Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZEPOMAGANIE

Następne hasło: PRZEPOMIONĄĆ »

PRZEPOMINAĆ (28) vb impf

e, o oraz a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	przepominać
praes
	sg	pl
1		przepominåmy
2	przepominåsz
3	przepominå

praet
	sg		pl
2	f	-ś przepominała	m an
3	m	przepominåł	m pers	przepominali

fut
	sg
2	m	będziesz przepominåł

imperativus
	sg	pl
1		przepominåjmy
2	przepominåj	przepominåjcie

conditionalis
	pl
3	m pers	by przepominali

impersonalis
con		by przepominåno
participia
part praes act		przepominając
inne formy
pass praet pl 3 subst - przepominały sie

inf przepominać (9). ◊ praes 2 sg przepominåsz (1). ◊ 3 sg przepominå (3). ◊ 1 pl przepominåmy (1). ◊ praet 2 sg f -ś przepominała (1). ◊ [3 sg m przepominåł.] ◊ 3 pl m pers przepominali (1). ◊ [fut 2 sg m będziesz przepominåł.] ◊ imp 2 sg przepominåj (5). ◊ [1 pl przepominåjmy.] ◊ 2 pl przepominåjcie (2). ◊ con 3 pl m pers by przepominali (1). ◊ pass praet 3 pl subst przepominały sie (1). ◊ impers con by przepominåno (1). ◊ part praes act przepominając (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVIII w. s.v. przepomnieć.

Znaczenia

1. Zapominać, nie pamiętać (28)
- a. Opuszczać, pomijać, nie uwzględniać (11)
  - α. W tekście: nie wspominać, nie wymieniać (5)
- b. Nie postępować według czyichś zaleceń, nie przestrzegać, nie stosować się (3)
- c. Nie czynić czegoś (2)
- d. O Bogu wobec człowieka (2)
  - α. Przestawać udzielać łaski (1)
  - β. Przebaczać, odpuszczać (1)
2. [Przypominać]

1. Zapominać, nie pamiętać; oblivisci PolAnt, Cn; praetermittere Modrz (28): Pierze iego [dudka] włożone na głowę cżłowiekowi, oddala Sodę, to ieſt bolenie głowy. Ięzyk theż iego zawieſzony na tym kto richło przepomina/ barzo ku pamięci pomaga. FalZioł IV 26d.

przepominać czego (1): á iż mu niezdzierżeli nowo ſniem przyiętego przymierza [...]. Przepomináiąc oney dziwney ſrogoſći iego ktorą on czynił przed oblicznoſćią ich nád nieprzyiaćioły ich wiodąc oyce ich zopfitego Egiptu RejPs 114v.

[przepominać co: On yako wſzczyekly [...] przothkiem ſzlow doſzycz nyevczczywych na mowſſzy yey kthore ſzlowa onemv nathen czaſz gdy ſzprawą o gwalth ſznymy na roku myecz bendą ſzynowye yey przepomynacz a napamyąncz przywyeſzcz nyezamyeczayą ZapWpolKośc 1550 9/291v.]

przepominać kogo, czego (po przeczeniach) (8): FalZioł +2v; Nie przepominayże głoſu nieprzyiaćioł twoich/ á niechay záwżdy będźie przed tobą krzyk tych ktorzy powſtáią przećiwko tobie. BibRadz Ps 73/23; OrzRozm A4; BudBib Ps 77/7; Nie godźi ſię też onych złotych ſłow/ Ianá Złotouſtego/ przepomináć/ ktory ták piſze [...] NiemObr 80; ZawJeft 19; Błogoſław duſzo moiá Pánu/ y nie przepominay wſzelkich dobrodźieyſtw iego/ ktory dogadza w dobrych rzecżách woley twoiey. LatHar 571, 251; [ZebrzydOdpow e2; FlinsCunDzień B6v].

W charakterystycznych połączeniach: (nie) przepominać dobrodziejstwa (2), głosu, przestrogi, przymierza, słow, spraw bożych, srogości.

a. Opuszczać, pomijać, nie uwzględniać [z przeczeniem] (11):

nie przepominać kogo, czego (6): Ploban [!] przed ſię kaze dacz a ſiebie też nieprzepominaċ. RejKup I4v; DiarDop 113; Iuż ſie tu niebawćie więcey Ale idźćie co napręcey. Vcżniom to iego powiedzćie Piotrá nieprzepominayćie. MWilkHist H2; á ieſzcże ſobie vſt nie vtárł [z piwka]/ á przedſię wołał áby mu pełną iną nálano/ y inſzych vpominał áby też ſpełnili/ páná goſpodarza nie przepominano WerGośc 242; [Iż ordines nie masz litewskich, Prusiech [lege: pruskich], [...] nie przepominając Inflantów. Diar 1566 41]. Cf nie przepominać kogo kim, czym; kogo w czym.

nie przepominać kogo kim, czym (1): Przodkiem yego M. dziekuyacz ze ye^go M. nieraczi mye poſli ſwoymy y lyſthi przepomynacz a nowyni thi wſkazowacz okolo nieprzyacziela LibLeg 10/153v; [Tákże káżdego na Dworze Ceſárſkim [król Zygmunt] vpominkiem nie przepominał. BielKron 1597 531].

nie przepominać kogo w czym (1): á mnie też grzeſznego w ſwych modlitwách nie rácz przepomináć. WujNT przedm 28.

Szereg: »nie przepominać ani opuszczać« (1): A tak Miłościwi Panowie dla tego to przypominamy, abyśmy wiadomo wszytkim [...] pewnie uczynili, że my nic nie przepominamy ani opuszczamy, co widziemy być potrzebnego w RP DiarDop 113.

α. W tekście: nie wspominać, nie wymieniać [w tym: w czym (3)] (5): Oſtátniego troygá Przykazánia Bożego powinnośći/ iuż ſie też w przeſzłych [częściach] nieprzepomináły. PowodPr 80.

nie przepominać kogo, czego (3): gdyż ych [niewiast] kxiądz Oſtromądr Krakowski w ſwoich Ludycijach nigdy nieprzepomina LudWieś B3v; A ácżkolwiek tákowe wády dworſkie náyduią ſię y miedzy inſzymi ſtany/ ále iż obycżáie dworſkie ſą [...]: przeto ſię ich tu niegodźiło przepomináć [praetermittenda non erant]. ModrzBaz 12v; WujNT 392.

nie przepominać kogo (A) (1): Ale iż V m też wliscie ſwym Muſas nieprzepominaſz, tim smielej ia tez earum wliſcie ſwy⟨m⟩ memini KochList nlb 2.

b. Nie postępować według czyichś zaleceń, nie przestrzegać, nie stosować się [kogo; w tym: z przeczeniem (1)] (3): vtworzyłem ćię/ sługą moim (ieſteś) ty Izráelu/ nie przepominay mię. BudBib Is 44/21; Podárki brano wtobie [Jerozolimo]/ áby wylewano krew/ lichwę y przybytek bráłáś/ [...] á mnieś przepomináłá/ mowi Adonái Iehowá. BudBib Ez 22/12.

Zwrot: »przepominając przepomnieć« (1): Bo będzie (to) ieſli przepomináiąc przepomniſz [si obliviscendo oblitus fueris] Iehowy Bogá twe^go á poydzieſz zá Bogámi obcemi BudBib Deut 8/19.

c. Nie czynić czegoś [czego; w tym: z przeczeniem (1)] (2): Y co ieſt cżłowiek gdy ćwicżenia nie ma/ Káżdey poććiwey rzecży przepomina. RejZwierc 221; Przez niego tedy vſtáwicznie ofiáruymy Bogu ofiárę chwały/ to ieſt/ owoc vſt wyznawáiących imieniowi iego. A dobroczynnośći y vdźielánia ſpolnego nie przepominayćie. WujNT Hebr 13/16.

d. O Bogu wobec człowieka [w tym: z przeczeniem (1)] (2):

α. Przestawać udzielać łaski [kogo] (1): O błogoſłáwionyſz tho był Thomaſz/ y to ſwięte niedowiárſtwo iego/ kthore nam vcżyniło tę nádzieię o tym Pánu náſzym w vpadkoch á w obłądzeniu náſzym/ iż on żadnego wiernego ſwego nigdy opuſzcżáć nie racży/ nigdy przepomináć nie racży/[...] wſzędy on zágląda zá nim okiem miłoſierdzia ſwego RejPos 121; [Dokądże będzieſz Pánie mnie thak przepominał zawżdy? BibRadz Ps 12/1 (Linde s.v. przepomnieć)].

β. Przebaczać, odpuszczać [komu czego] (1): A zwlaſcza to kożdy baczy Iż nam Pan Bog ſnadnie raczy. Naſzych zloſczy przepominaċ Gdy ſię iedno chcemy zeznaċ. RejKup d2.

2. [Przypominać [iż]: Potym około królewien Ich M sióstr naszych poczęła mówić, abyśmy myśleli żeby za męże mogły być tym rychlej wydane, przepominając iż czasy wielkie siostrom naszym przyszły ListyZygmAug 1552/218.]

Synonimy: 1.a. opuszczać, pomijać; d.β. darować, odpuszczać, przebaczać.

Formacje współrdzenne cf MNIMAĆ.

SBu