[zaloguj się]
[pdf]

PRZEMOR (10) sb m

przemor (2), przemory (8) pl t; przemor : przemory RejZwierc (2:1).

e prawdopodobnie jasne (tak w prze-); -or-.

Fleksja
sg pl
N przemory
G przemoru przemor(o)w
D przemor(o)m
A przemory
I przemorem

sg G przemoru (2). ◊ [I przemorem.] ◊ pl N przemory (4). ◊ G przemor(o)w (1). ◊ D przemor(o)m (1). ◊ A przemory (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

1. Głód (7): [á z rozumem gdźie iey [diety] trzebá uczynioná y nie gwałtem będźie: nie iáko owi nászy vporni zuchwalcy, co niczego w miarę nie vżywáią: y iáko pićiém názbyt álbo iedłem, ták záś przemorem názbyt, kiedy sye imą grzeszą. OczkoPrzymiot 39.]

W porównaniu (1): Iednego [nędznika] w łykach wiodą/ drugi day pobory/ W obudwu by w Iáſtrząbiech wnet ſzpetne przemory. RejZwierc 245.

Fraza: »(są) [w kim] przemory; [w kim] nie przemory« = ktoś jest głodny; z przeczeniem: ktoś jest syty (2;1): Y wowymći nie przemory Ktory przydzie ná pobory RejRozpr C4v; Aleć y wowych przemory Co ſie ćiſną miedzy dwory RejRozpr I2v; RejKup c6v.
Zwrot: »cirpieć przemory« (1): [Bachus mówi do Mierności:] Woliſz ćirpyeć ty przemory/ Schowáć ten groſz do komory/ Niżby ſwiátá záżywáłá BielKom F.
Szereg: »niewczas ani przemory« (1): á ći tego [zamieszania] nawięcey cżynią/ ktorzy ſą niezwycżáyni/ pierzchliwi/ nieprzywykli niewcżáſowi/ ani przemorom woiennym BielSpr 25v.
Wyrażenie przyimkowe: »z przemorow(-u)« (1): [Bachus mówi do Mierności:] Otoś wyſchłá cżarna chuda/ Chodziſz iákoby obłudá/ Otoś s przemorow zemdláłá/ A z obycżáiow zbábiáłá BielKom F; [Ten nieboraczek [...] Zjadł czworo chleba w tej ciężkiej chorobie. Pytał, jeśli co zostało kapusty, Bowiem z przemoru pilnie robił usty. Otwin(?)Erot 133].
2. Ciężka, śmiertelna choroba (3): Widzę pánie iżeś chory/ Znáć w tobie śilne przemory. BierEz Q2.
Przen: Skaza moralna [na czym] (2): Ten Iáſtrząb [tj. herb Jastrzębiec] záwżdy domá y v dworu/ Nie miewa nigdy ná cnocie przemoru RejZwierc 210v; Nie máſz ná ſwiecie pięknieyſzego wzoru/ Iedno ktho ſtrzeże ná duſzy przemoru. RejZwierc 214.

Synonimy: 1. głod, łaknienie; 2. choroba, niemoc, słabość.

KO