[zaloguj się]
[pdf]

KSIĘGA (3634) sb f

księga (45), księgi pl t (2934), księga a. księgi pl t (655); księga Calag, RybGęśli, KmitaSpit (2); księga : księgi pl t GórnDworz (17 : 4), BudBib (5 : 128), BudNT (1 : 159), CzechEp (1 : 41), PudłFr (3 : 5), Calep (11 : 7), WujNT (1 : 176), SarnStat (1 : 695), KlonFlis (1 : 1). [Formy w liczbie pojedynczej rozpoczynają się od 1566 r. (GórnDworz). Formy pl t zostały zakwalifikowane według następujących kryteriow: a) Jeśli w oryginale łacińskim jest forma sg. b) Jeśli wiadomo, że chodzi o pojedynczą księgę typ: „w tych księgach niniejszych c) „księgi” z liczebnikiem porządkowym zbiorowym np. ksiąg dwoje. d) Stary i Nowy Testament, księgi liturgiczne. e) Księgi publiczne, akta, kroniki znacz. 2.]

kś-, kſ-, ks-, ksz- (2887), kx-, kxz- (420), x- (294), xz- (21), kź- (12).

Fleksja
sg pl
N księga księgi
G księgi ksiąg, księg(o)w.
D kśięgóm, księgåm
A księgę księgi
I księgami, księgi
L księdze księgach
V księgi

sg N księga (25). ◊ G księgi (7). ◊ A księgę (9). ◊ L księdze (4). ◊ pl N księgi (938). ◊ G ksiąg (890), [księg(o)w.] ◊ D kśięgóm (13) UstPraw, BielKron (3), Mącz (4), SkarJedn, SkarŻyw (2), PudłFr, SkarKaz, księgåm (9) MurzNT, Leop, SienLek, GórnDworz, BudBibKaw, BudNT, CzechRozm, CzechEp (2); ~ -óm (5), -(o)m (8). ◊ A księgi (722). ◊ I księgami (87), księgi (3); -ami : -i KrowObr (2 : 3). ◊ L księgach (924); -ach (497), -åch (276), -(a)ch (130), skróty (21); -ach OpecŻywList, MurzHist, MurzNT, GliczKsiąż (2), OrzList, OrzRozm (4), GrzegRóżn (3), LeovPrzep (2), OrzQuin (6), GrzepGeom (10), HistRzym (3), BiałKat (2), KuczbKat (9), WujJud (4), WujJudConf (3), CzechRozm (40), SkarJedn (3), KochPs (2), CzechEp (14), CzechEpPOrz, KochFr, ReszPrz (11), WerKaz (4), PudłFr (2), GostGospSieb, GrabowSet, OrzJan, LatHar (25), WujNT (53), WysKaz, JanNKarn, SkarKaz (6), CzahTr, PaxLiz, SkarKazSej (2), KlonFlis; -åch Murm (2), KromRozm I (2), KromRozm III (4), RejWiz, SarnUzn, RejAp (25), RejPos (15), GrzegŚm (3), RejZwierc (7), RejPosRozpr, RejPosWstaw (3), StryjWjaz, PaprPan, StryjKron (9), KołakSzczęśl; -ach : -åch OpecŻyw (5 : 1), KromRozm II (1 : 10), LubPs (1 : 4), GroicPorz (5 : 4), KrowObr (1 : 24), Leop (12 : 14), UstPraw (5 : 1), BibRadz (30 : 6), BielKron (9 : 29), Mącz (13 : 1), SienLek (19 : 3), GórnDworz (1 : 7), RejPosWiecz2 (1 : 2), HistLαn (1 : 1), BudBib (7 : 36), BudNT (2 : 37), ModrzBaz (16 : 9), ModrzBazBud (2 : 1), SkarŻyw (7 : 5), NiemObr (6 : 1), GórnRozm (2 : 1), SarnStat (127 : 3). ◊ V księgi (2). ◊ sg a. pl L skrót (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI ‒ XVIII w.

1. Dzieło pisane lub drukowane w postaci zszytych kart papieru lub (w starożytności) zwoju papieru (pergaminu); liber Murm, Mymer1, Mącz, Cn; volumen Mącz, Calep, Cn, codex, opus, tomus Mącz, Cn; libellus, scriptum,tractatus Mącz; corpus, monimentum vel monumentum, Cn (1959): Pocżynáią śię rozlicżne á známienite Báśni/ z rozmáitych kśiąg wybráne BierEz H2v, L4 [2 r.], P4 [2 r.]; yſz przy glouy yey [Maryjej] loſku byla lybrarya kſzyąg pelna PatKaz III 143; Murm 188 [2 r.], 191, 194; Mymer1 7v; BartBydg 105b; FalZioł +2v [2 r.], #, I 86b, 102d, 153b (11); żadny owſzeyki y kxiąg y żony ſpołu patrzić niemoże BielŻyw 108; PTołomeus [...] w k[xię]gach ſie kochał BielŻyw 111; VArro Marcus [...] wiele kxiąg po ſobie zoſtawił BielŻyw 128, 58, 68, 87, 96, 110 (18); BielŻywGlab nlb 11, 13; GlabGad A2 [2 r.], A3, A3v, M; MiechGlab ktv, 1, 19, 45; WróbŻołtGlab A2, A5; Mymer2 9v; O Niewiaſtach pan Maciey przerzecżony ty Kxięgi zamyka. LudWieś B3, ktv; Wjdzis yz Piotr s Kluċzem ſtoy [...] Paweł Mjeċ/ Sczepąn Kamienie A Dominyk ma Xiąg bṙzemie RejKup t7; Nyemáſz żadnych ták złych kſyąg/ z ktorych by ſye czego dobrego náuczyć nyemogł. KromRozm I N2, Dv, E3, N3, P3; MurzHist Rv; MurzNT kt; MurzNTSekl A2; KromRozm II d2, qv; KromRozm III 05v; BielKom A2v; GliczKsiąż M6v, M8; KrowObr A2 [2 r.], B2, 8, 17, 27 (13); ſzukano po libráryách [...] y náleźiono kxięgi [volumen unum] Leop 1.Esdr 6/2, B2 [2 r.], 2.Tim 4/13; OrzList h4v, i2; Wſzákoż nie przoto podáię do niey [libraryjej] ty Kſięgi/ áby ſię ich więtſzy pocżet á licżbá w Bibliotece W. K. M. przycżyniłá BibRadz *2v, I 4, 451a marg, Act 19/19; tedy podobno ná tho ſye przygodźić im mogę/ ábym zá Hoſiuſem Kſyęgi/ á zá Kromerem Káłámarz nośił OrzRozm Q, A2, P3v, Q4v, T2v; przynioſłá [Sybilla] dzyewięć kſiąg piſánych ná párgáminie BielKron 133v, 26, 39, 46v, 82, 92v (56); ieſliże co przez wiele Xiąg na światło wydano yeſt/ tedy to niełatwie zaginać [!] może KwiatKsiąż H, G4v, H, H2 [2 r.], H2v [3 r.], L (16); Arma studiosorum, Xięgi. 16b; Critici dicuntur librorum censores et reprehensores, Którzy xięgi ſzáczuyą/ gánią. Mącz 69a; Dictionarium, Xięgi w których słowá weſpołek ſą zgromádzone y wyłożone. Mącz 86d; Libcr aliquando ponitur, Miáſto cáłych xiąg/ yáko ſą xięgi Vergilius cáły/ niekiedy miáſto yedney częśći xiąg/ yáko Bucolica/ Georgica Vergilii/ które też xięgámi bywáyą zwáne. Mącz 191c; Tomus, Sztuká álbo część yednych Xiąg/ bo wielkie xięgi ná Tomos álbo częśći bywáyą dzielone. Mącz 458a, 4a, 20c, 24d [7 r.], 37b, c (113); MączKoch nlb 12; OrzQuin V3v; SarnUzn B3, B3v; Nádłożyłem téż tákowyſz Vkázácz [...] według porządku obiecádłowégo: [...]/ ábyć niepotrzebá długo w Kſyęgách liſtów przewrácáć. SienLek a4v, a4 [2 r.], a4v [2 r.], 18, 25, 44 (27); SienLekAndr a2v, a3 [2 r.]; był ieden ktory chwaląc muchę/ kſięgę nápiſał GórnDworz K5v, A2, F8, G4, G4v, G8v [2 r.] (13); GrzepGeom B4; HistRzym 20v, 55; RejPos 279; BiałKat 298v; KuczbKat 275, 345; Zámykáiąc ty Kſyęgi tu będzie przemowá krotka RejZwierc 184, A3, A3v, B2v, B4 [2 r.], 13 (20); BielSpr kt, 3v, 60v; WujJud A4, B2, 44v, 75; A (potym) dáią kſięgi do onego ktory nie vmie piſmá [Et dabitur epistola ei qui non scivit literas] BudBib Is 29/12, B2, Esth 9/32, Is 29/11, Ier 51/63, 3.Esdr 6/22 [2 r.]; BiałKaz I3v; wielki kśiądz [Moskiewski] porádziwſzy ſię Metropolitá/ kazał druk ſpráwić/ y drukárnią zbudowáć/ aby ták kśięgi ſpráwnie wychodziły. BudNT przedm c5v, przedm a2v, b4 [2 r.], c5v, dv, d3v (11); CzechRozm 165v [2 r.], 232v; PaprPan B4, S4, Vv, Ee4, Gg; ModrzBaz [16], [16]v [2 r.], 98, 101v, 106v (9); ieſzcżem tych Kśiąg zá trudnośćiámi przecżytać[!] cżáſu niemiał/ tylkom kilká roźdźiałow (na predce) [!] przebieżał. ModrzBazBud ¶6, ¶5, ¶5v, ¶6, ¶6v; ModrzBazStryj ¶2v; SkarJedn 6, 84, 264 [3 r.], 297, 361, 392; Oczko A3, 4, [40]; Ná on cżas kxięgi były zle rękomá piſane: popráwuiąc ich/ wiele pracey podeymował/ zwłaſzcżá wnocy. SkarŻyw 332, A2v [2 r.], A4v, A5v, 20, 56 (28); StryjKron A3v [2 r.], A6, 165, 462; CzechEp 69, 70, 94 [2 r.], 129, 187 (15); CzechEpPOrz *2, *2v, *3, **2v, 23, 64 [2 r.], 71, 124, 126; Idąc mimo librárią/ Kędy mądré xięgi biią/ Lubimir miedzy tituły Przeczytał/ bitwá v Huły. KochFr 116, 62, 63, 64 [2 r.], 78; KochMRot A4; ReszPrz 26, 56, 67 [2 r.], 69, 90, 103; ReszList 174; WisznTr 5, 17; BielSen 9 [2 r.]; Ieſli Fráſzek nie lubiſz/ téy kśięgi nie czytay PudłFr kt; Możeſz znáć po Tytule/ co w tych kśięgách ſtoi PudłFr kt, [3], 11, 49, 52; Mamy to w kśięgách/ iż w Egipćie o krżywoprżyśięſtwo gárdłem káráno GórnRozm H2; PaprUp C, I4; Apographum ‒ Prezepis [!] kſzięgy, extract, kopyą. Calep 81b, 429b, 599b [2 r.], 923a, 1139b; GostGospGroch kt; GostGospSieb + 3v, +4v; Za mi ich do przyiázdu mégo dochowaćie. Dwoie kśiąg/ Prouerbia Salomonis, w ſkorze/ Katon z polſkim piſány/ we pſtréy kompáturze WyprPl C3, A2; LatHar +5, +6v, 57, 114; KołakSzczęśl A2v, Cv marg; Oto widziſz iż nie tylko to ieſt ſłowo Boże/ co ná kśięgách martwych czernidłem nápiſano WujNT 629, 8, 17 marg, Ioann 21/25, s. 391 [2 r.], 471 (15); SarnStat *4, *7v, 202, 313, 1315; PowodPr 35; SkarKaz 277b; Postánowionego tám poſyłáć potrzebá, Aby od kśiąg, do ſtroiów, do zbytkow, y do małp Nie vdał ſię. CiekPotr 87; SkarKazSej 663a; KlonFlis A2v, A3 [aby potim więce potrzebnich Kſięgow wtę [!] mowie wylozono Krofej B4].

księgi czego [= o czym] (40): kśiądz ieden [...] przynioſwſzy kſiegy Saklinaniá i wygánianiá Diabłow/ chćiáł nad niem zaklinániá iako nad opętanem vżywać MurzHist P3; GliczKsiąż C4v; KrowObr 192; BielKron 20, 26v; Fastorum libri. Xięgi wſzelákich vſtaw y Cerymoniey á obchodow rocznych. Mącz 118d; RejPos 43; RejZwierc 206v, Aaav; LatHar 287; PaxLiz E4. Cf W połączeniu z tytułem, »księgi narodu«, »księgi rodzaju«.

księgi do kogo (6): BielŻyw 93, 108; KromRozm II i; BielKron 209; SarnUzn G5v; Caius Iulius Ceſarz [...] powiádáią iż o ięzyku Láćińſkim Kśięgi do Cyceroná piſał [de lingua Latina librum ad Ciceronem scripsisse fertur] ModrzBaz [16]v.

księgi około czego (3): KromRozm III O4; GrzepGeom B2v; ieſliby to ták miáło być iáko niektorzy mowili/ y kſięgi około tego nie máłe piſáli/ to ieſt/ iżby Iezus był z naſienia Iozeffowego CzechRozm 162.

księgi przeciw(ko) komu, czemu (13): Nápiſał też Eckius kſyęgi/ przećiw vſtáwom Norberſkim KromRozm I H4; ieſli kto iákie kſięgi przećiw wierze ma/ áby ie przynioſł do vrzędu BielKron 233v, 161v, 176v; WujJud 51, 51v; SkarŻyw 93, 119, 308, 337, 456; WujNT 365, 516.

księgi na co [= na temat, o czym] (1): W kſięg. ná ſzterech Ewángeliſtow/ kártá CCCxxix. wierſz xxxvij ná mieyſce cap. xx. v Luka: iam ieſt Bog Abráámow. GrzegŚm 15 marg.

księgi o czym [w tym też: de aliqua re (25)] (83): BielŻyw 108, 154, 168; KrowObr 236v, 237; BielKron 98v, 127v, 131, 131v, 147v, 195v; Claudius Ceſarz o graniu koſtek xięgi wydał KwiatKsiąż P4; Physica, Xięgi o przirodzonych rzeczách. Mącz 298d, 299a, 312a, 356d; Abowiém nálézióné ſą Kſyęgi o Lékárſtwách piſáné/ w ſławnym ſzláchetnym Domu Pánów Pileckieh SienLek a4; SienLekAndr a2, a2v; RejZwierc A3v; BudBibKaw A2; ModrzBaz [16]v, 53; kśięgi o zwierzchnośći kośćiołá Rzymſkiego y Papieſkiey ten Grecżyn nápiſał SkarJedn 320, 251; SkarŻyw 86, 93, 337; NiemObr 133; Calep 471a; LatHar 664; WujNT 125; PowodPr 35; SkarKaz 38b marg. Cf W połączeniu z tytułem.

księgi w czym [= o czym] (4): Gállenus lekarz/ ktory w lekárſtwie wiele popiſał kſiąg BielKron 150; Hiſzpan też był Quintilianus/ [...] w ſpráwách ſądownych niemáłe kſięgi wydał. BielKron 280, 159v, 191.

księgi czyje [= przez kogo napisane] [w tym: pron poss (91), G sb i pron (88), ai poss (64)] (243): OpecŻyw C2v; PatKaz I 10, 13; FalZioł IV 1c, 31d [2 r.], V 57; BielŻyw 92; ta rzecż potrzebuie [...] badania kxiąg ludzi mądrych ktorzy o tym wiele piſali. GlabGad F4; SeklWyzn A; KromRozm I Dv, E3v marg, G4v, L2v marg, N3; GliczKsiąż Kv; GroicPorz kk2v; Stych ia tedy przytzyn thy kxięgi moie/ thobie pánie moy poſyłam KrowObr C, A2v, 1, 2, 4v, 7 (46); OrzList f; OrzRozm H2v [2 r.], P3v, P4; Przełożył wiele kſiąg ſwiętego Grzegorzá ná Grecki ięzyk BielKron 168; áby náuká Luterſka thakież Kálwinowá/ niebyłá prziymowaná od żadnego/ áni kſięgi ich áby niebyły imprymowáne. BielKron 220, 8, 101, 128v, 132 [6 r.], 133 (37); oni tak wiele znamienitych Xiąk zacznych autorow dopuśćili poginąć. KwiatKsiąż H2, K3 marg, K3v; LeovPrzep a3; Autorem aliquem transcribere, Xięgi niektórego skłádáczá przepiſáć. Mącz 375d; Opus alicuius vellicare, Xięgi cziye álbo też ynſzą robotę ſzczypáć/ to yeſt gánić/ háńbić Mącz 478c, 11b, 16a, 116b, 165b, 219c (12); SarnUzn B3v, F3v, G5v; GórnDworz Bv, B4v, Hh4v; GrzepGeom A3v [2 r.]; Auguſtyn ś. prośi wſzyſtkich ktorzy te iego Kśięgi cżytáią/ áby ſie zá mátkę iego Pánu Bogu modlili. WujJud 201, 75; WujJudConf 36; BudBib 2.Mach 2/13; CzechRozm [Av], 14, 221v; ModrzBaz 1, 7, 13, 18, 53v (7); Ktoby to chćiał widźieć naydźie przy Láćinſkiem exemplarzu kśiąg Fricżowych przez Oporiná znowu drukowánych. ModrzBazBud ¶6v, ¶5 [3 r.], ¶6 [4r.], ¶6v [5 r.]; SkarJedn 84, 104, 282, 392; SkarŻyw 88, 90, 119, 242, 278 (11); StryjKron A6; CzechEp 36, 75, 82, 88, 93 (12); CzechEpPOrz *2, *3v [2 r.]; NiemObr 40, 57, 124 [2 r.], 156 [2 r.], 175 [2 r.]; KochFr 3, 62, 63 [2 r.]; węglarzowa wiárá/ ktorą wſpomina w złotych ſwoich kſięgách ſławney pámięći święty on Kárdynał HOSIVS ReszPrz 12, 22, 26, 55, 57, 71, 80, 81; PIESNI IANA KOCHANOWSKIEGO Księgi dwoie. Nikomu/ álbo ráczéy wſzytkim/ ſwoie kśięgi Dáię KochPieś kt; PudłFr 49, 52, 59, 60; GórnRozm M4v; KochFrag 54; LatHar +5v, 63 marg, 123, 124, 245 (9); WujNT 387, 471, 478 [3 r.], 525, 830 (10); JanNKar D3v; SarnStat 42, 226, 233; PowodPr 33; CzahTr G3; PaxLiz Cv; SkarKazSej 686b; Wſzyſcy wotá twe mądre w kśięgi ſwe w piſuią/ A vchem ſię ſchylonym rádźie przyſłuchuią. SapEpit B; SzarzRytJSzarz nlb 2.

księgi czyje [= o kim] (1): o czym káżdy ſzerzy doczyść ſie może w kſię. Skandebergowych. MycPrz II B4.

W połączeniu z tytułem [w tym: księgi czego [= o czym] (17), o czym (49)] (96): Iſaac mowi o thym zielu w kxięgach dietarum FalZioł I 36b, I 86a, 121a, III 34b, IV 2b, 30b (10); BielŻyw 1, 5, 39, 42, 45 (14); BielŻywGlab nlb 14; SeklKat O4; KromRozm I H4; KromRozm II qv; gdy ná co niemáią Práwá piſánego w Kſyęgach Práwá Máydeburſkiego [...]/ vćiekáią ſye do práwá Ceſárſkiego. GroicPorz a4, aa2; KrowObr 8, 8v; ſwięty Auguſtyn piſze w kſięgach De Ciuitate Dei Cap XVIII. BielKron 135; Tego cżáſu Tálmut kſięgi Zydowſkie ſpiſáli dwá ich Rábieiowie BielKron 159v, 165v, 230v [2 r.], 232v [3 r.], 233 [2 r.] (16); GrzegRóżn H, M3v; Mącz 275a, 291b; KuczbKat 95; BiałKat 241; RejZwierc Aaav [2 r.]; CzechRozm 165v, 166 [2 r.], 166v, 168; ModrzBaz 49, 53v, 128, 137 [2 r.], 144v; ModrzBazBud ¶5, ¶6, ¶6v; SkarJedn 282; [Jan Chryzostom] nápiſał kśięgi Librum de Virginitate SkarŻyw 93, 201, 308, 337 [2 r.], 362, 393 [2 r.]; StryjKron 6, 345, 667; NiemObr 175; ReszHoz 114; LatHar 148; WujNT 471; SarnStat *4, *7v, 20, 191, 313 (10).

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy etnicznej [= księgi napisane w jakimś języku] (12): Myſliłem mowę polſką ij xięgi polſkie moym nakłádem wybiyáć March1 Wiet Av; GlabGad A2v; MiechGlab **7; KrowObr 17; BielKron 161v; Graecos authores transferre, Greckie xięgi przekłádáć. Mącz 124c; SienLek a4, V2; GrzepGeom A, C, N; SkarJedn 264.

W połączeniach szeregowych (6): oni pobłądźili/ będąc pod mocą pogáńſką wnyewoli/ áni kſyąg/ áni ſzkoł áni vczonych ludźi myędzy ſobą nyemáyąc. KromRozm I E4; GroicPorz h3v; SkarJedn 335; SkarŻyw 483; StryjKron 140; SkarKazSej 662b.

W porównaniach (5): LeovPrzep F2; GórnDworz Kk6; był cżłek rozumu oſtrego: pámięć miał iáko kśięgi SkarŻyw 543, 301, 583.

W charakterystycznych połączeniach: księgi chrześcijańskie, dawne, heretyckie (5), kacerskie (2), katolickie, nowe, papieskie (2), stare (2); księgi (na-, po-, s)pisane (10), wydane (3), zakazane, zapieczętowane (2); księgi świadczą (4), ukazują, zamykają w sobie (2); ksiąg czytanie, drukowanie (6), pisanie (3), składanie, wydanie; z ksiąg pokazać (pokazuje się) (2), ukazać (2), wypisany (3); księgi bić (wybijać) (3), (prze)czyść (czytać) (45), (wy)drukować (5), odpieczętować, (na-, po-, prze-, s)pisać (przepisywać) (117), przedawać, przekładać, robić, składać, tłoczyć, udziałać, wydać (6), wypuszczać, złożyć (3); w księgi napisać (wpis(yw)ać, zapisać, napisany, spisany, wpisany) (8); księgami opisany; na księgach czyść, napisano; po księgach świadczyć; w księgach czytać (doczyść się) (4), świadectwo dać, kochać się, mieć (3), mowić (7), najduje się (2), nauczać (3), (na-, o-, za)pis(yw)ać ((na)opisany, napisany) (33), pokazywać, powiadać (4), świadczyć, twierdzić, wyłożyć, wywodzić.

Fraza: »w księgach stoi [o czym]« [szyk zmienny] (3): Stoi też v nich w Tálmućie w Kſięgach Máilá Imperque/ iż Rzymiánie zákazáli iednego cżáſu Zydom ſwięćić Soboty BielKron 463v; GórnDworz V4v; RejPos 43.
Zwrot: »księgi na światłość (a. na światło, a. na świat) wydać; ksiąg wydanie na świat« = edere a. publicare librum Mącz; editio Calep (3; 1): Ex libris aeditis [!] maximam sibi laudem paravit, Z xiąg które popiſał y ná ſwiát álbo yáwność wydał/ wielkiey sławy doſtał. Mącz 279c, 191c, 329b; Calep 349b.
Wyrażenia: »księgi czarnoksięskie, praktykarskie« [w tym: czarnoksięskie, heretyckie i praktykarskie (1)] = liber vaticinus seu vaticinius Mącz (3 : 2): Mącz 476c; to był dawny zwycżay/ kśięgi czárnokśięſkie iákoy haeretyckie palić. WujNT 478, 478 [2 r.].

»duchowne księgi« [szyk 1 : 1] (2): Pontificales libri, Duchowne xięgi. Mącz 312a; StryjKron YYv.

»księgi kaznodziejskie« (1): Przetofz Ezechielowi z ieść Pan Bog pierwey kśięgi káznodzieyſkie/ toſz dopiero mowić każe. SkarŻyw 312.

»księgi kościelne« (3): KrowObr 98; Ian złotouſty/ ktory będąc wygnánym/ piſał kſięgi kościelne/ w ten cżás mu cżart káłámarz przewroćił BielKron 158; StryjKron 275.

»księgi lekarskie« [szyk 1 : 1] (2): Z tądże każdy pożitek tych lekarzkich kxiąg po[znać] może/ gdzie lekarza y apteki doſiądz nie może. FalZioł +2v, +2.

»księgi miernickie« (1): CHELMIENSKA WLOKA [...] O czym czytay diſzkurs potrzebny Stániſłáwá Grzebſkiégo. [...] w kżięgách [!] iego Miernickich. SarnStat 283.

»mnisze księgi« (1): A tho wezmę z Mniſzych kxiąg właſnych/ ktore libros Conformitatum zową KrowObr 144.

»księgi narodu« = genealogia (3): Nálazłem theży Kſięgi narodu [librum genealogiae] onych ktorzy przedtym przyſzli BibRadz 2.Esdr 7/5; BielKron 144; BudBib 2.Esdr 7/5.

»ksiąg pisarz, pisarzyk« = librarius Murm; librariolus Calep [szyk 1 : 1] (1 : 1): Murm 179; Librariolus – Piſſarzik kſiąg. Calep 599b.

»księgi prawne« (1): Też w niktorych [!] wielka okwitość pamieći iedrnieie/ á takowi ſię ku wywiadowániu hiſtoryey y ku zatrzymaniu wpamięci wiele Xiąk prawnych barzo godzą. KwiatKsiąż K2.

»przedawacz ksiąg« (1): Bibliopola, eyn buchuerkauffer. Przedáwáć [!] kxyąg. Murm 179.

bibl. »księgi rodzaju« = genealogia; liber generationis PolAnt, Vulg (9): Księgi rodzaiu/ Ieſu Chriſta ſyna Dáwidowégo MurzNT Matth 1/1; Leop *2v, AAA4v; BudNT Matth 1/1; CzechRozm 34v, 162, 302; LatHar 683; WujNT Matth 1/1.

»składacz ksiąg« = auctor, scriptor Mącz (2): Inde authores dicuntur, Którzi Xięgi wydáyą á popiſuyą/ Skłádácze Xyąg. Mącz 20c, 374b.

»księgi do śpiewania« (1): Psalterium item, Xięgi do ſpiéwánia álbo modlitw/ Pſáłterz. Mącz 328c.

»księgi świeckie« (1): żadnych Kſiąg Duchownych y Swieckich/ bez omyłki w Literach/ czáſem y w ſłowach nie naydzieſz StryjKron YYv.

»księgi święte« [szyk 1 : 1] (2): wſzytkę máiętność ná vbogie rozproſzył: tylko ſobie ná kupienie kśiąg świętych/ cżterdzieśći złotych zoſtáwił. SkarŻyw 452, 47.

»tłoczyciel ksiąg« (1): Typographus, Drukarz/ tłoczyciel xiąg. Mącz 471b.

»księgi uczone« (1): Do tego to Ceſárzá Orygenes piſał kſięgi vcżone o Krześćiáńſkiey wierze z Afryki. BielKron 152.

»wielkie księgi« = zbiór kilku książek razem oprawnych; codex Murm; volumen Mymer1; elephantini libri Cn [szyk 5 : 2] (7): Murm 188; Mymer1 10v; muśiałbych z nowu wielkie kſięgi piſáć [cum commentaria me denuo texere oporteret]/ gdybym drugie rzecży do tego potrzebne miał wylicżáć ábo przypomináć. ModrzBaz 142v; SkarJedn 281; SkarŻyw 456; CzechEp 70; Słuchaymy co święći Doktorowie ze wſzytkiego ſwiátá mowią/ trochę ich ſłow położę/ bo kśięgi wielkie o tym ich świádectwá zebrano. SkarKaz 158b.

»ksiąg wydawca« = scriptor Calep [szyk 2 : 1] (3): Olibanem Kádźidło zwał/ tych Kſyąg Wydawcá SienLek Y, T2v; Calep 957a.

»księgi ziemskie« = Statuty Kazimierza Wielkiego (1): Iáko świętéy pámięći Pan Káźimiérz niegdy Król Polſki/ przodek náſz tego im pozwolił w kśięgách źiemſkich [in libro terrestri JanStat 371]: któré z Prełáty y z Pány ſwémi niegdy w Wiślicy ná Séymie Wálnym wydał/ y ná pámięć wieczną zoſtáwił. SarnStat 406.

»żarłok ksiąg« (1): Helvo librorum, Zárłok xiąg który rad wiele czyta. Mącz 154c.

Szeregi: »autorowie i księgi« (1):Ieſt też tám klaſztor s. Benedyktá zakonnikow/ v ktorych ieſt Biblioteká około dwu tyſiącu autorow y kſiąg ſtárych. BielKron 293.

»czytania i księgi« [szyk 1 : 1] (2): KwiatKsiąż Gv; Z czytánia y z kśiąg rośćie mądrość. SkarKazSej 662b marg.

»księgi albo mszał« (1): Kſzięgi albo Msal. WyprKr 54v.

»księgi a (a(l)bo) nauka« [szyk 2 : 1] (3): ComCrac 13v; GórnDworz Aa7v; Bo gdźież ktore kśięgi álbo náuká záraz ták doſkonáło ſie wylęgłá/ áby potomny wiek cżego przydáć nie nálaſł? GostGospSieb +4v.

»księgi a (albo, i) pismo(-a)« [szyk 3 : 2] (5): Abowiem zaprawdę piſmo á Xięgi ſą pewną rozmaitych rzecży pamięcią/ y wſzyſtkich wiadomych rzecży poſpolitą ápteką/ albo ſpiżarnią. KwiatKsiąż Hv; Tyſz rzecży w kſięgách y w piśmiech [in descriptionibus et in commentariis] ſwych przypominá Neemiaſz BudBib 2.Mach 2/13, I 214d marg; GostGospSieb +2; SzarzRytJSzarz nlb 2.

»księgi albo powieści« (1): Bucolica, Xięgi álbo powieśći w których páſterze o bydlęcych y innyeh chłopskich ſpráwách y ych robotách s ſobą rozmáwiáyą. Mącz 27d.

»prace to jest księgi« (1): Wſzytcy niemal inſzi narodowie Fricżá náſzego y kśięgi iego znáią/ [...] Prace iego/ to ieſt kśięgi/ ná ſwe ięzyki tłumácżą/ o nich ſie z pilnośćią pytáią ModrzBazBud ¶5.

»szkoły i księgi« (1): Záwſſe wám odforzony były náſſe ſzkoły y kſyęgi. KromRozm I E3v.

Wyrażenie przyimkowe: »krom ksiąg« (2): Memoriter pronunciare, Z pámięćy mowić/ króm xiąg. Mącz 254b, 215c.
W przen (49): LubPs eev; iż obrázy dla tego ſtáwiaćie/ áby były kxięgámi ludzi proſtych/ iżeby patrząc ná obrázy ludzie prośći y nieutzeni. Vtzyli ſie KrowObr 114, 114 marg, 115 [3 r.], 115v, Ttv; oto ręká ſćiągniona ku mnie/ w kthorey były záwinione kxięgi [involutus liber] Leop Ez 2/9, IIii4v, Ez 3/1, 2, 3; BielKron 96 [3 r.]; ten niechay cżeka tákiey diſputáciey/ gdzie żołnierzom będzie wolno vżywáć ſwego nacżynia/ á vcżonym przećiwko nim takież/ vźrzy to ná oko/ iż żelázo wygra/ á kſięgi przegráią. GórnDworz G7v; WujJud 49v [2 r.], Mm7v; WujJudConf 49; CzechRozm 41v; KochPs 82, 203; Kśięgi ſwoie zwał wſzyćiek świát/ y káżde námnieyſze ſtworzenie. Bo wnim dobroć/ wſzechmocność/ y bogáctwo Boſkie/ poznáć y wycżytáć mógł. SkarŻyw 56, 56.

księgi czego (2): iáko wam wiernym dzierży othworzone kſięgi woley ſwey a roſkazánia ſwiętego ſwego. RejAp 86v; LatHar 93; [ſynu/ iam więcey ná kſięgách miłośći cżytał niżli ná inych/ bo ty wſzytkiego náuczą. SkarŻyw 725 (Linde)].

W charakterystycznych połączeniach: księgi otworzyć (otworzone) (2), zawinione (2); mieć w księgach.

Zwroty: »nad księgami leżeć, leżący« = (perpetuo) assidere libris Mącz (4 : 1): BierEz P4; Aniś ty miſtrz ni bákálarz/ Ani kápłan ni goſpodarz/ Wſzytko nád kſięgámi leżyſz/ Do roboty nie dobyeżyſz BielKom A2v; Mącz 378d [2 r.]; RejPos 209v.

»leżeć na księgach« = nie użyczać swej wiedzy, nie dzielić się z nikim swą wiedzą (1): áni leż ták ná Kśięgách/ iáko Smok leży ná ſkárbiech/ z którégo nie vżycza ku pożytku nic nikomu OrzQuin E2.

»około ksiąg, w księgach się obierać« (1 : 1): MiechGlab *2; Dzierżek Kſiążę Kurzymskie [...] rozumiał być niewalecżnym s. Wacſłáwá/ iż ſie około kſiąg obierał BielKron 323.

»na gardło księgam odpowiedzieć« = być przećiwnikiem książek (1): chczącz być widzieni práwemi dworzány/ ná gárdło kſięgam odpowiedzieli GórnDworz Cv.

»nad księgami przepierować« (1): Więc drugi nád kſięgámi rzkomo przepieruie/ Chce Sokoły zálecieć/ więc rozum ſzychtuie. RejWiz 90.

»nad księgami siedzieć (a. (za)siadać, a. zasiąść); siedzieć z księgami« [szyk zmienny] (6; 1): BierEz P4; ludzie wiele nad kxięgami ſiedząci rzadko tłuſci bywaią, á poſpolicie bladzi albo iednak chorzi GlabGad K4v; RejWiz 21; w nocy nad Xięgami przi ſwiecy záſiadał. KwiatKsiąż N4; GórnDworz Ee; GrzepGeom B2v; PaprUp E.

»wszytkie lata strawić nad księgami« (1): W co ſye praca/ y twoie obróćiły látá? Któreś ty niemal wſzytkié ſtrawił nád kśięgámi/ Máło ſye báwiąc świátá tego zabáwámi. KochTr 24.

»do ksiąg się uciec, udać się« [szyk zmienny] (1 : 1): coż wten cżas nailepſzego mamy cżynić/ iedno ſię do Xiąk vciec KwiatKsiąż G4; SkarŻyw A2.

Wyrażenie: »księgi żywe« (1): nie tylko to ieſt ſłowo Boże/ co ná kśięgách martwych czernidłem nápiſano: ále więcey to/ co ná kśięgách żywych/ to ieſt ná ſercách wſzytkich wiernych ludzi pálcem Bożym przez Duchá S. nápiſano WujNT 629.
a. Stary i Nowy Testament i inne księgi kultowe, liturgiczne (857): OpecŻyw 39v, 170v; PatKaz II 59v, 60v, 61 [2 r.]; RejPs 60v; KromRozm I L4v; MurzHist G; MurzNT A4; KromRozm II d2v, d3 [2 r.], p4v, xv; LubPs Lv; GroicPorz 14; Będzie Ewánielią práwdą Boża názywał/ y będzie kxięgi iey cáłował KrowObr 50v, 151v; ná nię [ziemię] przywiodł [Bóg] the wſſyſtkie przeklętſtwá/ ktore ſą opiſáne w tych kxięgách [in hoc volumine] Leop Deut 29/27, *B4v [2 r.], Deut 17/18, 3.Esdr 9/45, Nn5, HHh4 (17); Przez tho słowo zakonu rozumie wſzytki kſięgi w kthorych ſię zámykáłá wſzythká ſzcżyra náuká o pánu Bogu. BibRadz I 57b marg; KSięgi ty máłe názywáią Ruth/ á to z tąd iż w ſobie zámykáią ſpráwy y Hiſthoryą iey BibRadz I 148v, *3v, *5v [4 r.], *6v, *7, I 1 (53); [Joel prorok] Piſał kſięgi ze trzemi rozdzyały BielKron 92v, 31v, 64, 78v, 161v, 463; OrzQuin T3 [8 r.], T3v [2 r.], T4 [5 r.], Z3v, Aa; Nie piecżęthuy ſłow proroctwá tego kſiąg tych. [Vulg Apoc 22/10] RejAp 190, BB7v, 1 [2 r.], 10, 190v, 191v (12); RejPos 118; BiałKat 33v; RejZwierc 42; WujJud 27v, 31v marg, 32, L1; WujJudConf 32; Ten ieſt obyczay v hebreow/ iż kſięgi/ albo od pierwſzego ſłowá/ albo od tego ktory ie piſał nazywáią. BudBib I 1 marg, B, Bv [2 r.], B2v, B3, Cv [2 r.] (20); BudBibKaw A3v; wziąwſzy krew ćielęcą y kozłową/ [...] zárázem y kśięgi (marg) Al: właśniey kśięgę. (‒) y wſzytek lud pokropił. BudNT Hebr 9/17, przedm b8, c5v, k. Hh4 [4 r.]; CzechRozm 101 [2 r.], 137v, 138v, 152, 170v; SkarŻyw 3, 393; CzechEp 119, 126 [3 r.], 132, 136, 157 [2 r.] (10); Dwoie kśięgi nápiſał Lukaſz S. Iedne Ewángeliey/ o ſpráwách y náukách Páná Chriſtuſowych: á te drugie o ſpráwách Apoſtolſkich WujNT 396, kt, przedm 20, 25, 26 [2 r.], 28 [2 r.] (38); gdźie co błędom ich ſzkodźi/ wyrzućić z Ewángeliey. Aza to iednym kśięgom vczynili/ máłoli z Bibliey wymiátáli SkarKaz 382a, 382a.

księgi czego, czyje [= dotyczące czego, zawierające co, o czym] [w tymi G sb i pron (113), ai poss (104)] (217): PatKaz I 16; PatKaz II 60; PatKaz III 112; SeklKat E [2 r.], E2 [2 r.], F3v, H3v [2 r.], H4, I3v; KromRozm I D; iako napiſáno ieſt/ wkśięgach mów Iſajáſzá proroka [in libro sermonum Isaiae] MurzNT Luc 3/4; KromRozm II c2v, c4, e, g4; KromRozm III F2, G6; LubPs O2v, O4, Z3; KrowObr 138; Leop *B4v, A, H, Aa2, Ff2 (26); BibRadz *7v [2 r.], I 4d marg, 121, 136 żp, 218v (31); OrzRozm Gv; BielKron 4, 52v, 64 [2 r.], 68, 70 marg (12); SarnUzn C5v; Tu iuż rozumieć możeſz/ iż to były kſięgi proroctwá/ kſięgi prawdy iego ſwiętey RejAp 85v, AA7, 55, 127, 128v, 190, 195v [2 r.]; HistRzym 76v; RejPos 21, 42v, 102v, 213, 214v (9); KuczbKat 220, 320; WujJud 28, 31, 75v, 200v, 204v, 240; WujJudConf 31v; Wtore kśięgi Kroniki wedle Greckiego y Láćinskiego rozdziału. Wiedz o tym cżytelniku iż tu w Hiwreyſkich Bibliach niemaſz takiego rozdziału ná wtorą kſięgę/ bo v nich [...] iedna ieſt kſięga kroniki/ iako y krolewſka BudBib I 236, B2v [2 r.], B4, C2v, C3, C4v [3 r.] (42); HistHel kt; BudNT Luc 20/42; CzechRozm 46, 48, 136v, 137, 138 (11); ModrzBaz 49; SkarŻyw A4v, 257, 457, 536; CzechEp 159, 368; NiemObr 11; ReszPrz 41; WerKaz 297; LatHar +3, [+10], +++, 260, 285 (11); WujNT 193 [2 r.], Luc 3/4, 20/42, s. 393, Act 1/20, Apoc 22/19, Zzzzz4; WysKaz 4, 35, 36; PowodPr 60; SkarKaz 3a, 5a, 119a, 382a [3 r.]; SkarKazSej 688a.

księgi przeciw komu (1): Kazał przedſię ine kſięgi piſáć Ieremiaſzowi Pan Bog przećiw Ioákimowey złośći BielKron 94v.

księgi o czym (4): BibRadz Act 1/1; v Ianá Swiętego w kśięgách o Obiáwieniu rzeezy przyſzłych LeovPrzep I4v; BudNT Act 1/1; WujNT 391.

księgi czyje [= przez kogo napisane] [w tym: ai poss (139), G sb i pron (35), pron poss (29)] (203): OpecŻyw 3v, 7v, 36v, 38, 39v; PatKaz II 60 [2 r.], 60v; BielŻyw 156; MiechGlab **7, 20; SeklKat D4v; Tedy mu Biskup przynioſl kſięgi Dánielá [librum Danielis] proroka/ w ktorych było nápiſano/ iż niektori z Grekow miał zburzyć moc Perską. HistAl C2v; KromRozm I D; KromRozm II i4v; KromRozm III B4v; GliczKsiąż H; GroicPorz h3, aav; KrowObr 221 v; RejWiz 38; Poczinaią ſie pierwſſe kxięgi Moizeſſowe Leop A, A żp, H, 2.Par 13/22, L14v, HHh4 (22); BibRadz *5v, I 1 [2 r.], 2 żp, 6 żp, 31 (18); wiele rzecży ktore Moiżeſz popiſał w wtorych kſięgách ſwoich/ [...] ściągáło ſie ná przyście Meſyáſzá obiecánego Páná Kryſtuſá BielKron 36, 1 marg, 2v, 20, 32 marg, 35 (23); LeovPrzep G4 [2 r.], I2v; Mącz 290a; OrzQuin Nv, Z3v marg, Aa marg; SarnUzn D8; GórnDworz Bb7v; Ewányelia Niedziele ſzoſtey po Nowym Lecie/ ktorą nápiſał Máttheuſz s. w xx. kápit. kſiąg ſwoich. RejPos 58v, 5, 11v, 14v, 32v, 76v (13); BiałKat 33v; GrzegŚm 1, 4, 15 marg, 23 marg, 30 marg, 31 marg; HistLan kt, F2; KuczbKat 265, 345; WujJud 80; RejPosRozpr c2v; BudBib B2, Cv, C2v, C4v, I 1 (22); BudBibKaw A2; BudNT przedm d3, k. a5, Hh4 [4 r.]; CzechRozm 4, 5v, 15, 43, 75 (22); ModrzBaz [16]v, 78v, 79; Zywot Moyżeſzá Zakonodawce/ z piſmá świętego/ to ieſt/ z kśiąg iego wybrany. ktory teſz Philo Zyd zacny piſał. SkarŻyw 477, 489, 500 [2 r.]; CzechEp 119, 158 [2 r.], 239, 273, 294; NiemObr 71; WerKaz 275, 279, 298; OrzJan 27; LatHar 122, 128 [2 r.], 376; WujNT przedm 32, Mar 12/26, s. 187, 193, Luc 4/17 (10); SarnStat 265.

W połączeniu z tytułem poszczególnych części Biblii [w tym: ai poss (238), G sb (140), N sb (34); liczebnik + księgi + tytuł (141), księgi + liczebnik + tytuł (11), liczebnik + tytuł + księgi (3), tytuł + księgi + liczebnik (1), tytuł + liczebnik + księgi (1); księgi + tytuł (400), tytuł + księgi (12)] (412): OpecŻyw 3v, 7v, 39v; theſz w kſyągach krolow napyſano PatKaz I 16; PatKaz II 55v, 60 [3 r.], 60v, 72 [2 r.]; PatKaz III 112; BielŻyw 156; MiechGlab **7, 20; otim czitay ſzerzey w kxiegach wywodu Zydowſkiego zniewoley Pharaona we trzidzieſtym wtorym kapitulum. SeklKat E, D4v, E, E2, F3v, G3 (10); HistAl C2v; KromRozm I D; MurzNT Luc 3/4; KromRozm II c2v, e, g4, i4v; A iż ſye ták ſtáło/ z kſyąg ſpraw ápoſtolſkich yáſnye ſye okázuye. KromRozm III G6, B4v, F2; DiarDop 102; GliczKsiąż H; O cżym maſz hiſtorią w pirwſzych kſięgách Krolewſkich w XXI. y XXIIII. kápit. LubPs O2v, O4, O5, S6 marg, X6v, Z3; NIektorzy mienią iże żydowie máią przyſyęgę czynić ná kſyęgach Moyzeſzowych/ przed ich Bożnicą GroicPorz h3, 13v, aav; KrowObr 138v; Lekcia z kxiąg Eccleſiáſtikuſá. Leop AA A4v marg, *B4v [2 r.], A [3 r.], H [2 r.], P4 [2 r.], R2 (54); BibRadz *5v, *7v [3 r.], Gen 1 [2 r.], 2 żp, I 4d marg (50); OrzRozm Gv; Vkázuie piſmo święte w kſięgách Heſter/ iż Aſwerus Krol w Zuzys páńſtwá ſwego máieſtat miał. BielKron 267v, 1 marg, 2v, 4, 20, 32 (37); LeovPrzep G4, I2v; Pentateuchus, Pięciory xięgi Moyżeſzowe w Bibliey. Mącz 290a; OrzQuin Nv, T2v, Z3v marg, Aa marg; SarnUzn C2, C5v; RejAp AA7, 55, 127, 128v; HistRzym 76v; RejPos 5, 21, 42v, 102v, 140v (12); BiałKat 33v, 78v; GrzegŚm 1, 4, 15 marg, 23 marg, 30 marg, 31 marg; HistLan kt, F2; Tákie też ieſt ono zacne Moyzeſzowe Práwo w Kśięgách Deuteronomij KuczbKat 320, 220 [2 r.], 265, 315, 320, 345; WujJud 28, 31, 75v, 200v, 204v, 240; WujJudConf 31v [2 r.]; RejPos Rozpr c2v; Wtore kśięgi Kroniki wedle Greckiego y Láćinskiego rozdziału. BudBib I 236, B2, B2v [2 r.], B4, Cv, C2v [2 r.] (66); HistHel kt; BudNT Hh4, przedm d3, Luc 20/42, Act 1/1, Hh4 [3 r.]; CzechRozm 4, 5v, 15, 43, 46 (31); ModrzBaz 49, 78v [2 r.], 79; SkarŻyw A4v, 257, 489, 500, 536; CzechEp 119, 158 [2 r.], 159, 239, 273, 294, 368; NiemObr 11, 71; ReszPrz 41; WerKaz 279, 282, 297, 298; LatHar +3, [+10], +++, 122, 128 (16); A o vmárłych iż zmartwychwſtáć máią/ nie czytáliśćie w kśięgách Moyzeſzowych [in libro Moysi] WujNT Mar 12/26; Y podano mu [Jezusowi] kśięgi Iſáiaſzá proroká. WujNT Luc 4/17, s. 187, 193 [2 r.], Luc 3/4, s. 264, Lue 20/42 (13); WysKaz 4, 35, 36; SarnStat 265; PowodPr 60; Co y kśięgi Máchábeyſkie ktore niżey wſpomniem świádczą SkarKaz 382a, 3a, 5a, 119a, 382a [2 r.], 387a; SkarKazSej 688a.

W połączeniu z tytułem apokryfow biblijnych lub utworów biblijnych zaginionych [w tym: G sb (3), N sb (1), ai poss (1); zawsze księgi + tytuł] (5): Byłyć też y drugich Apoſtołow Ewányelie yáko [...] Máthyáſſowá/ żydowſka/ álbo Názáráńczykow/ kſyęgi páſterſkye/ obyáwyenye Pyotrowo KromRozm I c4; Leop 2.Par 13/22; BibRadz Ios 10/13, I 126b marg, 2.Par 12/15.

W połączeniu z liczebnikiem [w tym: liczebnik + księgi (16), księgi + liczebnik (1)] (17): KromRozm II d3, 12; KrowObr 221v; TY pirwſze Kſięgi [Genezis] zámykáią w ſobie początek y przyczyny rzeczy wſzyſtkich BibRadz Gen 1 arg, Ex 31 arg, I 138c marg, Act 1/1, II 133b marg; BielKron 36; SarnUzn C5; BudBib Cv; BudNT a5; ModrzBaz [16]v; CzechEp 158; OrzJan 27; LatHar 74, 128.

W połączeniu szeregowym (1): Náoſtátek ſą też ná brzegu náznáczone częśći Ewángeliey/ y inſzych kśiąg y liſtow Apoſtolſkich WujNT przedm 25.

W charakterystycznych połączeniach: księgi nauczają (uczą) (2), świadczą, wypisują (2); księgi zamknione; ksiąg czytanie; z ksiąg dowiadywać się, okazuje się (5); księgi czyść (czytać, czytano) (24), otworzyć (3), (na)pisać (przepisować, napisane) (9), (za)pieczętować (3), przełożyć (przełożone) (5), zamknąć; w księgi napisać (spisać, wpisany) (5); na księgach czytać (4); w księgach czytać (czcić) (5), mieć (3), mowić (2), (na-, o-, s-, wy)pisać ((na- o-, po-, s-, wy)pisany) (73), powiedać (powiadać, powiedzieć, powiedziano) (6), ukazywać, znaleźć.

Fraza: »w księgach (napisano) stoi« (7): KromRozm II x2v; Leop Num 21/14; BielKron 37; Tákże ono y w kſięgach Moiżeſzewych nápiſano ſtoi RejPos 343, 213, 215v; HistLan F2.
Wyrażenia: »księgi apokryfa« (1): Kſięgi Apokryfá. BibRadz *7v.

»księgi Biblijej« (3): iuż ſą pierwey kſięgi Bibliey po Polſku przełożone y na iáśnią podane BibRadz *4v, *2, I 218v.

»księgi boskie (a. boże), Jehowy« [szyk 5 : 1] (5 : 1): KromRozm I M2v; KromRozm II ov; SarnUzn C4v; Dowiáduyćie ſię z kſiąg Iehowy [in libro Domini] BudBib Is 34/16; Bo moie przedſięwzięćie nie to było áni ieſt/ żebychſię zgłádką álbo dworną Polſzcżyzną miał wták zacnych á Boſkich kśięgách popiſowáć BudNT przedm dv; CzechRozm 69.

»(cztery) księgi (świętej) Ewanjelijej, Jana świętego Ewanjelijej« (7 : 1): KromRozm II d3; KromRozm III I4v; StryjWjaz Dv; nienálazł ſkárbow żadnych/ iedno nád wſzeláki ſkarb nadroſzſze kśięgi Ianá świętego Ewánieliey/ ná Zydowſki ięzyk przełożoną SkarŻyw 457, 457, 520; [św. Jan] Apoſtoł/ iż piſał do kośćiołow/ iáko náuczyćiel: Ewángeliſtá/ iż kśięgi Ewángeliey złożył WujNT 300; PowodPr 49.

»księgi kościelne« [szyk 1 : 1] (2): KSięgi ktore poſpolicie zową Apokryfá/ álbo Kſięgi Kośćielne. BibRadz I 481; HistRzym 104.

»księgi Nowego Testamentu, Zakonu, Przymierza« [szyk 22 : 2] (11 : 8 : 5): KromRozm II O; Leop kt, B2; Kſięgi Nowego Zakonu. Máttheufz/ Márek/ Lukaſz/ Ian BibRadz *7v, kt, *5v, *6v [2 r.], *7v; BielKron 225; SarnUzn G4; BudBib kt, C4; niektore mieyſcá wtychto nowego przymierza kśięgách/ od Heretykow ſą pofáłſzowáne BudNT Ff6, przedm d2v, Ff6; CzechEp 132; Iáko Budny zfałſzował kſięgi Nowego teſtámentu. WujNT przedm 5 marg, przedm 13, 25 marg, 27, 30, s. 575, 890.

»księgi Pańskie« (1): Szukayćie pilnie w kxięgách Páńſkich [in libro Domini] Leop Is 34/16.

»księgi Pisma, Pisma świętego (a. świętego Pisma)« = libri sacri Modrz (1 : 14): on wam kſyężey kſyęgi piſmá ſwyętego z prochu/ ktorym były od wyela lat przypádły/ otárł KromRozm I L; KromRozm II p4; KromRozm III F, F2 [2 r.]; BibRadz I 148c; Piſał [Jeremiasz prorok] kſięgi piſmá ſwiętego rozdzyelone na LVI. cżęśći. BielKron 94, 46v, 160v; SarnUzn C4v; WujJud 29; ModrzBaz 15; SkarŻyw 212; ReszPrz 41; WujNT 603.

»księgi Pisma zakonnego« (1): ſkoro [Chrystus] naprzod otworzył Kśięgi Piſmá zakonnego/ záraz nápadł ná Proroctwo Izáiaſzowe/ ktorego Meſyaſzem być iáśnie wyświadcżáło CzechEp 210.

»prawa bożego księgi« (1): áby práwá Bożego kśięgi od kápłanow podáne ſobie/ wypiſáli SkarKazSej 691b.

»księgi prorockie, proroctwa [czyjego]« = libri prophetarum Mącz, Vulg; libri prophetiae PolAnt [szyk 17 : 1] (12 : 6): OpecŻyw 93; y napyſal (zachyryas) kſyągy prorocztwa ſwego PatKaz II 59v, 59v; PatKaz III 122v; Leop Act 7/42; A ieſliby ktho viął co z ſłow kſiąg proroctwá tego [libri prophetiae huius] BibRadz Apoc 22/19, 2.Mach 2 arg; BielKron 93, 93v, 95v, 463; Mącz 267b; Prot C2v; RejAp 85v; WujJudConf 36v, 190v; CzechEp 126; WujNT Act 7/42.

»przyjęte od Kościoła księgi« (1): Tenże Auguſtyn ś. dwoie kśięgi Máchábeyſkie/ liſt Iákubá ś. lift do Zydow/ dwá liſty Piotrá ś. trzy Iáná świętego/ ieden ś. Iudy miedzy przyiętymi od Kościołá kśięgámi pocżyta WujJud 28.

»księgi przymierza (albo umowy)« = liber foederis, liber testamenti PolAnt (5): V kogo by też náleźione były kſięgi przymierza/ ábo ktoby kolwiek był przyiázliwym zakonowi/ áby ten był mocą ich wedle dekretu krolewſkiego na gárdle karány. BibRadz 1.Mach 1/60; BielKron 32v; BudBib Ex 24/7, Eccli 24/26; BudBibKaw A2.

»księgi Starego Zakonu, Przymierza, Testamentu« [szyk 21 : 2] (11: 7 : 5): WróbŻołt S6v; KromRozm II o; Leop A, *B2; Summá ábo krotkie opiſánie wſzythkiego Piſmá świętego/ tho ieſt/ Kſiąg Stárego y Nowego Teſtámentu. BibRadz *6v, kt, *5v, *6v [2 r.], *7v; BielKron 225; Iednák niechcemy tego zámilcżeć/ iż niektore Kśięgi ſtárego Teſtámentu od ſtárych Doktorow ſą názwáne Apokryfá WujJudConf 31v; Porządek ksiąg ſtárego Przymierza z licżbą/ ktora vkázuie/ na ktorem ſię liście ktore kſięgi poczynaią. BudBib C4v, kt, Bv [2 r.], Cv, C2v, 179v marg; BudNT przedm d2v; CzechEp 132; LatHar 326; WujNT przedm 27.

»święte księgi« = sanctus liber Vulg, PolAnt; sacer liber PolAnt [szyk 10 : 8] (18): Leop 2.Mach 8/23; zá dobroćią Bożą przez Ducha świętego podáne ſą nam ty Kſięgi święte/ ktore zowiemy Biblia BibRadz *7, *5, 2.Mach 8/23; BudBib B; BudBibKaw A2, A3v, A4; kśięgi święte ledá mędrkowie y ledá zá iáką przyczyną/ y v Grekow/ y v Láćiny/ y v Słowián fałſzowáli. BudNT przedm b7v, przedm a3, b7v; CzechRozm 148; ModrzBaz 17; WujNT przedm 4, 5, 15, s. 890, Yyyyy4v; WysKaz 36.

»księgi tajemnic Bożych« = Apokalipsa św. Jana (1): Piątá korona ieſt żywota/ o ktoré napiſál Ián ſwięty w Apokalipſy/ ktoré zowiémy kſięgi taiemnitz bożych OpecŻyw 188.

»księgi ustaw Pańskich« (1): gdy będzye ſiedzyał [król] na ſtolcu krolewſkim/ ma mieć przed ſobą ty kſięgi vſtaw Páńſkich/ á cżytáć ná káżdy dzyeń do ſámey śmierći BielKron 44v.

»księgi walk Pańskich« (1): Stądże ſtoi á nápiſſano ieſt w kxięgach walk Páńſkich [in libro bellorum Domini] Leop Num 21/14.

»księgi widzenia« (2): Kxięgi widzenia [Liber visionis]/ Nahum Helchaſzyeycżyka. Leop Nah 1/1; BudBib Nah 1/1.

»księgi Zakonu Mojżeszowego« (3): czynili doſyć themu co nápiſano ieſth w Kſięgách zakonu Moiżeſzowego [in libro legis Moseh] BibRadz Ios 23/6; BudBib Ios 8/31; CzechRozm 92.

»księgi Zakonu (Bożego a. Pańskiego), zakonne« = liber, volumen legis Vulg, PolAnt (29 : 6): KromRozm II n3; Kxięgi zakonu tego niechay nieodchodzą od vſt twoich/ ále będzieſz w nich rozmyſlał wednie y w nocy Leop Ios 1/8, Ios 24/26; BibRadz Deut 31/26, Ios 1/8, 3.Reg 22 arg, 8, 11, I 301a marg; BibRadzBaz ktv; áczkolwiek kſięgi piſáne zakonu bożego były fpalone przed tym przez Káldeycżyki/ wſzákże Ezdrás wſzytki kſięgi Moiżeſzowe y ine znowu ná pámięć nápiſał BielKron 96v, 48v, 97, 146 [2 r.]; OrzQuin T2v marg, T4; RejZwierc 42; BudBib Deut 30/10, Ios 8/34, 24/26; CzechRozm 68v, 96v, 99v [3 r.]; SkarŻyw 452, 501; CzechEp 119; NiemObr 71 [4 r.]; Przeklęty káżdy ktoryby nie trwał we wſzytkim co nápiſano w kśięgách zakonu WujNT Gal 3/10; SkarKaz Sej 678b.

Szereg: »księgi albo rodał« (1): Heliaſzu Zydźie/ ia ćiebie nápominam [...] iż to kśięgi álbo ten Rodal [!] ieſt prawdźiwy y ſpráwiedliwy/ ná ktory ty Zydzie przyśięgáć maſz SarnStat 264.
W przen (2):
Wyrażenie: »księgi Ewanjelijej« (1): Maſz ktemu wtych żywoćiech [Świętych] żywą ná ſercách á nie ná cżernidle Ewányeliją/ ktorać zá wſzytko piſmo Prorockie y Apoſtolſkie ſtać może. bo to co oni ná kárćie piſali/ to ći ná ſercach y w vcżynku wyrázili/ [...] Z tákich ſie kſiąg Ewányelijey Apoſtoł chlubi SkarŻyw A4v.
Szereg: »list i księgi« (1): wy ieſteśćie liſt y kſięgi náſze [Epistula nostra vos estis Vulg 2.Cor 3/2]/ piſane na wáſzych ſercách SkarŻyw A4v.
2. Zszyte w tomy akta różnych władz i urzędów, najczęściej sądowych; literae publicae, scripta, tabula, volumen Mącz; commentarium, leucoma Calep; acta (forensia a. publica), libri actorum, tabulae publicae, instrumentum imperii Cn [pl t] (651): ZapWar 1519 nr 2214 [2 r.], 1528 nr 2458, 2667 [2 r.]; michmi opowyedanye yego [...] dlya pamyeczy wkxygy [!] zamkv krzemyenyeczkyego zapyſſacz kazaly y wipyſz ſKxyag panv Iwanv Kyczeru kazaly dacz LibLeg 11/157, 6/156v; RejPs 206v; ComCrac 19v [2 r.], 22; GroicPorz e [2 r.], f, p4, q2, q2v (9); Role będą kupowáć zá pieniądze/ y będą zápiſowáć w kxięgach [et scribentur in libro]/ y będą wyćiſkáć piecżęć Leop Ier 32/44, Ios 18/9; tákowy rozdział ſkázuiem być wieczny choćby w kſięgy niebył wwiedźion. UstPraw B3v; A iż niekthorym ludziom ieſt rzecz potrzebna bráć wypiſy z kſiąg UstPraw G2v, Cv, C2 [3 r.], C2v, G2v [2 r.], G4v (21); BibRadz Esth 9/32, 2.Mach 2/1; Exscribere alicui, Wypis komu piſáć z xiąg. Mącz 375b, 51d, 327d, 359a, 372b, 374c (7); RejAp 88v; Widząc iż iuż Teſtáment ieſt w kſięgi wpiſány/ Zdawſzy ſąd támże ſie z nim záraz pożegnáli HistLan E3; WujJud 51; ZapMaz II G 61/78v, 159, 78/407; ZapKościer 1580/11v, 14, 15, 16, 1581/21v, 24v (18); StryjKron 295; prośićie liſtu od Krolá/ iżby onę ſzkáradną proteſtatią z kśiąg wydrápáć kazał. GórnRozm G2, G2 [2 r.], Iv; Calep 222b [2 r.], 584a, b, 593b; GDy kto kogo zda nieſpráwiedliwie/ zdány niech áreſtuie zdánié w Kśięgách. SarnStat 160 [idem 805]; ktemu kśięgi ſwe/ y przodkow ſwych/ wiernie chowáć/ y w nie wpiſowáć będę. SarnStat 458; chcęmy/ áby oná ſkaźń w kśięgi do Akt byłá wpiſána [in librum actorum inscribatur JanStat 504] SarnStat 748 [idem 790] 91, 160, 261, 262, 321 [3 r.] (77); PowodPr 65.

księgi czego [= zawierające co] [w tym: G sb (11), ai poss (3)] (14): BielKron 387v; Mącz 506d; RejAp 88v; A té kśięgi ſpraw ich poſpołu z księgámi ſpraw Koronnych Tribunálſkich bydź máią chowáné. SarnStat 872, 91, 362 marg, 537, 748, 912, 1265. Cf »księgi statutowe«.

księgi kogo, czyje [= z przydawką dotyczącą nazwy instytucji] [w tym: ai poss (175), G sb (26), z+ G sb (1)] (202): LibLeg 11/156, 157, 157v; W tey liczbie poczytáią Kſyęgi z Mieyſkiey Cancelláryey vkazáno zá wyznánim Sędźiego álbo Piſárzá iż Mieyſkie ſą. GroicPorz y3; Kśięgi Stároſtow przeſzłych [libri Capitaneorum praeteritorum JanStat 436] máią w ſobie (iákoż tego podobieńſtwo ieſt) nie oſobliwą potomków Stárośćich przeſzłych/ ále poſpolitą potrzebę. SarnStat 938, 60, 538 [2 r.], 541 [2 r.], 624, 938, 973. Cf W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej, »księgi dworskie«, »księgi grodzkie«, »księgi kancelaryjej«, »księgi konsystorskie«, »księgi miejskie«, »księgi powiatowe«, »księgi sądowne«, »księgi sejmowe«, »księgi zamkowe«, »księgi ziemskie«.

W porównaniu (1): Skarbćie w niebie [Matth 6/20].) Przez te ſkárby nie możeć ſię rozumieć ſámá wiárá: ále ſzczodre iáłmużny/ y inſze vczynki dobre: ktore Bog chowáiąc/ iáko w kśięgách ábo w ſkrzyni w niebie/ wedle nich ma káżdemu oddáć y zápłáćić. WujNT 27.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (24): ZapWar 1532 nr 2400, 1534 nr 2550, [1546] nr 2637, 1548 nr 2667; vczynią wſzytkich miar dwie śćie y śiedmdźieśiąt/ iáko ná párgáminie nápiſano/ nie ſześćdźieśiąt iáko w Krákowſkich Kśięgách ieſt. GrzepGeom L3, L2, L3 [3 r.], L4v; ZapMaz II G 61/159; ZapKościer 1585/54v, 1587/73; SarnStat 282, 283, 392, 731, 747 (9). Cf »u ksiąg«.

W charakterystycznych połączeniach: księgi świadczą; do ksiąg aktykowαć, dać, wpisać (2), wnieść, wwieść (wwodzić) (5); z ksiąg dowieść, wypisać (wypisy) (3), zapisy (2); ku księgom pozwać; w księgi aktykować, dać (zapis) (2), (o-, po-, w-, za)pis(ow)ać (napiany, wpisany, (w)pis(ow)anie) (62), wnieść, (w)wieść (wwodzić, wwiedzion) (14); księgami dowieść (dowodzić) (12), kwitować, odnowić [co], opisany; w księgach kasować, kwitować, uczynić zapis, zapisany (6).

Fraza: »jako w księgach (napisany) stoi« (2): co on [Kristof Głowczewski] tego Swiadectwem wyzei pisanym podpiera Iako w kxięgach naszych stoi. ZapKościer 1581/22; iako w księgach napiſani ſtoi ZapKościer 1595/88.
Zwroty: peryfr.: »w księgi dworskie wpisać« = zaliczyć w poczet dworzan, uznać za dworzanina (2): dworzanin waſzey miłoſći/ ktoregoſcie nowo przijęli/ ij w kſięgy dworſkie panu Dwormiſtrzowi wpiſać kázali: W. M. dźiękuie ForCnR C, B4v.

»n ksiąg zeznać (a. wyznawać); w księgach zeznany« = zeznać przed urzędem, sądem [szyk zmienny] (4; 2): To ſługá Woytowſki ma v Kſyąg zeznáć/ á zeznánie iego ma być zápiſáne áby to było Vrzędowi iáwno. GroicPorz q4, p4; Ktoby w cudzey Perſonie wyznawał v kſiąg álbo Prokurował/ to fáłfz. UstPraw C3v, C4; SarnStat 689, 760.

Wyrażenia: »księgi dworskie« (2): roſkázáł [Pan Szczęście] Dwormiſtrzowi ktoremu Pocżątek dźiáno aby go w kſięgi dworſkie wedle obycżaia wpiſáł ForCnR B4v, C.

»leżenie, położenie ksiąg; księgi leżą (a. legawają)« = udostępnianie ksiąg sądowych dla dokonywania wpisów poza zwyczajnymi rokami sądowymi; positio a. repositio actorum a. librorum JanStat [szyk 47 : 1] (26: 17; 5): ComCrac 16 [2 r.]; UstPraw B2v, F2, G2v [2 r.]; Argiletum, Mieiſce ták zwáne w Rzimie nie dáleko od páłacu gdzie Xięgi legáwáły Mącz 15d; Archivum ‒ Grod, cancellaria gdzekſziąg połozenię ieſt. Calep 90a; Nie ná leżeniu kśiąg, ále na Rocéch máią przyśięgę czynić Vrzędnicy Ziemſcy. SarnStat 554; Lezenié kśiąg w Podláſzu. POſitia kśiąg Ziemſkich w źiemi Drohickiéy y Mielnickiéy ná czáſy ſądzenia Roków Ziemſkich SarnStat 1198, 541, 563, 564 [2 r.], 565, 634 (40).

»księgi liczby« = księgi metrykalne (1): nálazłem kxięgi licżby [librum census] onych kthorzy byli pierwey przyſſli Leop 2.Esdr 7/5.

Zestawienia: »księgi grodzkie« = acta (castrensia) libri castrenses JanStat [szyk 26 : 6] (32): dopwsczaya themw tho woyewodziczowi then quyth przenyescz sxyak Groczkich wsiamskie ZapWar 1548 nr 2667, 1512 nr 2083; UstPraw H, H2v; Mącz 438a; OrzJan 54; pod czás ſądów Ziemſkich [skrzynie] máią bydz otwiéráné dla wyymowánia: á Król ſtárych kśiąg Grodzkich ma ſie dowiedzieć. SarnStat 537, 151, 392, 537 [2 r.], 538 [3 r.], 539 [2 r.] (24). Cf »u ksiąg«, »przed księgami«.

»księgi kancelaryjej« = libri cancellariae JanStat; tablinum, tabularium Cn [szyk 13 : 1] (14): UstPraw I2v [2 r.]; Káncelláriiéy kśięgi, które Metryką zową, nic nie wazą ku dowodowi ná máiętnośći. SarnStat 328, 321 [3 r.], 328, 329 [4 r.], 845 [2 r.], 1197.

»konsystorskie księgi« [szyk 1 : 1] (2): Archivum, Latine Tabularium, Mieiſce/ álbo/ skliep/ w którym Ziemskie/ álbo/ mieiſckie/ álbo/ też Konſiſtorskie Xięgi chowayą. Mącz 15a, 438a.

»księgi miejskie (a. miejsckie)« = tabulae publicae Mącz; libri civiles JanStat [szyk 10 : 8] (18): GroicPorz d4v, dd4; Mącz 15a, 352b, 438a; Ieſt téż w Krákowie thu w Mieſckich Kśięgách piſmo o mierzániu Fráncuſkiégo Lánu GrzepGeom L, L; Smiey mi záprzeć tego/ żeś morderzem nie ieſt/ á ia tobie tego z Mieyſckich Kśiąg dowiodę. WujJud 217v; ZapKościer 1580/15, 1581/20, 1582/27, 1587/72v, 1589/87 [2 r.], 1597/78v; SarnStat 293, 665, 920.

»księgi pospolite« [szyk 2 : 2] (4): Grammatophylacium, Káncelaria też sklep álbo ynſze mieyſce gdzie poſpolite xięgi/ w które zápiſy czinią/ leżą. Mącz 148c, 51b; to co oni [posłowie] powiedáli/ wpiſálichmy w kſięgi poſpolite [in conciliis populi] tym ſpoſobem. BibRadz 1.Mach 14/21, 1.Mach 14/23.

»księgi powiatowe« (1): Ich mość Pánowie vrzędnicy powiátowi ſpiſzą/ tego co pierwſzą wypráwę będźie cżynił w przod nápiſawſzy/ y do kśiąg to powiátowych w piſáć dadzą GrabPospR M2v.

»księgi Prawa Ziemskiego« (1): My tedy Włádyſław z łáski Bożéy Król Polſki/ etc. ten chwalebny Státut [...] odnawiamy/ potwiérdzamy/ y do Kśiąg Práwá Ziemſkiégo [ad librum Iuris terrestris JanStat 721] wpiſáć roſkazáliſmy SarnStat 902.

»księgi prawne« (7): Stal ſzyę kup myedzi slachetnyemy pany wyzy opyſzanymy y dali ſzobye opiſzacz wxzyegi prawnye przet wſzytkyemy prziſzyeſznyemy ZapKościer 1588/78, 1582/36v, 1583/88v, 1584/66v, 1585/58v, 60v, 61v.

»księgi sądowne, sądowe, sądow« = acta iudicialia, libri iudiciorum JanStat (8 : 3 : 2): GroicPorz 13; Kſięgi ſądowne máią być w káżdym powiećie/ w ktore máią wwodzić wſzelákie przezyſki y ſkaźnie. UstPraw G2v, G2v; Mącz 195c; VStáwiámy/ áby dla ſpráwiedliwego odpráwowánia ſądów/ y dla ſpiſowánia wiernégo ſpraw/ któré ſie v ſądu toczą/ były iedné kśięgi ſądów/ álbo ſpraw ſądownych w káżdym Powiećie. SarnStat 748, 327 [2 r.], 745, 766, 767, 911 [2 r.], 916.

»księgi sejmowe« (1): tam się uciec do zwyczajow hoc est do dekretow sejmowych, a przeto księgi sejmowe aby były zniesione do nich. Diar 97.

»księgi skarbowe« (1): wſzytkie ták perceptorum iáko y expenſorum rekognicye y kwity/ niechayby do kśiąg ſkárbowych záraz áktykowáli/ y porządnie rozno rozne wpiſowáli. VotSzl E.

»księgi sołtyskie« (1): za co onego kwituie timze zapiſem w mieiſkich Xięgach Szoltiſkich. ZapKościer 1580/15.

»księgi statutowe, statutu, statutow [czyich]« = libri statutorum JanStat (3 : 1 : 1): áby Sędźiowie [...] nie śmieli inych obyczáiów/ [... ] przy Rocéch y ſkázowániu záchowywáć/ okromia tych: których Królów Polſkich Kśięgi Státutowé y zwyczáie Króleſtwá vczą/ y vkázuią [nisi illos, quos praefati Domini Kazimiri praedictus liber et Consuetudines doceant et informent JanPrzyw 10] SarnStat 887, 60, 911, 1272, 1305.

»księgi urzędowe« [szyk 2 : 1] (3): GroicPorz aa, dd2v; dlia liepſzego potwierdzenia Contractu thego, wkxięgi vrzędowe wwieść thęn Contract ZapKościer 1580/14.

»księgi wiecowe« (1): kiodysie ſprawa stą Appellacią abo odezvem zavieſſi na Siem tedy też ſtrona ktora ſie odezvie poloziwſſy kocz w ſkrzyncze v Xiąg vieczovych na Seymie nie będzie koczv klascz vinna alie po rozpravie spravy przi tey ſtronie ktora zyſk otrzyma kocz zoſtanie. ComCrac 17.

»księgi zamkowe« (2): Then prziranſky yeſth ſzczyąth dlya thego yſch woſſobie Bratha ſwego prziwyodl ynnego czlowyeka do kſzyąg zamkowych y kazal ſſobye powzdacz cząſzcz Bratherſka okrom wyadomoſczi a dozwolyenya Iego. LibMal 1543/72; SarnStat 488.

»księgi ziemskie« = acta terrestria, libri terestres JanStat [szyk 74 : 7] (81): ZapWar 1524 nr 2297, 1527 nr 2351, 1532 nr 2541, 1548 nr 2667; ComCrac 16; Diar 36; Kto komu vczyni zapis w Grodzkich kſięgách/ á obiecuie gi w wieſć w zyemſkie kſięgi/ á niewwiedzye ich ná on czás iáko ſię zá piſał: tákowy pokupiwſzy winę ſtronie trzy grzywny á ſądowi trzy/ ma gi w kſięgi zyemſkie w wieſć iáko ſię opiſał. UstPraw H, G2v [4 r.], H2, I; BielKron 348v; Mącz 15a, 438a; ZapMaz II G 61/78v, 159, 160v; ZapKościer 1588/78v, 1589/85v; OrzJan 54; wiernie ſtron zeznawánia/ kontrowerſiie/ żądánia/ álbo oświádczenia Práwne/ álbo Sędźiego ſkazánia/ w kśięgi Ziemſkie [in librum Actorum Terrestrium JanStat 496] będę wpiſował SarnStat 561, 146, 327 [3 r.], 328, 459, 473 (56). Cf »u ksiąg«.

»księgi żydowskie« (1): roſkażemy/ áby rzeczy zaſtáwné y dźień ich zaſtáwy wedle ſtárégo zwyczáiu w kśięgi Zydowſkié [in libros Iudaeorum JanStat 1126] był wpiſowan. SarnStat 261.

Szeregi: »księgi a(l)bo (i) akta« [szyk 6 : 4] (10): ComCrac 17; vſtáwiamy iż od tych czáſów poſag/ który nie będźie przed námi álbo w kśięgách/ álbo w Aktćiéch zápiſan [in libris seu Actis inscripta JanStat 569] SarnStat 632 [idem 936] 327, 745 [2 r.], 748, 749, 767 (9).

»minuta albo (a) księgi« [szyk 2 : 1] (3): GroicPorz z2; Minutą zápieczętowáną á kśięgámi, támze v ſądu ma bydź dowodzono. SarnStat 766, 766.

»księgi a(l)bo rejestra« [szyk 2 : 1] (3): nie máłą ſzkodę muśieliby podiąć wiele z poddánych náſzych/ gdyby kśięgi álbo Reyeſtrá [libri seu Regestra Cancellariae JanStat 288]/ [...] miáły bydź miáne zá podeyźrzáne SarnStat 328, 321, 329.

»księgi albo zapisy« [szyk 1 : 1] (2): ktory zaklad strony prziięly dobrovolnye a dla lepssey pewnosczi ranczyly y rąk swych danym przyrzekly za nye do zapissu albo do xyąg ZapWar 1550 nr 2665; Grammatophylacium ‒ Grod gdzi [!] chowaią kſzięgy, albo ząpiſſi. Calep 462a.

Wyrażenia przyimkowe: »do ksiąg« = do urzędu (2): przed Piſárzem y Komorniki ludźie do Kśiąg [ad librum JanStat 454] przychodzący/ zapiſy będą czynić w Kśięgách SarnStat 916, 688.

»ku księgom« (1): Gdy Páni Wiánna będąc wdową idzye zá inſzego mężá/ tedy bliżſzy onego imienia co ie dzyerżáłá w wienie/ mogą ią pozwáć do ſądu Zyemſkiego/ álbo ku kſięgom/ gdzyeby kſięgi leżáły UstPraw B2v.

»u ksiąg« = przed urzędem, sądem (22): UstPraw Cv; Obligare apud Iuris consultos significat, Zeznáć dług v Xiąg Mącz 193c; Pecuniam constituere, Zápiſány dług obiecać/ zápłáćić/ położić v xiąg. Mącz 413b, 206a; sczego pothym reliacią ma v kxiąg vcżynić, vcżyniwszy w kxięgi wieść ZapKościer 1580/14; á procurátorowie żeby nie mieli mieyſcá v práwá ſtánia/ áż zá plenipotentią od principala v kśiąg vczynioną. GórnRozm L, G2, Lv; SarnStat 407 marg, 483, 629, 822, 942 marg. Cf Zwroty.

~ W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (2): ZapWar 1548 nr 2667; wſzeliakie zapisy ktoresiękolwiek działy v Kxiąg Koſćierskich, y gdzie się indzie cżynily albo działy one wſzytkie vmarzaiąc. ZapKościer 1580/13.

W charakterystycznych połączeniach: relacyją, zeznanie u ksiąg uczynić.

Zestawienia: »u ksiąg grodzkich« (2): ZapWar 1548 nr 2667; tedy Woźny po dániu w wiązánia vczyni zeznánié z ſzláchtą v kśiąg Grodzkich [ad acta Castrensia JanStat 670] onégo powiátu SarnStat 829.

»u ksiąg ziemskich« [szyk 1 : 1] (2): ták iż ſie téż nie boią przez napráwné y podſtáwioné oſoby iuż w ſądźiéch/ iuż v źiemſkich kśiąg [ut in iudiciis, aut apud libros Terrestres JanStat 441] pewné zeznawánia czynić SarnStat 570 [idem] 761. ~

»według ksiąg« (1): yakom ya nyevymyerzal (yemv) szlachathnemv Ianovy Roschochowskjiemv czasczy maczierzinskj kthora ma naymyenyv Suchodole oth slachathnego Iana kathnycza [!] oth szyna marczynovego vedluk xyak anym yey oral po them vyemyerzenyv [!] ZapWar 1527 nr 2307.

»przed księgami« = przed urzędem (1): KWity przed kśięgámi Grodzkiémi ták té któré iuż ſą vczynioné/ iáko téż in futurum będą czynioné/ [...] áby ták ważné były iáko Ziemſkié/ wiecznémi czáſy vſtáwuiemy. SarnStat 540.

W przen [w tym teksty i komentarze z Apokalipsy (108)] (144): Bos ty wroſkoſſach niebacził Co on [czart] nacze w Kſęky [!] znacził RejKup bb7v; KromRozm II n4v, o; Y zaſiadł ſąd á kſięgi otworzone ſą. BibRadz Dan 7/10; Proſzę Pánie Boże álbo odpuść ludu themu winę/ álbo mnie wymaſz s kſiąg ſwoich ktoreś nápiſał [dele me de libro tuo quem scripsisti Vulg Ex 32/32] BielKron 35 [przekład tego samego tekstu SkarŻyw 482, WujNT 555, SkarKazSej 667b]; POtymem widział ná práwicy tego ktory ſiedział ná onym máieſtacie kſięgi nápiſáne wewnątrz y z wirzchu/ zápiecżętowáne ſiedmią piecżęći. RejAp 50v, BB2, CC [2 r.], 51 [7 r.], 51v, 52v [3 r.] (37); RejPos 6, 345v; BudBib Dan 7/10, 12/1; CzechRozm 200; SkarŻyw 482; Y śpiewáli nową pieśń/ mowiąc: Godźieneś ieſt Pánie wźiąć kśięgi [accipere librum]/ y otworzyć pieczęći ich WujNT Apoc 5/9, s. 555, 837, 850, Apoc 5/1, 2 (16); WysKaz 35 [3 r.]; SkarKazSej 667b.

W charakterystycznych połączeniach: księgi otwarte (5), otworzone (12), (na)pisane (3), zapieczętowane; ksiąg otworzenie; do ksiąg napisanie; z ksiąg wygładzić, wymaz(ow)ać (wymazany) (10), wypisać (3); księgi czytać, otworzyć (otwarzać), otworzono (22); w księgi wpisać (wpisany) (8); w księgach napisany (24), znaczyć.

Wyrażenia: »księgi Barankowe« (7): ſą záchowáni od tego/ ći co ſą nápiſáni w kſięgi Báránkowe RejAp 111v, 107v, 108v [2 r.], 185, 186v; CzechRozm 28.

»księgi Boże« (4): ſnádnie was kożdy tzłowiek wierny/ y w kxięgi Boże wpiſány/ poznáć może KrowObr 107; CzechRozm 124v; SkarŻyw 482; SkarKaz )(3v.

»księgi świętych (a. błogosławionych), wiernych a przebranych« (2 : 1): Iż z nim wiecżnie hędzieſz chodził w odzieniu białym w kroleſwie ſwiętym iego/ iż będzieſz wiecżnie nápiſan w kſięgach ſwiętych iego RejAp 37v, 177, 198.

»księgi żywota (Baranka a. Barankowego a. wiecznego), Barankowe żywota (wiecznego), żywotne (Baranka), (ludzi) żywiących; księga, która jest żywota« = liber vitae (a. viventium) (Agni) Vulg, PolAnt (59 : 5 : 2; 1): Niechay będą wymazany z kxiąg żywiączych/ [deleantur de libro viventium Vulg Ps 68/29]/ y z ſprawiedliwemi niechay niebędą piſani. TarDuch A7v [przekład tego samego tekstu RejPs, LubPs Qv, KochPs ]; RejPs 101v; MurzHist D4; LubPs Qv, eev marg; KrowObr 46v, 152, 241v; Leop Philipp 4/3, Apoc 13/8, 21/27; BibRadz Ps 68 arg, Philipp 4/3, Apoc 21/27, 22/19; BielKron 466v, 467v; ktory z nich zwycięży/ będzie zemną chodził w białym odzieniu/ á nie wymáżę imieniá iego s kſiąg żiwotá RejAp 36v, 23v, 25, 37, 37v, 51 [2 r.] (29); RejPos 69, 309, 345v; WujJudConf 69; Y będą ſię mu kłániáć wſzytcy mieſzkáiący ná ziemi/ ktorych nie nápiſano imion wkśięgach żywotnych báránká zábitego od záłożenia świátá. BudNT Apoc 13/8; KochPs 101; CzechEp 126; ArtKanc O16v; GrabowSet Q2; OrzJan 33; Y widźiałem vmárłe wielkie y máłe ſtoiące przed oblicznością ſtolice/ á kśięgi otworzone: y drugą kśięgę otworzono/ ktora ieſt żywotá: y oſądzono vmárłe z tego co nápiſano było w onych kśięgách wedle vczynkow ich. WujNT Apoc 20/12, Philipp 4/3, Apoc 3/5, 13/8, 17/8, 20/14[15] (9); SiebRozmyśl Ev; SkarKaz 577b.

Szereg: »kronika a księgi żywota« (1): pewnie imię twoie będzie wpiſano w onę kronikę á w ony kſięgi żywotá [in libro vitae Agni Vulg Apoc 21/27]/ o kthorych Izáiaſz y Ian s. w zyáwieniu ſwym powiedał RejPos 69.
a. Kronika, księgi dziejów, roczniki; annales, chronica, chronici libri Mącz (33): náleźiono [...] kſięgi niektore/ w ktorych ták było nápiſano [locus unus, inquo scripta erant ista]. Roku pirwſzego zá pánowánia ſwego/ Krol Cyrus roſkazał budowáć kośćioł Páńſki w Ieruzálem BibRadz 3.Esdr 6/23; Mącz 361d; (nagł) O Vrzędnikoch w Woyſcże. (‒) NApierwſzy przełożony był Legat [...] Byli też [...], Librarii, co wpiſowáli w kſięgi cżego było potrzebá álbo gdzie ſie co przydáło BielSpr 12v, 46; BudBib Mal 3/16; Chronica ‒ Kronika, kſziega maiąca wſobie ſprawi potocznę. Calep 191a.

księgi czego [= zawierające co] (11): Y przypilił Pan á vſlyſſał/ á nápiſáne ſą kxięgi pámiątki [liber monumenti] przed nim tym co ſie boią Bogá Leop Mal 3/5. Cf »księgi długich pamięci«, »księgi dziejow«, »księgi słow i dnia«, »księgi spraw Salomonowych«.

księgi czyje [= o czym] [w tym: ai poss (6), G sb (5)] (11): niechay by ſſukano w kxięgach oycow twoich [in libris patrum tuorum]/ thedy naydzieſz w kronikach nápiſano o thym Leop 3.Esdr 2/21; BibRadz 3.Esdr 6/21; Wſzytki też ine ſpráwy Ioſzafátowe ták pierwſze iáko y poſlednie ſą wpiſane wkſięgi Iehu ſyná Chánániego [scripta in verbis Iehu filii Chanan] BudBib 2.Par 20/34, 3.Esdr 6/21. Cf »księgi męczeńskie«, »księgi pism«.

księgi o czym (1): Regni instrumentum, Xięgi o dzieyách królewſtwá. Mącz 423b.

W charakterystycznych połączeniach: z ksiąg poznać, wyjąć; księgi napisać; w księgi (na-, w)pis(ow)ać ((na- po)pisany, napisano) (7); między księgami patrzać (2), szukać; w księgach szukać, zapisować.

Wyrażenia: »księgi długich pamięci« (1): Bo wten czás obroći ſie miłoſciwie pan náſz ku prozbie pokornych ſwoich/ á będzie przed nim ich wołánie przyiemne/ ták iż ſie to będzie godziło nápiſáć w kxięgi długich pámięći [Scribantur haec in generatione altera Ps 101/19] RejPs 149.

»księgi dziejow (przeszłych lat)« = chronica, chronici libri Mącz; acta, munimenta antiquitatis a. annalium a. rerum gestarum, gesta Cn (3): Chronica plurale tantum, Kroniká/ to yeſt Xięgi dzieyów przesłych lat. Mącz 52b; Instrumenti nomine aliquando intelligitur monumentum scripturarum Hiſtorie á xięgi dzieyów. Mącz 423b, 52c.

»księgi krolewskie« (1): Tedy krol Dárius roſkazał ſzukáć miedzy wſzytkimi kſięgámi krolewſkimi [inquiri in bibliothecis] BibRadz 3.Esdr 6/22.

»stare (a. staradawne) księgi męczeńskie« (6): Męcżeńſtwo S. Máryuſzá/ Márthy/ Audifaxá/ y Abakuká/ wzięty[!]z ſtárych kśiąg Męcżeńſkich/ Rzymſkiego Kośćiołá. SkarŻyw 62, 124, 147, 428, 435, 552.

»księgi pism« (1): ku zachowaniu ſtaroświeckiey pamięći Xięgi piſm ſą barzo potrzebne/ w ktorych ſię rzecży ludzkie przeſzłe/ ſzcżęśćia/ przygody nagłe/ przirodzeniu niezwykłe vcżynki/ y nad to wſzyſtko/ położenia wſziſtkich czaſow zamykaią. KwiatKsiąż G4v.

»roczne księgi« (1): Fasti, Kálendarz z którego ſwięte dni od robotnych álbo powſzednich łączimy. Też kiedy ſą dni ſądne á kiédi nie/ álbo też Roczne xięgi/ w których wſziſtki wſtáwy[!] ſwiąt Ceremoniey/ Obchodów koſcielnych y ſądów ſą ogárnione. Mącz 118d.

»księgi słow i dni (krolow Judskich (a. Izraelskich)), księga słow abo rzeczy dziennych« = liber verborum (dierum) Vulg (4 : 1): A oſtátek tych rzecży kthore cżynił Acház/ wypiſáne ſą w kxięgách Slow y dni Krolow Iudſkich [in libro sermonum dierum regum Iuda] Leop 4.Reg 16/19, 4.Reg 10/34, 20/20, 2.Esdr 12/23; gdzie mawia: Aza tego nie napiſano w kronce? (albo) właſnie mowiąc/ wkſiędze ſłow (abo rzecży) dziennych? [4.Reg 16/19] BudBib I 219.

»księgi spraw Salomonowych« (1): Wſzytki tedy ine ſpráwy Sálomonowe ktorekolwiek czynił/ y mądroſć iego/ wypiſáne ſą w kſięgách ſpraw Sálomonowych [in libro verborum Selomoh] BibRadz 3.Reg 11/41.

Szeregi: »księgi i dzieje pospolite« (1): Y iął lud Iſraelſki zápiſowáć w kxięgách/ y w dzieiach poſpolitych [in tabulis et gestis publicis] Leop 1.Mach 13/42.

»księgi albo kronika« (1): Annales ‒ Kſziegi, albo kronika w ktorą ſprawi rocznię vodziemi. Calep 72b.

b. Rejestr, notatnik, spis; acta diurna, liber coniectaneorum, miscellanea Mącz; adversaria, diurnum, ephemeris Calep (16): KrowObr 236; Był też ten obycżay/ iż też káżdá oſobá męſzcżyznia byłá popiſána w kſięgi krolewſkie/ cżym ſie kto obchodził á iáko ſie ſpráwował ná ſwym goſpodárſtwie. BielKron 9v; w Xięgi/ miaſto pamięći mozem rzecży wykonane y ktore ieſzcże maią być ſprawowane wpiſać. KwiatKsiąż K2; Mącz 162b, 224a; Adversaria – Kſziega wktorąm dla pamieczy czoſzie trafy bez porzątka piſzemy. Calep 29a, 321b, 365b.

księgi czego [= zawierające co] [w tym: ai poss (3), G sb (1)] (4): Hypomnema, Latine commentarium seu acta, Regiſtr álbo dzieye roczne też wykład álbo xięgi poſpolitych ſpraw. Mącz 161a. Cf »księgi rachunkowe«, »księgi rejestrowe«.

W porównaniu (1): Miey ſumnienie iáko xięgi iákie/ y piſz na nim dźienne grzechy. LatHar 4.

W charakterystycznych połączeniach: w księgi wpisać, zbierać; w księdze napisać.

Wyrażenia: »księgi rachunkowe, rachubne, rachownicze« [w tym: rachunkowe albo rachubne (1)] [szyk 1 : 1] (1 : 1 : 1): Rationarius, ut Rationarius codex, Regiſtr/ráchownicze xięgi. Mącz 347c, 347c.

»księgi rejestrowe« (1): Inventarium, Regeſtr/ xięgi regeſtrowe. Mącz 483a.

»ręczna księga« = notatnik (1): Adversaria ‒ Kſziega wktorąm dla pamieczy czoſzie trafy bez porzątka piſzemy. Ręczną kſziega. Calep 29a.

Szereg: »rejistr albo księgi« (1): Acta diurna, Dziennik, To yeſt/ Regiſtr álbo xięgi w które ſie wpiſuyą kázdego dniá ſpráwy. Mącz 106b.
W przen (1):
Wyrażenie: »księgi sumienia« (1): pierwey niźli záſnieſz/ dobądź xiąg ſumnienia twego/ wſpomni ná grzechy twoie LatHar 4.
3. Wydzielona przez autora lub wydawcę część dzieła, tom, rozdział; volumen Mącz, Cn; liber, tomus Mącz; corpus Cn (744): Náydziecie też ten żywot pana Iezuſow bytz rozdzielony na troie kſięgi/ a każdé kſięgi maią ſwé kapitula. OpecŻyw ktv; BibRadz *5v; Liber aliquando ponitur, Miáſto cáłych xiąg/ yáko ſą xięgi Vergilius cáły/ niekiedy miáſto yedney częśći xiąg/ yáko Bucolica/ Georgica Vergilii/ które też xięgámi bywáyą zwáne. Mącz 191c; SarnUzn F8v; W Przeſzłych Kſyegách było Nápomienienie [!]/ iáko ſye Człowiek ſpráwowáć ma w żyćiu ſwoim/ Aby tym ſnádniey zdrowie záchowáć mogł. SienLek 31v, 41, 87; GórnDworz H5v żp; RejZwierc A5; Rozdźiał Trzeći. Cżem wcáłośći záchowána bywa Rzecżpoſpolita/ y ná ktore ſię cżęśći te kśięgi dźielą [libri totius partitio]. ModrzBaz 4, 135v; SarnStat 290, 306, 402, 454, 510 (12).

księgi czego [= o czym, zawierające co] (11): Pandecta/ Galienus powiedaią w ſzoſtych kxięgach proſtych zioł Capitulo o Krwawniku FalZioł I 80c, I 109d, 111c, III 6d, IV 33a; té księgi práwá Stárośćiégo álbo Grodzkiégo W. M. mému M. Pánu ofiáruię. SarnStat 478, 1, 3, 331, 550, 848.

księgi o kim, o czym [w tym też: de aliqua re (3)] (29): Iuz kxięgi ſą o Pthakoch/ Teraz ſie poczynaią o Ribach. FalZioł IV 29c, I 56c, 92b, 116b, V 2; BielŻyw 81; Kſięgi cżwarte Kroniki ſwiátá wſzytkiego o Turcżech y o Skánderbegu. BielKron 239v, 241v żp, 263, 426, 440v, Llll3v; GrzegRóżn M3v; SienLek 174v; RejPos Wiecz2 91 marg, 95 marg, 95v marg; Andrzeiá Frycżá Modrzewskiego Kśięgi iedne o Sżkole [Liber V. Qui est de schola]. ModrzBaz 128v, 1, 9v, 68, 69v, 123 (8); SarnStat 5 żp, 7 żp, 171 żp, 306.

Ze zdaniem przydawkowym (3): MiechGlab 76; Trzecie Kſyęgi Kthore w ſobye zámykáią trzeći wiek cżłowieká pocżćiwego RejZwierc 118; Andrzeiá Frycżá Modrzewskiego/ O popráwie Rzecżypoſpolitey Kśięgi trzećie/ ktore ſą o Woynie. ModrzBaz 101v.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [w tym: księgi + liczebnik (523), liczebnik + księgi (162) (685): OpecŻyw 1, 68v, 69, 161v, 163; OpecŻywList C2v; OpecŻywSandR nlb 2, 3, 5v; Cżego Ipocrates poſwiadcża w piątych kxięgach Aphoriſmow. FalZioł V 9, + 2v, I 1b, 35d, 39c, 55b (36); iakoż Auguſtinus w kxięgách XIIII. de ciuitate [Dei] piſze BielŻyw 69, 9, 30, 40, 46, 63 (14); GlabGad A4v, L4; MiechGlab 36, 37, 76; yáko błogoſláwyony Anguſtyn w dźyewyątych kſyęgach ſwych ſpowyedźi zá mátką y zá oycem ſwoim ſye modli KromRozm I K; KromRozm III O5v, P7; LubPs B3v żp, L3v, L4 żp, R, Rv żp (9); KrowObr 70v, 194v, 199, 207v; Rozdzyał dzyeſiąty kſiąg pirwſzych Kroniki they BielKron 46v; Kſięgi trzecie Kroniki ſwiátá Ianá Szleydaná/ o ſtánowieniu kościołá Krześćiáńskiego BielKron 193, A6, 5v, 9v, 20, 26v (69); GrzegRóżn H, M3v, [N3] marg; OrzQuin Aa5v; Trzećich Kśiąg przemowá krotka. SienLek 31v, a4, 1, 14v [3 r.], 31v, 33 (28); GórnDworz B3, B3v, B4v, H4v, H5 (9); GrzepGeom E, F4v, N3, P; RejPosWiecz2 91 marg, 95 marg, 95v marg; GrzegŚm 14 [3 r.]; A tu ſie iuż pocżną Wtore Kſięgi żywotá pocżćiwego cżłowieká RejZwierc 29, A5, A5v, Bv, 1, 29v (17); RejPosWstaw [1433] [3 r.]; BudBib I 236; ModrzBaz 1, 9v, 22, 22v, 68 (23); SkarJedn 278; StryjKron 1, 6 żp, 26, 61, 86 [2 r.] (10); CzechEp 102, 237, 258; FRASZEK Ianá Kochánowſkiégo XIEGI I. KochFr 3, 4 żp, 41 [2 r.], 90, 91 żp; KochPieś 1, 3 żp, 31, 33 żp; KochSob 57 żp; KochTarn 73 żp; Koniec piérwſzéy Kśięgi Fráſzek PudłFr 65, kt; PaprUp E4; RybGęśli kt; Wykład ártykułu de obedientia, ná końcu tych kśiąg piérwſzych znaydźieſz. SarnStat 25, 1, 5 żp, 7 żp, 9 żp, 19 żp (409); KmitaSpit A2, B2.

W połączeniu z liczebnikiem głównym lub zbiorowym (16): Náydziecie też ten żywot pana Iezuſow bytz rozdzielony na troie kſięgi/ a każdé kſięgi maią ſwé kapitula. OpecŻyw ktv; LubPs kt; BielKron A6, 159v, 285v; W Przeſzłych troich Kſyęgách byłá Náuká naprzod o Miernym á porządnym żyćiu SienLek 45, 44, Aaaa2v; GrzegŚm 16 marg; BudBib I 219; Andrzeiá Fricżá Modrzewskiego O popráwie Rzecżypoſpolitey kśięgi cżwore. ModrzBaz kt, 140; StryjKron A6 [2 r.]; CzechEp 252; KochPieś kt.

W charakterystycznych połączeniach: księgi (prze)czyść (4), pisać, wydać (2); na księgi (roz)dzielić (się) (3); w księgi dzielić się; w księgach czytać, mowić (10), (z)naleźć (3), okazać (ukazać) (2), (na)pisać (wypisywać) (57), poświadczać, powiedzieć (powiadać) (21), uczyć (2).

Fraza: »w sobie księgi zamykają [co]« (1): Pokazánie krotkie co w ſobie ktore Kſięgi zamykáią. RejZwierc A5v.
Szeregi: »księga i rozdział« (1): O czym tenże Liuius y Florus w tychże kſięgach y rozdziele piſzą StryjKron 66.

»księga i tom« (1): Procopius Ceſarienſis Grek zacny [...] ſzeroko ich dzieie z Rzymiány y z Greki w kilku kſiegach y Tomach doſtatecznie wyráził. StryjKron 36.

4. Przedmiot, materiał, na którym pisze się; liber Mącz, Vulg, PolAnt; volumen PolAnt (35): Murm 186; Weźmi znowu drugie kſięgi/ á nápiſz wnie wſzytki pirwſze ſłowá ktore były w pierwſzych kſięgách co ie ſpalił Ioákim Krol Iudſki. BibRadz Ier 36/28, Ier 30/2, 36/32; BielKron 94v [2 r.]; Malleatus liber, Xięgi dobrze młotem zbite Mącz 205b; Vmbilicus, Pukiel ná xięgách. Mącz 501d, 147c, 222d, 275d; Y nápiſał Ieremiaſz wſzytko złe/ ktore przyść miało ná Bawel do kśiąg nieiákich BudBib Ier 51/60, Ier 36/18, 45/1; Roboty ręcżne wiązánie kśiąg y oprawowánie ſzát bráterſkich Piotr ś. cżynił. SkarŻyw 471 marg, 119, 471; WujNT Apoc 1/11.

W przeciwstawieniu: »serce ... księgi« (2): Apoſtołowie Ewángelią piſáli ráczey ná ſercách, á niżli ná kśięgách. (‒) WujNT 629 marg, Xxxxx2.

W porównaniach (6): Leop Is 34/4; Vcżcie ſie y pełnicie przykazánia Páńſkie/ ktore ieſt nam vſtáwiono/ á piſzcie ie ná ſwych ſercach iáko w kſięgach. BielKron 43v; RejAp 62v, 64v; Rozpłynie ſię też káżde woyſko niebieſkie/ y zwinione będą iáko kſięgi niebioſá BudBib Is 34/4; á niebo odſtąpiło iáko kśięgi zwinione WujNT 853.

W charakterystycznych połączeniach: księgi zapieczętowane; wiązanie ksiąg; do ksiąg pisać; księgi (s)palić (3), (w)więzać (3); w księgi pisać (2); na księgach pisać (napisano) (2); w księgach pisać.

Wyrażenia: [»księgi gołego papiru« = volumen libri Vulg: Weźmi Kxięgi gołego pápiru nápiſzże ná nich wſzytkie ſlowá, ktorem mowił do ćiebie Leop Ier 36/2. (Linde).]

»zwitek ksiąg« = volumen libri PolAnt (2): BudBib Ier 36/4; A co ſię tknie ſłow Dawidowych/ ktore o ſobie y inſzych/ á miánowićie o Meſyaſzu/ [...] powiedźiał mowiąc/ ná pocżątku kśiąg nápiſano o mnie [...] przeto/ iż zowie volumen libri, to ieſt/ zwitkiem kśiąg: iż ták przedtym ná długich kártách ſtárzy piſáli/ y na wáłek zwijáli CzechEp 158.

a. Kamienne lub woskowe tabliczki służące do pisania na nich; cera Cn (6): RejWiz 46; Kto by mi to dał/ áby ſpiſáne były mowy moie? Kto mi to da/ áby były wyrznione ná kxięgąch [!] prąćikiem álbo gráffką żelázną [exarentur in libro stilo ferreo]/ á ná bláſſe ołowianey/ álbo wżdy złotem wyryte ná krzemieniu? Leop Iob 19/23; BibRadz Is 30/8; kſiąg doſyć po obu ſtronach kośćiołá/ ná káżdych ſpiſáne inych á inych mężow żywoty BielKron 456v.

W porównaniu (1): Y poſtáwił to widome niebo/ iáko ſklep wyſoki/ y rośćiągnął ie iáko tablice ábo kxięgi áby wnie przyſzły cżłek pátrzał SkarŻyw 258.

Szereg: »tablice i (abo) księgi« (2): ſam tho obácżyć możeſz z zakonu [Mojżeszowego] ich iuż zniſzcżáłego/ ktorego zniſzcżenia ſtąd dochodzić możeſz/ że on piſány był ná tablicach/ y ná kſięgach: ten záś nowy zakon Boży tylko ná ſercu. CzechRozm 93; SkarŻyw 258.
5. Egzemplarz; edycja; wydanie; oryginał, kopia; przekład tekstu; exemplar Mącz (239): FalZioł +2, +2v; Zem Księgi Polſkie/ nigdy nie bywałemi bukſztaby: drukował, Potym inni (ze mnie) przykład brali. FalZiołUng V 119; ktorąż trndnoſc może obacżić wſzelki kto by chciał widzieć a ktemu przirownać kxięgi iego włastną ręką napiſane abo też y wypis ich ktory przy nas ieſt. WróbŻołtGlab A5, A4v; KromRozm I N2; I dlá tegóſz pocżął ſobie w świętem piſmie/ kśięgi wſzelakié/ nowé i ſtaré skupować MurzHist B4v; Leop Dan 3/23; BibRadz *4v, *5v [2 r.], *6; Ten to Helchiás kſięgi ſtáre Moiżeſzowe nálazł/ o ktorych iuż nie ſłycháli álbo theż niedbáli BielKron 90v; Exemplar literarum, Kopia/ álbo przepis liſtow. Exemplar huius vel illius libri, Xięgi ty álbo ony. Mącz 110c; Ieſt roſkazánie liſtowne Krolá Iego Miłośći/ áby żaden mimo Mácieiá Wirzbiętę tych kſiążek do lat dzieſiąći nie drukował [...] A ktho ſie nád roſkazánie Krolewſkie tego poważy/ then kſięgi thákowe co ich kolwiek będzie miał/ ſtráći wſzytki GórnDworz kt; KuczbKat a2; wſzákżem ie z pilnosćią przeizrzał/ á wedle Grecſkich kſiąg (Melánthonowego wydania) cżego było potrzebá/ popráwiłem. BudBib C2, B3v, C [2 r.], C4, I 1 marg, 8d marg (18); Kto by chćiał o tem doſtatecżnie wiedzieć/ znieś kśięgi/ złoż/ á doznaſz ze prawdę mowię. BudNT przedm b2v; Bo tam znácżono roznice kśiąg ná kraioch po Grecku. BudNT przedm b3v, a6v [6 r.], b [2 r.], bv [6 r.], b2 [5 r.], b2v [8 r.] (129); CzechRozm 127v, 149; KochPs [217]; SkarŻyw 119 [3 r.]; IAko w káżdych ile ich kolwiek wyſzło y wychodzi Kſięgach z Drukárni/ omyłki ſie w Literach/ y w ſyllábach álbo ich przenieſieniu/ [...] tráfiáią StryjKron 792, 275; CzechEp 158; KochFr [135]; WujNT przedm 4 [4 r.], 5 [2 r.], 9, 11, 12 [4 r.] (59).

księgi czego [= zawierające co] (7): BibRadz 1.Mach 1/59; Irenaeus rychło po Apoſtolech był/ a wżdy iuż zá niego kśięgi Nowego przymierza każono. BudNT przedm b3v, przedm c3v; rzecz niepodobna/ żeby ieden proſtak miał iednym rázem wſzytkie kśięgi Ewángeliey Máttheuſzá ś. co ich kolwiek było ná świecie/ Greckie/ Lácińſkie/ y Syryiſkie popſowáć. WujNT 4, przedm 10, s. 4, 753.

W charakterystycznych połączeniach: księgi greckie (72), hiwrejskie (hebrejskie, ebrejskie, iwrejskie, żydowskie) (16), łacińskie (59), polskie (2), słowieńskie (12), syryjskie (2); księgi dzisiejsze (7), nowe (2), pospolite (4), prawdziwe, stare (31); naprawić księgi; w księgach pisać ((s)pisane) (3); stoi w księgach (2).

Szereg: »tekst albo księgi« (1): Et sequitur subaudi ulterius, Ták dáley ſtoyi w tym álbo w owym texcie/ w tych álbo w owych xięgách. Mącz 384d.
*** Bez wystarczającego kontekstu (6): Poſpolićie wykłádáią kſięgi/ iáko Zydowie mowią/ ále nie właſnie/ gdyż to śłowo nie śćiąga ſię ná cáłe kſięgi Máteuſzowe/ ále thylko ná to Kápitulum w ktorym pokolenie Kryſthuſowe wedle ciáłá ieſt opiſáne. BibRadz II 2a marg; Recusavit mihi librum, Odmówił mi Xiąg. Mącz 2a, 191d; Buch. Xięgá. Liber, libellus. Calag 105a; Codex ‒ Pięn. Kſiega. Calep 210b; Liber ‒ Kora z drzewa, na iakiei przed winalezienim papieru piſſano. Kſięgi. Calep 599a; [Kſięgi quanquam nonnulli dicunt Kſięgá/ quod eruditis non placet. StatorGramm E7v].

Synonimy: 1. czytanie, pisanie, pismo; a. biblija, pisanie, pismo, zakon; 2. akta, dekrety, statuty; a. akta, dzieje, historyja, kronika, sprawa; 3. część, kapitulum, kapituła, położenie, rozdział, rozdzielenie, tom; 4.a. tablica; 5. tekst, wypis.

TG