[zaloguj się]
[pdf]

PRZEWIERZGNĄĆ SIĘ (9) vb pf

przewierzgnąć się (6), przewirzgnąć się (2), przewiergnąć się (1); przewierzgnąć się Mącz, KlonŻal, KochWr, OrzJan, KmitaSpit, KlonWor; przewirzgnąć się GórnDworz, KochFr; przewiergnąć się StryjKron.

sie (5), się (4).

Pierwsze e jasne; -wié- (2) KochWr, OrzJan, -wie- (2) Mącz, KochFr.

Fleksja
inf przewiérzgnąć się
praet
sg pl
3 m przewiérzgnął się m pers przewiérzgnęli się
n przewiérzgnęło się subst przewiérzgnęły się
plusq
sg
3 m był się przewiérzgnął
conditionalis
sg
3 m by się przewiérzgnął
n by się przewirzgnęło

inf przewiérzgnąć się (3). ◊ praet 3 sg [m przewiérzgnął się.] n przewiérzgnęło się (1). ◊ 3 pl m pers przewiérzgnęli się (2). [subst przewiérzgnęły się.] ◊ plusq 3 sg m był się przewiérzgnął (1). ◊ con 3 sg m by się przewiérzgnął (1). n by się przewirzgnęło (1).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII(XVIII) w. s.v. przewierzgnąć.

Stać się innym, zmienić się (9): [v którégo [Samuela]/ ácz ſye Zydowſki rząd przewiérzgnął/ przedśię iednák ſzło Kápłáńſtwo y Duchowieńſtwo z pokolenia Lewi przy pokoleniu Iudzkim/ áż do Páná náſzégo Iezuſá Kryſtuſá JanSyjon 15, 29.]

[przewierzgnąć się w co: V Rzymian to bywało/ że naprzód pánſtwo ich było Monárchiją/ [...] áż do Tárquiniuſzá [...] po nim odmieniłá ſye Monarchia w Ariſtocrácią/ y w Democrácią/ [...] áż náoſtátek záſye przewiérzgnęły ſye Pánſtwá w Monárchiją Céſárſką JanSyjon 56.]

[Zwrot: »przewierzgnąć sie we złe obyczaje« = stać się gorszym: Szóſty [znak]/ iż ſye ludźie/ y práwie świát wſzyſtek miał przewiérzgnąć we złé obyczáie JanWróż 33.]
a. Stać się kimś a. czymś innym (czasem w sposób nadprzyrodzony); vertere se Mącz [w tym: [w kogo], w co (7)] (8): Mącz 485d; á to rozumienie/ niechay nie wychodzi z miáry/ áby ſie w vpor/ á w zuchwálſthwo nie przewirzgnęło. GórnDworz D8v; KochFr 102; Drudzy [starożytni herosi] záś Marpeſowym Mármurem ſtánęli/ Drudzy w drzewá/ drudzy ſię w źiołá przewierzgnęli KlonŻal B2; Ci tám [w błocie] áż do tych cżáſow zoſtáć iuż muśieli/ Y tuſzą áby w żáby przewierzgnąć ſię mieli. KmitaSpit C2v; KlonWor 2.

przewierzgnąć się z kogo (1): KochWr 38; [Bo co ſie w niey [Maryi] vrodziło/ to ſie z duchá świętego vcżyniło/ álbo przewierzgnęło BudArt I7].

[przewierzgnąć się przez co: Nie może żaden okróm Páná Kryſtuſá ze dwoiéy natury być złożony/ bo iednę tylko náturę człowieczą ma/ á tá náturá álbo w duchowną/ álbo w świetcką przewiérzgnąć ſye może/ [...] w świetcką przez krzeſt [...] W duchowną [...] przez pomázánié ná kápłáńſtwo JanSyjon 53.]

Fraza: »wszystko się przewierzgnęło« (1): OrzJan 56; [rzućili ſye ná wiárę/ ná ołtarz/ ná ofiárę/ y ná kápłaná: á zátym też z rázu wſzyſtko ſye przewiérzgnęło JanSyjon 89].
Zwrot: »opak się przewierzgnąć« (1): Teraz záśię wſzyſtko ſie opák przewiérzgnęło OrzJan 56.
[Szeregi: »odmienić się a przewierzgnąć«: Tu ſie obacz/ á mnie powiédz/ kto ták ſzalony ieſt/ coby to twiérdźił/ iż tá nie ieſt wola/ o którą bać ſie nie trzebá/ żeby ſie odmięnić/ á w przećiwną rzecz przewiérzgnąć miałá SenekaGórn 294.

»wcielić się abo przewierzgnąć«: Tu Ewán-ieliſtá nie wyćiąga nikogo ná one wymysły Antichriſtowe/ żeby wierzył że ſyn Boży był iſtotnie przed wieki Bogiem [...]/ że ſie w ćielił/ abo w cżłowieká przewierzgnął BudArt R8v.]

[Przen:
Zwrot: »z owiec przewirzgnąć się w wilki«: A toć ieſt wielki znák fáłſzywych prorokow: Iż nie my wyſzli od nich/ ále oni od nas: y ſkoro ſię z owiec przewirzgnęli w wilki WujPos 1590 311 (Linde s.v. przewierzgnąć).]
α. [O eucharystii: Ieſli Pan w Sákrámenćie rzecżywiſtnie Ciáło Dał ſwe: tedyć ſię wżdy co przewierzgnąć muśiáło ŁaszczPogrom 10v.]
b. Zmienić wyznanie (1):
Zwrot: »w [jaki] się zakon przewiergnąć« (1): Wſzákże potym Bulgárowie/ y máło nie wſzyſcy Sławacy dla ſąſiedzkiey przyległośći w Grecki ſie zakon przewiergnęli/ w ktorym y dźiś trwáią. StryjKron 100.

Synonimy: odmienić się; a. przeinaczyć się, przekinąć się, przemienić się; b. przekrzcić się.

Formacje współrdzenne cf WIERZGAĆ.

KO