[zaloguj się]
[pdf]

PRZYROWNANIE (40) sb n

o jasne; -a- (34), -å- (1); -a- : -å- Mącz (11:1); -é (2) OpecŻyw, też Calep, -e (1) MurzHist.

Fleksja
sg
N przyrownanié
G przyrownaniå
A przyrownanié
I przyrownani(e)m, przyrownanięm, przyrownanim
L przyrownaniu

sg N przyrownanié (25); -é (1), -e (1), -(e) (23). ◊ G przyrownaniå (7); -å (5), [-a], -(a) (2). ◊ A przyrownanié (5); -é (1), -(e) (4). ◊ I przyrownani(e)m (1) Mącz, przyrownanięm (1) MurzNT, przyrownanim (1) HistAl. ◊ [L przyrownaniu.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. przyrównać.

I. Rzeczownik od „przyrownać” (25):
1. Zestawienie dla wykazania różnic i podobieństw; comparatio Mącz, Calep, Cn; proportio Mącz; collatio, collatus, contentio Cn (13): Comparate, S przyrownaniem. Mącz 62a, 62a, 280a; Calep 225b.

przyrownanie kogo, czego (sg) (3): Cf [przyrownanie czego i czego]; kogo do kogo; czego ku czemu; kogo z kim.

przyrownanie czego (pl) (2): Abowiem ktho ſye przy iż nie ieſt piſmo iego/ táki ma przyſyądz ſámotrzeć/ iż ono piſmo nie ieſt iego/ áni pieczęć iego/ áni kiedy było: Gdy to vczyni/ będźie wolen. Wſzákże wedle Práwá Duchownego y Ceſárſkiego/ táki bywa pokonány przes świádki y przes przyrownánie Liter. GroicPorz y3v. Cf »przyrownanie miedzy sobą«.

[przyrownanie czego i czego: coſmy iuſz poczęśćy okazali wprzyrownaniu dobrey y dobrey mſſey WannNow 72.]

przyrownanie kogo do kogo (1): (marg) Przyrownánie Doktorow ſtárych do tych nowych heretyckich. (–) Tyś w grzechách y w złośćiách wychowány/ á oni w ſzkole cnot wſzytkich żywot ſwoy święty wyćwiczyli. SkarKaz 43a.

przyrownanie czego ku czemu (1): Comparativa iudicatio, Szácowánie z przirownánia yednego ku drugiemu. Mącz 280b; [Przyrownanie Chrześciańskiey ku nie Chrześciańskiey Mſſey. WannNow 7v].

przyrownanie kogo z kim (1): A ták wielki to był święty/ y dáleko więtſzy niſzli [...] on ſławny tegoſz imienia Iozeph. [...] (marg) Przyrownánie Iozephá ſyná Iákubowego z tym S. Iozephem. (–) On zbożá ludziom/ ná świeckiego głodu vwiárowánie dochował: á ten chleb żywotá wiecżnego świátu wſzytkiemu wychował. SkarŻyw 245.

Wyrażenia: »czynienie przyrownania« (1): A we wſzytkiey trefnośći żadna rzecż trefnieiſza nie ieſt/ iáko wyrwáć co nád pomyſł cżłowiecży/ iżby ten kto onego ſłucha/ iną rzecż vſłyſzał/ niż thá/ ktorey z myſlą ſwą cżekał: Dopiero te drugie zá tymi idą/ iáko niewyrozumienie rzkomo cżego: wykłádánie inácżey rzecży: cżynienie przyrownánia: [...] y ine wſzytki/ iuż miánowáne trefnośći/ ktore w ludziech ſmiech pobudzáią. GórnDworz S2v.

»przyrownanie [czego] miedzy sobą« (1): Proportio, Przirownánie dwu rzeczi miedźi ſobą. Est enim duarum rerum inter se comparatio. Mącz 313b.

Wyrażenie przyimkowe: »przez (a. bez) przyrownania [cum comp]« (3): o yakyeſz bylo uyelkye ueſele ſzwyątey anny yſz myala począcz plod, a przeſz przyrownanya uyątſze ueſele yey bylo gdy yſthnye począla wzyuoczye ſwym tą mylą panną PatKaz II 65, 22v; Toż będźie przed tym ſądem/ niezmierne y dáleko bez przyrownánia ſtráſzliwſzym obyczáiem/ gdy nie iedná część máła świátá/ ále wſzytek ſtroſkány y ná ſąd ten záwołány będźie. SkarKaz 5a.
2. Wykazanie podobieństwa, uznanie za podobne; parabola (parabole) Mącz, Cn; collatio Mącz, Cn; epagoge Mącz (9): MurzHist Qv; A ponyeważ yednoſć oná ludzka/ o ktorą tám prośi pan/ nyemoże być rozumyaná yedno o yednoſci woley/ miloſci/ y zgody ſpolney/ ktora może być y myędzy roznym przyrodzenim (yáko myędzy Anyołem á człowyekyem) tedy y oná ktora yeſt myędzy Bogyem oycem á Synem tákże ma być rozumyaná. Inácey nye byłoby to dobre przyrownánye/ á nye lepſſe niż kyedy by kto rzekł/ człowyek z orłem ſą ſobye podobni: Bo orzeł oſtry wzrok ma/ á człowyek oſtry rozum. KromRozm II r2; Epanagogae [zam. epagoge], Przirownánie/ Prziwodzenie. Figura est rerum vel argumentorum similium collatio. Mącz 106a; Acżkolwiek bárzo też ieſt przyſtoyne ono przyrownánie/ ku pokazániu niedoſtátkow ludzkiego narodu/ kiedy powiedáią żeſmy dźiećiom podobni/ ktore kiedy ie puſzcżą ná ſwą wolą/ bez rozmyſłu ná wſzyſtko śie vdáią. KuczbKat 395; CzechRozm 131.

przyrownanie kogo, czego (sg) (3): Cf przyrownanie kogo, czego do czego; kogo ku czemu.

przyrownanie czego (pl) (1): Parabola, seu Parabole, Latine collatio, Podobieńſtwo/ przipowieść/ przirownánie tych rzeczy które nie ſą yednego rzodzáyu [!]. Mącz 276d.

przyrownanie kogo, czego do czego (2): Heretyctwá do trądu przyrownánie/ ſzkody pięćiorákie czynią [...] duſze gubią/ pſuią Rzeczpoſpolitą świecką [...] Chrześćiáńſtwo w Pogáńſtwo obracáią [...] náuki gorſze niżli Pogánie máią SkarKaz Ooooc, Ooood.

przyrownanie kogo ku czemu (żywotne) (1): Przyrownánye okrutniká ku dzikiemu wyeprzowi/ kthory chce gwałćić á s korzenia wywroćić koſcioł Páńſki. LubPs S3v marg.

3. Zrównanie, jednakowe potraktowanie (1): AEquiparatio, Przirownánie. Mącz 280a.
4. Dostosowanie (2): Conformatio, Xtałtowánie/ Formowánie/ Przirownánie. Mącz 134b; Accommodatio, ipse actus accommodandi – Prziłaczenię, Przipodobanie, Przirownanie. Calep 14a.
II. W znaczeniu podstawowym (15):
1. Podobieństwo lub całkowita zgodność, jednakowość; similitudo Mącz, Calep; collatus Mącz; analogia, convenientia, proportio, proprietas Calep (11): Similitudo, Podobieńſtwo/ przirownánie/ przipodobánie/ yednákość. Mącz 393d, 122d.

przyrownanie kogo, czego do kogo, do czego (2): Ieſliż tedy tá piękność/ ktorą ocżymá ſmiertelnymi thu ná ludziech widamy (ktora áni tego przyrownánia doſzłá/ iákie ieſt ſwiece do ſłońcá/ ále ieſt proſto cięń iákiś pięknośći) zápala ſercá náſze/ j przynośi táką vciechę/ [...] coż tám thá niebieſka/ ná ktorą pátrząc Anyołowie ſą błogoſłáwieni? GórnDworz Mm5. Cf przyrownanie kogo do kogo czym.

przyrownanie kogo do kogo czym (1): Pátrz proſzę ćię pilno/ co to wżdy będzie zá przyrownánie/ Chriſtuſá do Melchiſedeká/ choćiaż y przed wiecżnym [lege: przedwiecznym] vrodzenim/ á to według powieśći dawney ſámegoſz Antychriſtá. Iż Melchiſedek był bez oycá y mátki/ y nie ma pocżątku dni y końcá: więc w tyż tropy mowić: Otoż też tákże ſyn Boży Iezus Chriſtus ieſt vrodzony/ ná niebie bez mátki/ á ná źiemi bez oycá. CzechRozm 35.

przyrownanie k komu, k(u) czemu [w tym: czego (1)] (3): A przykłáda támże: Yáko y my (to yeſt ty á ya) yeſteſmy yedno: Co ſobye Arius y Eunomius námyenyeni bárzo ku pomocy bráli/ Myenyąc/ iż to przyrownánye yednoſci ludźi myędzy ſobą ku oney/ ktora yeſt myędzy Bogyem oycem á Synem/ yednoſtáynye muśi być rozumyano. KromRozm II rv. Cf Zwrot.

Zwrot: »mieć przyrownanie [k komu, ku czemu]; nie mieć żadnego przyrownania [[z kim], z czym, [k czemu]]« = (nie) być podobnym [szyk zmienny] (2;1): Dáymi [lege: Daj mi] zloſciwych ludzi przeciw mnie ſpiknienié bez boiazni wzgardzitz. Ale radſſy ijch ſprawowanijé ku temu końtzu przywiedz/ ijżbych w tym zaſlużyl ſobie mietz przyrownanijé k tobie OpecŻyw 125; HistRzym 110v; Pożywánie ciáłá Páná Kryſtuſowego/ żadnego przyrownánia nie ma s pokármy docżeſnemi. RejPosWiecz2 91 marg; [Boć nic nie ieſt droſzſzego nád mądrosć áni lepſzego/ Kniey ſkárby ſwieckie niemáią przyrownaniá żadnego HistPonc Av; Chryſtus ile cżłowiek nie ma żadnego przyrownánia z Oycem/ ále ile Bogiem ieſt/ ták może mowić/ że Chryſtus ieſt wielki/ bo wſzyſtko może ták vczynić iáko y Oćiec PiotrGonTrzech 60v].
Wyrażenie: »zobopolne przyrownanie [czego]« (1): A to tákie zobopolne przyrownánie mieſzkánia w Pánu Kryſtuſie/ ile w Bogu/ wſzytkiego ſtworzenia/ ieſliż może być/ iákoż ieſt prawdziwie/ tedyć theż ieſt y náſze mieſzkánie á bytność w nim/ ile w Bogu. A záſię Páná Kryſtuſá mieſzkánie y bytność w ſtworzeniu/ ile Bog ieſt/ prawdziwie y w nas ieſt/ iáko w ſtworzeniu iego. RejPosWiecz2 91v.
Szereg: »przyrownanie, (i) podobieństwo« [szyk 1:1] (2): A tuć ieſt przyrownánie y podobieńſtwo wtem/ iż iáko był Moiżeſz poſlan áby vczył y ſpráwował lud Boży/ tákże też miał być ten Prorok o ktorym tu powieda. BibRadz I 111b marg; Calep 67a.
2. To, co a. ten, kto jest podobny(-e) do kogoś a. czegoś (2):
Zwrot: »przyrownaniem przyrownać« (1): Nadto ieſzcze mówił/ Kczęmu przypodobámy kroleſtwo Boże abo ktoręm przyrownanięm przyrownámy ié [in qua parabola coniiciemus illud]? Ieſt iako źiarno gorczyczné/ ktore gdyby było wśiáno w źiemię/ mniéiſzéc ieſt że wſzego naśięniá ktore w źięmi/ a gdy by wśiáné było/ idźie ku górze i s ſtawá śię wſzech iarmużow więtſzé MurzNT Mar 4/30.
Szereg: »podobieństwo abo przyrownanie« (1): Chwalę też y owo/ kiedy ktho podobieńſtwo iákie/ ábo przyrownánie wyrwie/ y foremnie ie przyſtoſuie GórnDworz Q8.
3. To, co a. ten, kto jest równy(-e) z kimś a. z czymś, dorównuje komuś a. czemuś (1):
Zwrot: »stać przyrownanim [czego]« = dorównywać (1): á ták oni wſzyſcy [królowie po tobie następujący] zá nic nie będą ſtać przyrownánim twoiey wyſokoſći/ y Máieſtatu twego [nihil erunt ad comparationem tuae altitudinis et altissimae tuae maiestatis]. HistAl M8v.
4. mat. Określony stosunek dwóch wielkości (1): Sesquialtera proportio, Półtorne przirownánie/ to yeſt gdzie yedná część połowicá [lege: połowicą] więtſza yeſt niżli druga/ yáko trzi przećiwko dwiemá. Mącz 389d.

Synonimy: I.1. przystosowanie; 2. przypodobanie; II.1. jednakość, podobieństwo, podobność, przypodobanie, zgodność; 2. parabola, podobieństwo; 4. proporcyja.

Cf PRZYROWNAĆ

MP