« Poprzednie hasło: PRZYCIĄĆ | Następne hasło: PRZYCIĄGAĆ SIĘ » |
PRZYCIĄGAĆ (71) vb impf
W inf -cią- (3) FalZioł, CzechEp, PowodPr, -cię- BielKron (2); w pozostałych formach -cią-.
a jasne.
inf | przyciągać, przycięgać | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | przyciągåm | przyciągåmy | ||||
2 | przyciągåsz | |||||
3 | przyciągå | przyciągają |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | przyciągåłem | m pers | |
3 | m | przyciągåł | m pers | przyciągali |
f | przyciągała | m an | ||
n | subst | przyciągały |
imperativus | |
---|---|
sg | |
2 | przyciągåj |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | m pers | bysmy przyciągali | |
3 | m | by przyciągåł | m pers | by przyciągali |
f | by przyciągała | m an | by przyciągali |
inf przyciągać (3), przycięgać (2), przyciągać a. przycięgać (1). ◊ praes 1 sg przyciągåm (14). ◊ 2 sg przyciągåsz (1). ◊ 3 sg przyciągå (16). ◊ 1 pl przyciągåmy (3). ◊ 3 pl przyciągają (8). ◊ praet 1 sg m przyciągåłem (1). ◊ 3 sg m przyciągåł (7). f przyciągała (1). ◊ 3 pl m pers przyciągali (2). subst przyciągały (1). ◊ imp 2 sg przyciągåj (1). ◊ con 3 sg m by przyciągåł (1). f by przyciągała (1). ◊ 1 pl m pers bysmy przyciągali (1). ◊ 3 pl m pers by przyciągali (2). m an by przyciągali (1) [cum N pl: słoniowie]. ◊ part praes act przyciągając (4).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. przyciągnąć.
- I. Transit.
(64)
- 1. Ciągnąc zbliżać (13)
- 2. lek. O substancjach leczniczych: przyspieszać ruch płynów organicznych, kierując je w pożądane miejsce (8)
- 3. Wciągać w siebie, wsysać, wchłaniać
(2)
- a. Poznawać za pomocą węchu (1)
- 4. Przywłaszczać sobie coś, zagarniać, kraść (5)
- 5. Powodować, sprowadzać, ściągać (2)
- 6. Odnosić do czegoś, przywoływać jako argument; też: naciągać do własnych tez (3)
- 7. Wpływać na czyjeś postępowanie lub uczucia: skłaniać, namawiać, zachęcać; zjednywać komuś
(31)
- W przen (2)
- a. Wzbudzać pragnienie zdobycia, pozyskania (3)
- II. Intransit. Przybywać gromadnie (o wojsku) (6)
- *** Bez wystarczającego kontekstu (1)
przyciągać co ku czemu (1): Mącz 244b; [zágony ná ktorych wino ſtoi máią być motykámi ſpráwiáne/ á gdy śię iuż látorośli puſzcżą/ tedy ie przyćięgáć iednę ku drugiey Cresc 1571 302].
przyciągać czym (4): Inunco, Nákrziwiam/ náginam/ hakiem prziciągam. Mącz 502c; Ductarius – Przewodnik. item powroz ktorim prziczągąmi. Calep 343b, 472b, 560a.
W porównaniu (1): PatKaz III 126v cf Zwrot.
przyciągać skąd (2): Też ſok tego ziela [niedośpiałka] wnos napuſzcżony/ niecżiſtoſci zmozgu ſmierdzące prziciąga átak mozg cżiſci. FalZioł I 13d, V 106v.
przyciągać dokąd (2): FalZioł I 133a, III 3b; [Ieſt właſność iego [opichu] [...] drogę cżynić wilgośćiam/ á przyćięgáć ie do żołądká Cresc 1571 273].
przyciągać czym (1): Ma theż [mucha] żądło iako pſzcżoła/ ktorem przyciąga wilkoſci: kiedy pije albo z ſie niecżo FalZioł IV 29a.
W połączeniu szeregowym (1): inſze rzecży przez widzenie oglądamy/ drugie przez ſluchánie pobacżamy/ drugie po wonnoſći prziciągamy [attrahimus per odorem]/ niektore przez dotykánie cżuiemy/ á inſze też przez vkuſzenie ſmakuiemy. HistAl K4.
W porównaniu (1): Wſzákże tych więcey ieſt/ nád ktorymi przewodźi [Antychryst, tj. papież rzymski]: do nog ſwych pádáć każe/ y ſkárby ich do śiebie przyćiąga/ iáko Mágnes żelázo: choćiaż pod pokrywką [...] zwierzchniego nabożeńſtwá. CzechEp 373.
»ręką przyciągać« (1): Evolo, Furari, rapere, quasi in volam recipere – Rauben/ ſtlen/ mit krummen henden ein ding angreiffen. Ręką do ſiebie przicziagam teradnę [lege: kradnę]. Calep 378a.
przyciągać co na kogo (1): Bo ktorzi niepopráwuią obycżáiow/ á praw nie ſą posłuſzni/ o tych ma być rozumiano/ że ná wſzytki ſpolną nędzę przyćiągáią. ModrzBaz 101v.
przyciągać do czego (2): Przykład Moyżeſzow/ nieſłuſznie X. Arcyb. do cżáſow Nowego teſtámentu przyćiągą [!] NiemObr 83; gdyż káżda ſektá/ á cżáſem káżda głowá/ według oſobnego zdánia ſwego inákſzego Bogá ábo religią/ á cżáſem coraz to inſzą ſobie tworzy: y do niey wſzyſtkie inſze náuki y ſámo piſmo ś. przyćiągáć chce. PowodPr 28.
przyciągać na co [= w jakim celu] (1): Ale iż też kácerze toż piſmo wſzyſtko ná podporę błędu ſwego przyćiągáią/ źlie rozumieiąc co dobrze nápiſano ReszPrz 37.
przyciągać do kogo, do czego (5): RejPos 276; Mnichy tákże do ſwego kácerſtwá pierwey łágodną námową Ceſarz/ potym mocą przyćiągał. SkarŻyw 300; CzechEp 410. Cf »do siebie przyciągać«.
przyciągać sobie k czemu [= do czego] (1): ták ſie potym nálazło/ iż mu [nagle zmarłemu Kazimierzowi] ten trunek ktory wypił dáłá byłá iedná białłá głowá przypráwić/ przyćiągáiąc go ſobie k miłośći. BielKron 356v.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: k temu (1); aby, iżeby] (3): RejPosWstaw [212]v; Acż ſą y inſze przycżyny ktore mię ták ſtale Przyćiągáią/ ábym do was obroćił ſwe żale. KlonŻal A2. Cf Fraza.
W połączeniach szeregowych (3): RejPosRozpr b4 [2 r.]; Abo[wie]m ſzcżyry náucżyciel nie doſyć ma ná thym żeć pokazał czobyś cżynić álbo opuśćić miał/ ieſliby cie theż nie przypądzał/ nie nápominał/ á według możnośći ſwey nie przyciągał/ ábyś cżynił ábo opuśćił/ tho coś wyrozumiał żebyś cżynić ábo opuśćić miał. RejPosWstaw [212]v.
W przeciwstawieniach: »odepchnąć, odrywać, powściągać ... przyciągać« (3): Abowiem dobrotliwa ręká twoiá nietylko áby mię odepchnąć od ſiebie miáłá ále owſſem przyćiąga RejPs 92; KromRozm III F2v, O7v.
»do siebie, k sobie przyciągać« = zaprzątać uwagę (1:1): Mihi ante oculos versatur Reipub. dignitas, quae me ad se rapit, Leży mi ná oczu wiye mi ſie przed oczymá poważność Rzeczypoſpolitey ktora mie do ſiebie prziciąga. Mącz 488b; Troſki docżeśne/ k ſobie przyćiągáią/ W moc ſwą podbiwſzy/ ſerce odrywáią GrabowSet M3.
»przyciągać a przywodzić« (1): [Panie] rácż nam zeſłáć ku powiedániu ſzcżyrey prawdy twoiey tych Ianow y tych Andrzeiow więcey/ [...] áby cie nam iedni [...] vkázowáli: á drudzy áby nas przyciągáli á przywodzili do ciebie RejPos 276.
W porównaniach (3): Ta acz była panna młoda y barzo czudna tak iż czudnoſcią ſwą wiele paniąt znakomitich ku ſobie przyciągała, iako Węda riby, Ztądże też imiona wędy doſtała. GlabGad A3; BielKron 246; Ale ćiągnienim miłoſnym/ nie przymuſzonym ták iáko roſzcżká źielona owcę/ orzechy álbo iábłká vkazáne/ dźieći przyćiągáią (marg) Iáko nas pan Bog do śiebie ćiągnie. (–) WujJud 67.
przycięgać ku komu (1): á gdy obacżył [Kalibasza] lud máły Huniádow podkał ſie ſnim/ á Skánderbegowi roſkazał co rychley ku ſobie przyćięgáć. BielKron 243.
przyciągać dokąd (1): MiechGlab 15 cf Szereg.
»[komu] przyciągać na pomoc« (1): Corona obsidionalis, Wieniec z trawy/ álbo z ziela/ który temu był dawan/ który oblężonym prziciągał ná pomoc/ y wybáwił ye z oblężenia. Mącz 66a.
Synonimy: I.4. kraść; 5. ściągać; II. przybywać.
Formacje współrdzenne cf CIĄGNĄĆ.
Cf PRZYCIĄGAJĄCY, [PRZYCIĄGANIE], PRZYCIĄGANY
AN