przymuszać czego [= do czego] (1): [arcyksiążę Maksymilian] tkwiał iescze prawie nad nami [...] ludzie posłuszenstwa y czynienia sobie przysiąg gwałtem przymuszaiąc. ActReg 133.

przymuszać do czego (22): GliczKsiąż I6v; Luter [...] nic inſzego nie mówił iedno to: [...] Faciamus igitur omnia/ quem nobis placent. Bo co czynimy/ źleli dobrzeli/ bóg nas do tego przymuſza BiałKat 218v, 216, 218v; WujJud 193v; [Grzegorz, biskup Aleksandrii] pánienki zakonne/ do Arryańſkiey wiáry przymuſzał SkarŻyw 391; Izáli niewieſz/ rzekli/ Ceſarſkiego roſkazánia/ ktorym ſtárośćie náſzemu każe/ áby Chrześćian do ofiáry Bogom przymuſzáno SkarŻyw 402, 392, 402, 566; Kto przymuſza drugiego do vpićia w obycżay przyiáźni ábo záchowánia/ niech będźie ſrodze ſztrofowan WerGośc 268, 269; Páweł Piotrá iáwnie ſtrofował/ że Pogány do Zydowſtwá nieiáko przymuſzał. WujNT Gal 2 arg, s. 649, 827; Polacy nie przymuſzáią do przyśięgi Rotmiſtrze. SarnStat 427, 1051; Vrzędy mocy nie máią/ ktoraby ludźie złe hámowáłá/ y do dobrego przymuſzáłá. SkarKazSej 699b; KlonWor 52. Cf »gwałtem przymuszać«, »przymuszać poniewolnie«.

przymuszać k(u) czemu (8): Iezu ktorys ſymona Cirenevſza przymuſzać ku nieſieniu za tobą krzyża dopuſcił. ſmi⟨łuj⟩ ſie nad nami. TarDuch C5; MurzNT 81; GliczKsiąż F7v; KrowObr 26; Obtrudo, Przed co popycham/ nád cziyę wolą co w kogo wtykam/ á ku wzięciu przimuſzam. Mącz 467a; [prorok Helijasz] rozerwánych w wierze y w miłośći/ pogodzić y porownáć miał/ ku iedney wierze/ zgodzie/ y miłośći ſpolney/ onych nápomináiąc y práwie przymuſzáiąc. CzechRozm 108v; SarnStat 902, 904.

przymuszać na co (8): Ale ieſli by czo przykazowali [moi przełożeni]/ albo na czo przymvſzali czo by było przeciw panv bogv/ y piſmv ſwiętemv/ niepowinienem ich ſłvchać SeklWyzn f3v, c3; MurzNT 76; Acz was Pan Bog przeyzrzał y náznáczył ábyśćie byli zbáwieni: wſzákże was żadną miárą ná to nie przymuſza: maćie wolność y ſwobodę ſwoię. WujNT 505. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; »gwałtem przymuszać«, »jawnie przymuszać«.

przymuszać czym (7): [rodzicy] ſyny ſwe ku chwale Bożey á cnocye máyą podcżás przymuſſáć wzbyeránim [= biciem] nyeyákim GliczKsiąż F7v; Izali [Piotr święty] mocą/ ogniem/ głodem/ mietzem/ ſadzánim/ wiązánim/ kiedy kogo ku wierze przymuſzał? KrowObr 26; SkarŻyw 402, 437; OrzJan 45; tedy będą mogły oſoby Kośćielné przećiwko wam y kożdému zoſobná z was o tákową niedbáłość vżywáć Práwá duchownégo/ y przez Sędźie duchowné klątwámi kośćielnémi/ którym was poddáiemy/ przymuſzáć. SarnStat 905, 1051.

cum inf (13): SeklKat M3; MurzNT 121 marg; BudBib 4.Reg 5/16; [Mówi Paweł do króla Agryppy:] Y po wſzech ſzkołach cżęſto ie [chrześcijany] męcżąc przymuſzałem bluznić BudNT Act 26/11; [Rzekł Paweł Piotrowi:] Iesli ty Iudowinem będąc/ pogáńſkie żywieſz/ á nie Iudſkie/ iáko pogány przymuſzaſz Iudſkie żyć? BudNT Gal 2/14, Gal 6/14[12]; Lecż ktore [ludzi ubogich] obacżą być do roboty godne/ niech ie przymuſzáią robić. ModrzBaz 37v; Zaden Chrześćijánin/ niech drugiego nie przymuſza więcey pić niż przyrodzenie potrzebuie. WerGośc 269; WujNT Act 26/11, Gal 2/14, 6/12, s. 867; SarnStat 954.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: na to (1); zawsze: aby] (10): Przymuſzano mię a bych iawnie przyſięgał tak trzimać iako koſcioł Rzimſki trzyma. SeklWyzn A; Przymvſzano mię też na to/ nad ſvmnienie moie/ abych przyſięgał/ że więtſza mocz ieſt vniuerſalis Eccleſie/ [...] niżli boża y pyſma ſwiętego. SeklWyzn C, a2, c2, f4; ći też poſiawſzy y pożąwſzy/ krolowi to przynoſzą/ A przymuſzáią iedni drugie/ áby dawali mu dań BibRadz 3.Esdr 4/6, Gen 19 arg; SkarŻyw 437; Przeczżeby tedy kośćioł przymuſzáć nie miał ſtráconych ſynow áby ſię náwroćili WujNT 434, 626; [Przyſzli potym ſtárſzy domu iego [Dawida]/ przymuſzáiąc go áby wſtał z źiemie Leop 1577 2.Reg 12/17 (Linde s.v. przymusić)].

W połączeniach szeregowych (3): Bo náucżycyel áby ſie dzyecyę vcżyło/ chocyaby ono nye rádo/ on przedſię będzye przymuſſał/ wzbyerał/ á przypądzał do vcżenya GliczKsiąż I6v; Mącz 9d; [aniele boży] przymuſzay mię/ ſerce od dobrego odwracaiącego: pobudzay/ myśl ku dobremu ſkłániáiącego: popędzay/ drogámi Páńſkimi idącego: á nákoniec ták mię prowadź/ żebyś mię do oney chwały y błogoſłáwieńſtwá doprowádźił LatHar 40.

W przeciwstawieniu: »przywodzić ... przymuszać« (1): Iáko inſzego cżáſu pośćić zaſługá ieſt/ ták ſie w pośćie wielkim niepośćić/ grzech ieſt. [...] Abowiem one poſty ſą dobrowolne/ ále te potrzebne: [...] do onych nas przywodzą/ do tych przymuſzáią. WujJud 193v.