[zaloguj się]
[pdf]

PRZEMOŻNY (23) ai

e oraz o jasne.

comp i sup (2+1) (nå)przemożni(e)jszy (3).

Fleksja
sg
mNprzemożny fNprzemożnå nNprzemożn(e)
Gprzemożn(e)go, przemożniejsz(e)go, nåprzemożniejsz(e)go G G
Dprzemożn(e)mu D D
Aprzemożn(e)go Aprzemożną A
Iprzemożnym I Iprzemożnym
L L Lprzemożnym
Vprzemożny V V
pl
N m pers przemożni, przemożniejszy
G przemożnych

sg m N przemożny (6). ◊ G przemożn(e)go, przemożniejsz(e)go, nåprzemożniejsz(e)go (3). ◊ D przemożn(e)mu (1). ◊ A przemożn(e)go (2). ◊ I przemożnym (1). ◊ [V przemożny.] ◊ f N przemożnå (1). ◊ A przemożną (1). ◊ n N przemożn(e) (1). ◊ I przemożnym (2). ◊ L przemożnym (1). ◊ pl N m pers przemożni, przemożniejszy (3). ◊ G przemożnych (1).

Składnia comp: przemożniejszy nad kogo (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Intens. od „możny” (23):
1. Który może wiele sprawić, potężny; pollens, praevalidus Mącz; multipotens Calep; praepollens, praepotens Cn (21):
a. Dzięki swojej pozycji społecznej lub majętności (10): Dyogenes nad Alexendra przemożnego wſzemi rzecżami mocnieyſzy był BielŻyw 72; BielKron 115v; Multum illi terra, plurimum mari pollent, Przemożni ſą ná ziemi/ ále dáleko przemożnieyſzy ná morzu. Mącz 308b, 308b, 474b; Calep [678]b; Slicżną Kśiężnę [tj. Elżbietę Radziwiłłównę] Boginie w opiekę mu [Leonowi Sapieże] dáią/ Zdomu cnych Rádźiwiłow Kśiężnę mu zlecáią. Przemożnych Rádźiwiłow Kśiężnę mu prowádzą SapEpit A2v.

W przeciwstawieniu: »przemożny ... podło urodzony« (1): iż ſię y Herod krol przemożny onego ták podło vrodzonego [tj. Jezusa] bać muśiał. SkarKaz 516a.

Wyrażenia: »przemożny krol« [szyk zmienny] (1): SkarKaz 516a; [Y ty przemożny Krolu/ obleway ſie łzámi GrochTrenopis A2v].

»przemożny pan« [szyk zmienny] (1): Ale iż ten obycżay ieſt miedzi vcżonymi, gdy iakie kxięgi napiſzą, zwykli ie nie ktoremu panu przemożnemu przipiſować GlabGad A3v; [Hyrtakus, Krol Murzyńſki/ nie Mnichem áni Kapłanem będąc/ ále wolnym y przemożnym Panem/ chćiał mieć małżonkę Ifigenią HerbOdpow Y7].

Szereg: »bogaty i przemożny« (1): Valere opibus et potentia, Bogátym y przemożnym być. Mącz 473d.
b. O Bogu i świętych (11): SkarŻyw 462; Bo [Bóg] ták ieſt przemożny/ iż rozumieiąc ſam śiebie: drugą iáko ſam ieſt/ perſonę rodźi/ ſobie w iſtnośći w mocy y w boſtwie rowną. SkarKaz 485a.

W przeciwstawieniu: »słaby ... przemożny« (1): Słowo náſze ſłábe/ á Bozkie przemożne. SkarKaz 485b marg.

Wyrażenia: »przemożny (naprzemożniejszy) Bog, Pan« (2:1): Zápomniał był Philip błogoſłáwiony/ iákiego przemożnego Páná miał: o ktorym ácż wierzył iſz był práwy Bog Syn Boży/ ále cżłowiecżeńſtwo widome/ ćmiło ieſzcże ocży iego y wiárę. SkarŻyw 384, 348; SkarKaz 484a.

»przemożne słowo« [szyk 2:1] (3): iáko gdy [Jezus] chleb błogoſłáwił/ áby ſię iego przemożnym ſłowem ktorym wſzytko ſtworzył/ ná inną náturę odmienił SkarKaz 159b; Nie zleczył go [Chrystus syna królewskiego] źioły y Aptekámi: ále ſámym roſkazánim y przemożnym ſłowem ſwoim. SkarKaz 421b, 485b marg.

Szereg: »namędrszy i naprzemożniejszy« (1): Ale ſię przez ſłowo rozumie wſzytká zupełna y wnętrzna mądrość/ ábo rozumienie: ktore od namędrſzego y naprzemożnieyſzego Bogá táiemnie pochodźi/ y z niego ſię nieiáko rodźi. SkarKaz 484a.
W przen (2): Wyśćie [święci] poſpolići ſą rodzáiu ludzkiego ſtroże/ [...] poſłowie do Boga przemożni. SkarŻyw 208; Kiedyby ſámo Pogáńſtwo známi woiowáło/ á nie ręká Boſka przemożna w nich/ mnieybyſmy ſie lękáć mieli. PowodPr 12.
2. Wielki, niezwykły (1):
Wyrażenie: »przemożna wspaniałość« (1): Izali [ewangeliści] ták przenawyżſze kroleſtwo Chryſtuſowe/ y przemożną wſpániáłość/ z żadnym wſzytkiego świátá krolem niezrownáną pompę/ y máieſtat niebieſki opiſuią? SkarKaz 122a.
3. Biegły, wprawny [w czym] (1): Pollens medicina Hipocrates, Przemożny w rzeczy liekárskiey Hypocrátes. Mącz 308b.

Synonimy: 1. mocny, możny, silny, wielki; a. bogaty; 2. wielki; 3. biegły, mocny, sprawny, umiejętny, wprawny.

Cf NIEPRZEMOŻNY

KO