[zaloguj się]
[pdf]

PRZYNAGLAĆ (13) vb impf

W inf -nå- (2), -na- (1); -nå- SkarŻyw; -nå- : -na- Mącz (1:1); drugie a jasne; w pozostałych formach -nå-.

Fleksja
inf przynåglać
indicativus
praes
sg pl
1 przynåglåm
3 przynåglå przynåglają
praet
sg pl
3 m przynåglåł m pers przynåglali
f przynåglała m an
fut
sg
3 m przynåglać będzie
conditionalis
sg pl
3 m m pers by przynåglali
f by przynåglała m an
impersonalis
praet przynåglåno
participia
part praes act przynåglając

inf przynåglać (3). ◊ praes 1 sg przynåglåm (1). ◊ 3 sg przynåglå (2). ◊ [3 pl przynåglają.] ◊ praet 3 sg m przynåglåł (2). [f przynåglała.] ◊ 3 pl m pers przynåglali (1). ◊ [fut 3 sg m przynåglać będzie.] ◊ con 3 sg f by przynåglała (1). ◊ [3 pl m pers by przynåglali. ◊ impers praet przynåglåno.] ◊ part praes act przynåglając (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w. s.v. przynaglić.

1. Napierać z bliska, dopadać; urgere Mącz (2):

przynaglać komu (1): HistAl M3v; [Alexánder [...] gdy go Menelaus gonił/ obroćił ſie do niego/ y w nogę go poſtrzelił/ Ale Menelaus z rázem dárł ſie przedſię do Alexándrá/ y iął mu bárzo przynagláć/ ták iż práwie pocżęło było zle być z Alexándrem. HistTroj G7].

[przynaglać za kim: [mówi Florenc: Pan Bóg] do rąk dał cżegom ſobie winſzował [tj. dał porwać królewnę]. Acżkolwiek bacżę iż tego ná ten cżás ſtrádáć muſzę/ bo wielka nawáłność [tj. pogoń] zá mną przynagla. HistOtton 59v.]

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): [Aleksander] boiąc ſie áby kiedy nie weſzli [ludzie nieczyści] do ziemie ſwiętey [...] wywiodſzy ie z ziemie wſchodu ſlońcá/ záwarł ie między gory/ grożąc im y przynagláiąc im áby weſzli w ſtronę gránic wſchodu ſłońcá HistAl M3v.

Przen (1):
Fraza: »przynagla [kogo] sen« (1): Urget somnus, Przinagla/ morzi mię ſen. Mącz 508c.
a) [Dokuczać, nie dawać spokoju: Przynagláć będźie ſzátan [Cf Iáko Szátan nieprzijaćiel duſzny/ vſtáwicżnie rycżąc/ śledźi/ krąży/ ſzuka kogoby pożárł F8v]. ArtTanat H5.

przynaglać komu: Iob S. kiedy mu nawięcey przynagla ſzátan/ tym ſię ćieſzy [= pociesza się]: [...] Wiem iſz Odkupićiel moy żywie ArtTanat D.]

b) [Nękać, dręczyć [komu]: Potym iuż co dźień to więcey chorobá przynagláłá Witułtowi BielKron 1597 335.]
2. Natarczywie domagać się czegoś, nalegać, przymuszać do czegoś; urgere Mącz, Cn; imminere, instare Mącz; cogere PolAnt; fatigare Cn (7): Mącz 508c; Vrżąd pozwu nie czytáiąc vt fit (co ſię bárżo źle dźieie) gdy actor prżynaglał/ a ſtroná wołána będąc nie ſtánęłá/ (iáko tá ktora niewiedźiáłá o pozwie) pronunciował bannitum pozwánego GórnRozm F2v; [Ná co z wáłów Troiánie ſwoich poglądáią/ Stoiąc na błánkách zbroyni/ ſkokiem opráwiáią Bram dla nieprzeſpiecznośći [...]/ Broni noſzą/ Mneſtus Sergeſtus chętliwy Przynagláią [instat Mnestheus acerque Serestus IX 171]/ któré tám Eneaſz cnotliwy [...]/ Zá ſtárſzé á zá wódzé młodźieńcom zoſtáwił. VergKoch 249].

[przynaglać do czego: VergKoch 23; [Torkwatus] niechćiał tego vrzędu ná ſię przyiąć/ wymawiáiąc ſię tym/ że był chory ná ocży. A gdy go przynaglano do tego: rzekł: Szukayćie kogo drugiego PP. Rzymiánie PlutBBud O4.]

przynaglać komu (3): BielKron 30; Mącz 207c; Y rzekł krol do Awſzálomá [zapraszającego do siebie]/ nie ſynu moy nie poydziem teraz wſzyſcy/ żebyſmy ćię nie obćiążyli lecż on przynaglał mu BudBib 2.Reg 13/25; [WujBib Ex 12/33 (Linde s.v. przynaglić)]. Cf [przynaglać komu w czym].

[przynaglać komu w czym [= w jakiej sprawie]: jednak gdy nań [złego sędziego] niewiasta uboga wołała i tak często w swej krzywdzie jemu przynaglała, musiał [...] nad nią się zlitować OtwinPis 129.

przynaglać kogo: Chćieli go [książęta Hieronima] od iego przedſię wźięćia odſtráſzyć/ przynagláiąc go áby ſię podpiſał potępieniu Ianá Huſa BazHist 11 (Linde s.v. przynaglić); PlutBBud O4.]

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: aby] (1): Przynagláli im [Żydom] Egipcżycy áby co rychley wyſzli mowiąc/ iż pomrzemy wſzyſcy poki tu oni ſą. BielKron 30; [BazHist 11 (Linde s.v. przynaglić); Iednoſtaynie Troiánie wſzyſcy ón dar ſpołem Przynagláli áby dał iák námężnieyſzému [reddique viro promissa iubebant V 386]. VergKoch 131; WujBib Ex 12/33 (Linde s.v. przynaglić)].

W połączeniu szeregowym (1): NiemObr 14 cf Zwrot.

Zwrot: »przynaglać słowy« (1): [Apostołowie] nigdy ſię ni z kim/ ćieleſnym gwałtem nie obchodźili/ ále duchownym orężem/ ludźi do kroleſtwá Bożego náganiáli/ vpomináiąc/ vcżąc/ grożąc/ przynagláiąc ſłowy NiemObr 14.
Przen (1):

[cum inf: VergKoch 307 cf »czas przynaglał«.]

Frazy: [»czas przynaglał«: AEneaſz (ácz czás chowáć towárzyſzów ćiáłá Przynaglał [sociis dare tempus humandis praecipitant curae XI 3]/ á z ich śmierći był żalem ztroſkány) Iák oświtło/ ſzlub kończył Bogom obiecány. VergKoch 307.]

»potrzeba przynaglała« (1): YVż then zwycżay v rodzicow bárzo ſie ſpoſpolitował/ [...] że też ácżby tego żadna nyewola nyebyłá/ potrzebá nie przinagláłá/ przedſię mamká do dzyecyęcyá musi być GliczKsiąż D2.

3. Utrzymywać dyscyplinę; pilnować, nadzorować (1):

przynaglać kogo (1): Ktory folguie rozdze/ nienawidzi ſyná ſwego: á ktorygo miłuie/ przynagláiąc go vcży [instanter erudit]. Leop Prov 13/24.

[przynaglać czemu: y poſtánowili Lewity od dwudźieſtu lat y wysſzéy/ áby przynagláli roboćie PANSKIEY [ut urgerent opus Domini]. WujBib 1.Esdr 3/8.]

4. Przyspieszać coś (3): Tedy go ſędzia kazał ſrodze drápáć oſękámi. A gdy bárzo był drápány y z orány [!] Piotr [święty] miły/ żadnego ſtękánia nie cżynił [...] kazał Sędzia przynagláć/ á mocno drzeć ćiáło z kośći iego/ odmieniáiąc Kátowniki ná przemiánę. SkarŻyw 41.

przynaglać czemu (1): Urgere institutum, Pochádzáć ſwym przedſie wzięciem/ przinágláć temu co ſie przed ſie wzięło. Mącz 508c.

a. Działać przyspieszająco [czemu cum inf] (1): Oczet ſtarim ludziem barzo ieſt niepożytecżny/ bociem ſtaroſci richło być przynagla y potwierdza ią FalZioł II 18d.
*** [Bez wystarczającego kontekstu: Urgeo Przynaglam. UrsinGramm 239.]

Synonimy: 2. cisnąć, przeć, przymuszać, przypiekać, przypierać; 4. pochadzać.

Formacje współrdzenne cf DONAGLAĆ.

Cf PRZYNAGLAJĄCY, PRZYNAGLANIE

ZCh