRZEBOŚĆ (16) vb pf

e oraz o jasne.

Fleksja
inf przebość
praet
sg pl
3 m przebodł m pers przebodli
f przebodła m an
n przebodło subst
impersonalis
con by przebodzi(o)no

inf przebość (4). ◊ fut 1 sg przebodę (1). ◊ 3 sg przebodzie (1). ◊ praet 3 sg m przebodł (5). [f przebodła.] n przebodło (1). ◊ 3 pl m pers przebodli (3). ◊ impers con by przebodzi(o)no (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

Przekłuć, przeszyć ostrym narzędziem raniąc lub zabijając; perfodere, perforare HistAl, PolAnt, Cn; transfigere Miech, Vulg, Cn; transforare HistAl; lanceare Mącz; configere Calag; (in-, per)figere, (con-, trans)fodere, pertundere, transverberare Cn [w tym: kogo, co (14)] (16): to zwierzę dwu rycerzow zábiło/ kthorego gdy nie mogli przeboſć kilofy żelaznemi ie ſtłukli. HistAl I2; [Abimelech powiedział:] Dobądź mieczá twego á zábiy mię/ by ſnadź o mnie nie rzeczono niewiáſtá go zábiłá/ A thák go przebodło pácholę iego y vmárł. BibRadz Iudic 9/54; Mącz 183c; Erſtechen. Przekłoć/ przebość/ et przepchnąć. Configere. Calag 175b; SkarŻyw 188.

przebość czym (6): gdy lewą rękę podnioſl aby tatarzyna vderzył tedy go drugi tatharzyn pod pachę oſzcżepem przebodł/ tak że on iuż za martwe z konia ſie pochylił MiechGlab 12; HistAl B4, Nv; A gdy táiemnie weſzli do namiotu Saulowego/ rzekł Abiſſái/ przebodę Saula tám tym iego oſzcżepem? BielKron 67v; HistRzym 117. Cf Zwrot.

W porównaniu (1): Gdi to Alexander wypił/ nátychmiaſt głoſem wielkim záwołáł mowiąc/ wſpomoſzcie wſpomoſzcie/ á skłoniwſzy ſie ná práwą ſtronę/ zdáło ſie mu iákoby miecżem iego wątrobę przebodziono HistAl Nv.

W charakterystycznych połączeniach: przebość miejsca tajemne, serce, wątrobę; przebość kopijami, mieczem, oszczepem (2), rohatyną, włocznią; przebość pod pachę.

Zwrot: »k ziemi [= tak, że koniec broni utkwił w ziemi] [czym] przebość« (1): pothem ſzyekierka poprawyll, a zadawſſy mv the rany thak ze yuſch bill vmarl wono yezyorko y wewliekl, y thamze yegoſch Rohatina go kſzyemy przebodl. LibMal 1543/77.
Przen (1):
Szereg: »przeniknąć i przebość« (1): Oto vfaſz w tey laſce trzćinney ná łomioney/ to ieſt w Egipćie/ ktorey ieſliby ſię ktho podpárł/ przeniknie rękę iego y przebodźie [intrabit ... et perforabit] ią/ Tákći ieſt y Farao Krol Egiptſki wſzytkim ktorzy vfáią iemu. BibRadz Is 36/6.
a. O Chrystusie (4): LatHar 756; Y záſię drugie piſmo mowi: Vźrzą/ kogo przebodli. WujNT Ioann 19/37; [Ieſli ćię myśli ſerdecżne o niełáſkę iego przypráwuią: poyźrzy/ że on dla tego bok ſobie przebość dał/ y ſerce otworzyć WujPosŚw 1584 113 (Linde); Pozdraw A6v].

przebość czym (2): TarDuch Ev; ieden z żołnierzow włocznią otworzył (marg) przebodł (–) bok iego [latus eius aperuit]/ á nátychmiaſt wyſzłá kreẃ y wodá. WujNT Ioann 19/34.

Synonimy: przebić, przekłoć, przekować, przeniknąć, przerazić.

Formacje współrdzenne cf BOŚĆ.

Cf PRZEBODZION

JR