[zaloguj się]
[pdf]

PRZEŁOMIĆ SIĘ (6) vb pf

sie (4), się (2).

e jasne, o pochylone.

Fleksja
inf przełómić się
praet
sg
3 m przełómił się
f przełómiła się
n przełómiło się
conditionalis
pl
3 subst by się przełómiły

inf przełómić się (2). ◊ fut 3 sg przełómi się (1). ◊ praet 3 sg m przełómił się (1). [f przełómiła się.] n przełómiło się (1). ◊ con 3 pl subst by się przełómiły (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. przełamać.

1. Łamiąc się podzielić się na części (4): Perſowie theż przechodzący nápełnili rzekę od iednego brzegu do drugiego/ á ták dla wielkoſći ludu lod ſie przełomił [statimque rupta glacie] HistAl F4v; Albo [drzewko zielone] piorun rozbije/ álbo ſie przełomi RejWiz 138.
[Zwrot: »przełomić się na [ile] sztuk«: a pod gorą miasto wielkie Babilonia, w ktorem wieża wielka a wysoka, ale się na trzy sztuki przełomiła. PamJancz 101.]
Przen (2):
a) Ulec przeciwnościom (1): [A] ktore są takie siły, [I]żby sie nie przełomiły. ⟨...⟩wszy pracą gwałtowną, Swemu stanowi nie rowną? BierRozm 21.
b) O tym, że kogoś spotkało coś złego, spadło [na kogo] (1): Bo ſprzęgli ſię byli z Báhál-Pehorem/ y iedli offiáry martwych. Y drażnili (Bogá) ſpráwámi ſwemi/ y przełomiłoſię ná nie karánie [dispergeret in eis plaga]. BudBib Ps 105/28.
2. Przemóc się, zaprzestać [w czym] (1): Tego [pychy] gdy w tobie Narodzie Ruſki nie máſz/ ále racżey vcżćiwe á powolne ku wſzelákiemv przełożeńſtwu obycżáie Pan Bog dáćći rácżył: nie trudnoć ſię w tym będzie przełomić/ ábyś ſię z pokory y ćichośći Chryſtuſowej/ do zbáwiennego rządu przywroćił. SkarJedn 374; [Niewiem áby ſie ktory w miłośći ſwey ku ſynowi miał przełomić GilPos 119v].
3. W funkcji strony biernej: zostać pokonanym w walce (1): niech ći/ którzy przećiw temu mówią/ wyſtąpią/ á nas náuczą/ czemu rozumieią/ áby ſie tá moc Turecka przełómić niemogłá? OrzJan 24.

Synonimy: 1. potrzaskać się; 2. pohamować się, pomiarkować się, powściągnąć się, przestać, ukrocić się, umiarkować się, uskromić się, wstrzymać się, zatrzymać się.

Formacje współrdzenne cf ŁAMAĆ.

Cf PRZEŁOMIENIE

SBu