[zaloguj się]
[pdf]

BISKUP (3428) sb m

Fleksja
sg pl du
N biskup biskupi, biskupowie, biskupy
G biskupa, biskupa biskupów
D biskupowi biskupom, biskupum
A biskupa biskupy, biskup (o)w
I biskupem biskupy, biskupami, biskupmi biskupoma
L biskupie biskupiéch, biskupach
V biskupie biskupi
inne pl G a. A - biskup(o)w

sg N biskup (927). ◊ G biskupa (495). ◊ D biskupowi (143) [w tym raz błędnie: -ówi]. ◊ A biskupa (232). ◊ G a. A biskupa (14). ◊ I biskupem (232); -em (20), -(e)m (212). ◊ L biskupie (41). ◊ V biskupie (20). ◊ pl N biskupi (371), biskupowie (83), biskupy (1); -i MetrKor, MiechGlab (2), LibLeg, ConPiotr, SeklKat, SeklWyzn, KromRozm I (3), MurzHist (2), MurzNT (5), KromRozm II (4), RejWiz (3), UstPraw, RejFig (2), RejZwierz (2), KochZg, Mącz, OrzQuin (3), KuczbKat (3), RejZwierc (2), BielSpr, WujJud (15), WujJudConf (7), PaprPan, Oczko, ReszPrz (6), ReszList, KochProp, LatHar (5), WujNT (32), PowodPr (2), SkarKaz (9), SkarKazSej (7); -owie OpecŻyw (19), OpecŻywSandR, PatKaz II, RejKup, GliczKsiąż, CzechEp (2); -i : -owie KromRozm (16: 12), Diar (9 : 1), KrowObr (47 : 1), Leop (1 : 2), OrzRozm (5 : 1), RejAp (1 : 1), RejPos (5 : 3), BiałKat (5 : 2), MWilkHist (7 : 1), RejPosRozpr (5 : 5), StryjWjaz (6 : 5), ModrzBaz (6: 2), SkarJedn (34 : 5), SkarŻyw (18 : 1), StryjKron (1 : 1), NiemObr (8 : 8), SarnStat (36 : 1); - i : -owie : -y BielKron (34 : 6 : 1). ◊ G biskupów (376); -ów (19), -ow (3), -(o)w (354); -ów: -ow MurzNT (2 : 3). ◊ D biskupom (87), biskupum (1) MurzNT; -om (7), -(o)m (80). ◊ A biskupy (216), biskup (o)w (1) StryjKron. ◊ G a. A biskup(o)w (9). ◊ I biskupy (117), biskupami (19), biskupmi (3); -y FalZioł, KromRozm I (3), MurzNT, KromRozm III (16), Diar (3), OrzRozm (6), BielKron (12), Mącz, OrzQuin (4), SarnUzn, LeovPrzep, RejAp (2), RejPos (2), WujJudConf (2), ModrzBaz, SkarJedn (15), SkarŻyw (13), CzechEp (2), NiemObr (3), KochFr (2), ReszPrz, PowodPr, SarnStat (2); -ami OrzList, StryjKron, SkarKaz (2), SkarKazSej; -mi Leop; -y : -ami KrowObr (6 : 3), WujJud (4 : 1), StryjWjaz (1 : 1), WujNT (6 : 9); -y : -mi RejPosRozpr (5 : 2). ◊ L biskupiéch (28), biskupach (9); -éch SeklWyzn, KromRozm III (3), Diar, KrowObr, Leop, OrzRozm, BielKron (11), OrzQuin (2), KarnNap, CzechEp, LatHar, SarnStat (2); -ach SkarJedn, SkarŻyw (5), ReszPrz; -éch : -ach StryjKron (1 : 1), WujNT (1 : 1); -éch (3), -(e)ch (25);-ach (5), -åch (4); -ach ReszPrz, WujNT; -åch SkarJedn, StryjKron; -ach : -åch SkarŻyw (3 : 2). ◊ V biskupi (2). ◊ du I (cum nm) biskupoma (1) BielKron 329v.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Dostojnik kościelny, kapłan posiadający najwyższy stopień święceń; episcopus Mymer1, Murm, Mącz, Calep, Cn; pontifex Mącz, Cn; antistes mystigogus, praesul, princeps sacerdotum Mącz; protomysta Cn (3426): Mymer1 9; Murm 171; Mystigogus, Latine Princeps sacerdotum, Náwyſzſzy/ Nayſtárſzi biskup. Mącz 240b; praesul, Prełat/ to yeſt/ naywyſzſzy á nayſtárſzy miedzy kápłány/ Martis/ Który w tańcu rey wodzi/ też Biskup. Mącz 365c, 312a; Calep 367b.
a. W kościele chrześcijańskim sprawujący władzę na obszarze diecezji; czasem oznacza kapłana; antistes legis Christianae Cn (3207): Theſch tho yeſth wyelky pozythek koſczyelny, gdy Byſkvpy ſzą krolom zaſzluzony a wradze ſzyedzą. MetrKor 31/620v, 31/621; PowUrb I; March1 A3v; PatKaz I 2, 2v; tedy on koſzczyol poſzwyączy pyeruey nayuyſſzy kaplan to yeſt byſkup PatKaz II 39v, 37v, 38, 38v, 39v; PatKaz III 137, 143; FalZioł V 52; MiechGlab *2v, **3v, 47, 48 [2 r.], 57, [88]; WróbŻołtGlab A5; LibLeg 11/59v [2 r.]; RejRozpr D4 [2 r.]; ConPiotr 30v; SeklKat V2v, Zv; SeklWyzn 4, a2, c3, g3v; RejKup b3, b4v, b7, c4, c4v (50); RejKup Sekl a5; Aleśćye yą wy mniſſy z Popy/ z Biſkupy/ y z Papyeżmi potym byli zátłumili. KromRozm I B2; Yáko/ iż nyemáſz roznoſći myedzy kápłanem á biſkupem KromRozm I F2v, Bv, Cv, C4v, D, D3 (14); przyſzli téſz dwa Biſkupi MurzHist Iv, H3v, I3v [2 r.], I4, K2v, L3 (18); KromRozm II c3, e3, q2v; czáſem presbyteros/ to yeſt kápłany álbo ſtárſſymi/ czáſem epiſcopos/ to yeſt biſkupy/ yákoby ſtroźmi álbo opátrzyćyelmi/ od przełożeńſtwá zowye KromRozm III I2; ácz tám biſkupá ſámego myeni/ ále w obyec o kápłanyech rozumye KromRozm III K2v; Wſſák theż máyą ſwoye metropolity/ ktorzy nád biſkupy/ á ná konyec y pátryárchy/ ktorzy ták nád metropolity/ jáko nád biſkupy y kápłany władzą máyą KromRozm III L7v; ná myeyſce yednego biſkupá odſfczepyeńcá we Fráncyey/ inego obráć kázał. KromRozm III O2v; A iż on/ papyeżem będąc/ yeſt Pyotrem á gruntem ſlupow koſcyelnych/ to yeſt biſkupow/ á kſyążęćyem/ miſtrzem/ y głową wſſech KromRozm III P5; y piſáli do Iuliuſá [...] proſſąc go/ áby on onę ſpráwę ich około złożenya biſkupow/ y wſtáwyenya inſſych potwirdźił KromRozm III P6, C4, C5, H, H2v, H5 (105); Jeśliby się tak podobało, aby na sądy byli obrani Z panow duchownych biskupow ‒ trzej. Diar 94, 19 [2 r.], 30, 31, 45 [2 r.], 52 [2 r.] (16); DiarDop 102; BielKom A3v; GliczKsiąż F3v [2 r.]; GroicPorz a2, a2v; nie ieſt Biſkup krześćijáńſki/ ále ieſth Biſkup Rzymſkiego dworu/ álbo ſlugá Papieſki KrowObr B3v; A ſtąd ſię tu okázuie/ iż tho pzrezwiſko [!] Biſkup/ nieieſt przezwiſko doſtoieńſtwá/ ále przezwiſko pracey/ iáko ſwięty Auguſtyn mowi. KrowObr 4v; A przeſto gdziekolwiek będzie Biſkup/ bądz w Rzymie/ [...] bądz w Konſtánthynopolu [...] bądz w Niemcech/ teyże ieſt powagi y doſtoynośći. KrowObr 17v; muſiał przed Koncylium Florenckim Papież/ to ieſt/ dáley á niſſli przes trzynáśćie ſeth lath po Pánie Kryſtuſie niebyć przełożonym Biſkupem KrowObr 18v; I nie to ieſt Biſkup/ co ma wiele Dworzánow/ Komornikow KrowObr 126v; Ia N. obrany Biſkup P. od tey tho godziny nápotym/ poſluſzny będę Swiętemu Piotrowi/ y ſwięthey Apoſtolſkiey Rzymſkiey ſtolicy KrowObr 127v; iż nieieſteśćie Biſkupi prawdziwi/ od Bogá poſláni/ tylko prawdziwych Biſkupow naſmiewce/y máſſkárnicy. KrowObr 129v; Powiedz mi proſzę ćie/ co to zá ſlowo (marg) Biſkup co ieſt. (–) Biſkup? Izali ſie to ſlowo nie więcey/ ku pracey y tzuynośći wykłáda/ á niſſli ku tákowey doſtoynośći/ máſſkárom/ y lárwom/ ktorych wy vżywaćie? KrowObr 129v; Abowiem Biſkup ieſth ſtroſz álbo pożorcá/ iáko Pan Bog mowi przes Proroká. KrowObr 130; Biſkup ma. być iedney żony mąſz: To ieſt/ iáko wy wykłádaćie fáłſzywie/ iednego kośćiołá páſterz KrowObr 222v; áby Biſkupi/ Stárſzy/ y ſludzy kośćielni/ według vſthaw pierwſzyck/ z żonámi ſwymi nieobcowáli. KrowObr 232v; Niechay będą przy Kárdynalech y Biſkupiech Cynedy? KrowObr 236; Papieſz tzemu vtzynił z Biſkupow Kurfirſty/ to ieſt/ Kxiążętá. KrowObr 254v, A3v, B2, 3v, 4 [3 r.], 4v (168); RejWiz 161 marg, Cc6v; iáko ſie miáło wieść kośćiołom ktore on w Azyey poſtánowił/ y Biſkupmi oſádźił Leop VVv, 2.Tim 4 arg, AAA4v, BBB3; ábych mſzcząc ſye ná Biſkupie krzywdy ſwey/ miał mowić/ że on nie ieſt Biſkupem/ ále Plebanowi káżdemu rowny OrzList f2v, b3, b4, b4v, c [3 r.], c3v (27); UstPraw E3v, G2; RejFig Aa5v [6 r.], Ddv [2 r. ]; RejZwierz 13, 60 [2 r.], 60v, 104, aav; przeto Kápłan/ tho ieſt Arcybiſkup z Biſkupy twemi/ wyſzſzym nád Krolá w Polſzce będąc[...] vczynił przećiwko doſtoieńſtwu ſwemu OrzRozm I4v, C3v, H2v, H3, H4v, I (28); On potym vdzyáłał Synod ná LVIII Biſkupow BielKron 160; vbożuchny lud/ ále Krześćiáńſką wiárę ſnami trzymáią/ Biſkupá ſwego máią zá Krolá. BielKron 294v; támże poklęknąwſzy dwa Biſkupowie [...] ięli proſić mátki świętey cerkwie Krześćiáńſkiey BielKron 329; ſzedł miedzy onymi dwiemá Biſkupomá BielKron 329v, 143, 145, 149, 149v, 150 [2 r.] (238); Oto teraz w Trydenćie Biſkupi záśiedli/ Aby lud roſtárgnióny ku zgodźie przywiedli. KochZg A4; Mącz 11d, 106d, 363b; A gdyż w Biſkupiéch twarz y Máieſtat Królewſki tymi ſłowy bárzo ſye obrażał/ Król thego ćiérpiéć niemiał. OrzQuin D3v, C4, D2v [3 r.], E2v, F3v [3 r.], F4v [2 r.] (22); SarnUzn G4v; LeovPrzep D4v; RejAp 77, 109v, 191v; GórnDworz B7v, P [5 r.], Pv, Q2v [5 r.], Q3 [2 r.] (19); HistRzym 127v; RejPos 10v, 60v, 102 v, 129v, 147 (15); Wyznánié Wiáry trzech ſet y ośmnaśćie Biſkupów ná Concilium Niceńſkim. BiałKat c, 35v, 36 [3 r.], 38v [3 r.], 161, 288v, 326 [2 r.]; Tákież cżynić Biſkupom/ Kſiędzu Kápitule/ Aby więcey nie chodźił do pánny Orſzule. BielSat L3; KuczbKat 155, 245 [4 r.]; RejZwierc B3v [2 r.], 187 [2 r.], 233v [2 r.], 235, Aaa3; BielSpr 61; A Ireneus záśię tych tylko Biſkupow ſłucháć każe/ ktorzy ſucceſsią/ to ieſt porządne poſtępowánie álbo namieſtnictwo) od Apoſtołow máią WujJud 135v; A zaſz ſam Pan Chryſtus Piotrá Papieżem/ Apoſtołow Biſkupy/ zwolennikow kápłany nie pocżynił? WujJud 142v, 6, 21v, 30v [2 r.], 38, 48v (43); WujJudConf 40v, 140v, 141v, 155, 155v, 242; Bywáią thedy zwáni Biſkupi doględácże/ pilni dozorce/ ſtroże/ cżuyni á przełożeni. RejPosRozpr c2v; A w liſcie do Tythuſá roſkázuie áby w káżdym mieyſcie poſtánowieni byli Stárſzy/ kthore wnetże zowie Biſkupy. RejPosRozpr c3, cv, c2v [4 r.], c3 [5 r.], c3v [10 r.], c4; Krzyż przed Arcybiſkupem/ y Biſkupi drudzy/ Szli ſwym rzędem Opáći/ y Koſcielni ſłudzy. StryjWjaz C2, B, Bv, Cv, C2 [4 r.], C2v (23); Karał Biſkupy/ ſproſne á w wierze nieſtałe PaprPan R4, L4v, R4; Przeto ieſli ten tym ſpoſobem [...] bywa z mieścá ruſzan/ cżemuby też niepożytecżni Biſkupi [...] z mieyſcá niemieli być ruſzeni? ModrzBaz 99, 1, [38], [38]v, 59, 75v (21); SkarJedn 32, 33, 52, 53, 60 [2 r.] (98); Oczko 30; Nigdy po śmierći mężá ſwego/ zmęſzcżyzną nie iádłá/ áni z Biſkupem/ áni z świętym żadnym. SkarŻyw 140; żeby go potępił/ á z innemi Biſkupy/ z ſtolice Cárogrockiey złożył. SkarŻyw 455; na cżtery cżęśći Báwárſką ziemię [...] rozdzielił/ y Biſkupy poſtáwił: w Sáleburgu/ w Fuſyngu/ w Regensburgu/ y w Páſawie. SkarŻyw 518, 58, 59, 86, 88 [2 r.], 89 [10 r.] (186); Wypráwił też Boleſław Pudicus v Alexandra Papieżá czwartego Priuilegia/ áby nowy Biſkup Iatwieżom Nowochrzczeńom był vſtáwiony StryjKron 340, 427, 547, 762; CzechEp 36, 51, 61, 136, 197 [2 r.] (11); A vrząd Apoſtolſki/ ma ſwoie oſobliwe właſnośći: w ktorych inni Dozorce zborowi/ ábo iáko teraz zowią/ Biſkupi nie ſpołkuią. NiemObr 50; Ná tymże Synodźie dopiero [...] kiedy rozdźielono między trzech Biſkupow (ktore potym Pátryárchámi názwano) rząd wſzytkich zborow NiemObr 58, 22, 29, 48, 50 [3 r.], 54 (29); Miéy tedy y dźiś dźiękę/ biſkupie cnotliwy/ Ześ poſpolitéy rzeczy ſłużyć ták chętliwy. KochFr 124, 42 [2 r.], 99, 120, 121, 123; KochSz C3; ReszPrz 18, 46, 53, 98, 101 (8); ReszList 182; WerGośc 220 [4 r.]; WerKaz 294; KochPieś 52 [2 r.]; Iednému Biſkupówi/ wſzák ſye domyślićie/ Do Polſki/ co narychléy ten obraz poślićie PudłFr 79; BielRozm 3, 34; GórnRozm D; PaprUp Bv, C3; KochProp 11; ActReg 8; Calep 821a; GrochKal 26; KochAp 5, 12 [2 r.]; KochFrag 28; OrzJan 111; Wſzyścy Swięći Biſkupi y Wyznawcy/ modlćie ſię zá námi. LatHar 174, 95, 421, 452, 512, 513 (9); Αрχιεрει̃ς z Greckiego właśnie Arcykápłani: ktore Láćińſki tłumácz czáſem kśiążęty kápłáńſkimi/ czáſem biſkupámi/ á czáſem nawyżſzymi kápłany zowie. WujNT 8; Tegoć też fortelu vżywáią/ przekłádáiąc Dozorce miáſto Biſkupow/ kędy w Graeckim ſtoi ᾽επίσκοπος WujNT 217; Kápłany tu wſzytkie Biskupámi zowie: iáko y ſtárſzymi w Dzieiách. WujNT 682 marg; Bo ná on czás kápłany Biskupámi, á Biskupy Apoſtołmi zwano. WujNT 686 marg; iż zá świádectwem Ambrożego S. Papież nie ieſt Biſkupem y Rządzcą ſámego miáſtá Rzymu/ ále wſzytkiego domu Bożego WujNT 726; Biſkupi ſą gwiazdámi kośćiołá: iáko ſáme kośćioły ſą złote liktarze świátá. WujNT 841, 68, 81, 105 marg, 125, 236 (84); PowodPr 20, 22, 31, 76; CO ſie priwatnych przywileiów Inflantſkich obywátelów dotycze. Wſzyſtkié któré od Arcybiſkupów/ Biſkupów/ y Miſtrzów nádáné ſą [...] Arcybiſkupá Ryſkiégo vtwiérdzamy. SarnStat 1206, 19, 29 [3 r.], 39 [2 r.], 166, 169 (45); Do ktorego poki ſię wſzytkiego świátá Biſkupi ábo oſobámi ziezdżáli/ ábo z nim ſię przez liſty porozumiewáli [...] iedność ſię zátrzymawáłá SkarKaz 40a; (Biſkupom y Dyákonom łáſká y pokoy rć. Co to ma być? Izali w iednym mieśćie wiele było biſkupow? żadną miárą: ále tym tytułem oznácza kápłany. bo onego czáſu ſłowo to im było ſpolne.) SkarKaz 607b, 454a, 606a, 607a [7 r.], b [13 r.], 608b, 610a [2 r.], Ooooc; VotSzl D2; CiekPotr 79; nád wielą biſkupow ieden Arcybiſkup SkarKazSej 691a, 679b [2 r.], 680a [5 r.], b, 681b [2 r.], 687b [2 r.] (27); KlonWor 47.

Połączenia z imieniem lub nazwiskiem [imię + biskup (609), biskup + imię (84)] (693): MetrKor 31/622; Gdy potim prziſtąpił do miaſta Trekas, zabieżał mu biſkup ſwięti Lupus MiechGlab 55, *6v, **2v, 16, 27, 55[2 r.] (14); LibLeg 6/79v [4 r.], 9/50, 11/71; yáko piſſe Epipháninius biſkup zacny KromRozm I O3, K2, L4; MurzHist I3, R2, V2; KromRozm II c2 [2 r.], d, h4, q, q4v; KromRozm III H4v, I2v, I3 [2 r.], K4, N8 (12); Diar 24, 25, 51; ktore Paweł Swięty xxxx piſze do Tymoteuſzá y do Tytá Biſkupow o ich żonách. KrowObr 231v, 53, 112v, 160v, 172, 174v (21); Leop AAA2; OrzList e2v; RejZwierz aa2, aa3, bb2, bb4 [2 r.], 59 (11); Goski A7, A7v, A8, A10v, A12 (10); Biſkup Andrzey Noſkowſki. OrzRozm Iv marg, H2v, I marg, N, P3, Q3v (9); gdzie napierwey w Cżechách mſza Słowieńſkim ięzykiem vſtáwioná byłá od biſkupá Cirillá á Metodiuſsá BielKron 322; á to przez przywod krolá Węgierſkiego Mátiáſzá á Ianá z Rokician Biſkupá. BielKron 327v, 139, 139v marg, 155, 157, 160v [3 r.] (199); OrzQuin F3, F3v [2 r.], L3v; GórnDworz B6v, P, Q3; BiałKat kt, a2, 326; WujJud 51, 51v, 192v, 224, 225v; WujJudConf 21v, 22v, 24, 50v, 153v; BiałKaz kt, M4v; Tám go Myſzkowſki Biſkup mowną orácyą/ Przywitał wyſławiáiąc Sármácką nácyą. StryjWjaz B4; CzechRozm 252v; PaprPan L4v, R4, V3v; KarnNap kt; ModrzBaz 64v, 80; SkarJedn 113, 139, 181, 184, 186 (31); KochPs 2; Ia Ewágryus Philozoph/ ćiebie przenaświętſzy Biſkupie Syneſyuśie pozdrawiam SkarŻyw 102; Ale ćicho ſię zniezbożnemi (Euzebiuſzem Nykomedyiſkim/ Wálenſem y Vrſacyuſem Biſkupy) [...] porozumiewáiąc: ſtáráli ſię ze wſzelką vśilnośćią/ áby z ſtolice Biſkupiey Athánázego zrzućili. SkarŻyw 389; ſa Bonifacyuſz z łáſki Bożey Biſkup/ obiecuię tobie błogosłáwiony Pietrze/ Kśiążę Apoſtolſkie [...] iſz iá záchowáć mam wſzelką wierność y ſzcżerość wiáry świętey powſzechney SkarŻyw 520, 51, 62, 86 [3 r.], 102, 163 (71); StryjKron 295, 325, 457, 472, 492 (20); CzechEp 134, 226, 423; NiemObr 56 [2 r.], 60, 66, 125, 131 (14); KochFr 123; ReszPrz 105, 106; ReszHoz 114; GórnRozm E2; PaprUp Dv, H2v; KochWr 40; ActReg 5v, 59; KochCzJan A2v; KochAp 5, 8, 11; LatHar + +1 [7 r.], + +lv [4 r.], ++2 [3 r.], ++2v [2 r.], ++3 [4 r.] (107); WujNT 41 marg, 103, 429, 550 marg, 730 (18); PowodPr 21; JanNKar A3 [2 r.]; tedy my Mikołay Biſkup/ będźiemy y náſzy potomkowie będą bydź ná pomocy/ y rádźić Iego Iáſnośći tylekroć ilekroć tego będźie potrzebá SarnStat 1127, 51, 212 marg [2 r.], 1071, 1078 (75); SkarKaz 418b, 419a, 607b; SkarKazSej 680a [2 r.], b.

Połączenia z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (732); z nazwą miejscową w dopełniaczu (18) [czego (14), z czego (4)]; z nazwą miejscową w miejscowniku (4); z dopełniaczem rzeczownika „kościół” + przymiotnik od nazwy miejscowej (13) [biskup + przydawka (610), przydawka + biskup (157); w tym: połączenie z imieniem (422)] (767): MetrKor 31/621, 622, 59/77; ZapWar 1526 nr 2322, 1549 nr 2649; PatKaz I 14; Lupus biſkup w mieſcie Trekas. MiechGlab **2v, *6v, **3v, **4v [2 r.], 16 [3 r]. 18, 47, 48; WróbŻołtGlab A3, A5; kthorzi povynny szą, stharadawna dawacz plath pyenyązny kſzyandzv poſnanſkiemu Biſkupowy LibLeg 7/69v, 6/79v [4 r.], 9/50, 52 [2 r.], 11/96; LibMal 1548/139, 1551/160, 1554/ 190v; SeklWyzn g3; KromRozm I G4, K2; Przy ktoryi naoſtatek gdy śię dźiała/ i kilka Biſkupów włoſkich było. MurzHist V2, E3 [2 r.]; KromRozm II c2 [2 r.], q4v; Numidyſkyego kroleſtwá biſkupy w Afryce/ myędzy ktorymi S. Auguſtyn był/ pochwala Dámázus papyeż KromRozm III O8; A Greccy/ y ini biſkupowye ná wſchod ſlońcá ktemu przyſtáć nyechćyeli KromRozm III P6v; áby Konſtántynopolſki biſkup pirwſſe myeyſce á doſtoyeńſtwo myał po Rzymſkim KromRozm III P8, I3, N6v, O [2 r.], Ov, O2v (16); Diar 24, 25, 51, 58; DiarDop 115; Stániſlaw Biſkup Krákowſki Swiętym zoſtał. KrowObr [257], kt, A2 [2 r.], A2v [2 r.], B3 [2 r.], B3v (32); OrzList f2v, f3; Niedawno ieden zacnym/ Polſkim Biſkupem był/ Przedſię od powinnośći ſwey ſie nie vnośił. RejZwierz 89v, aa2, aa3, bb2, bb4 [2 r.], 59 (12); WyprKr 50; OrzRozm H4v, I, Iv, S; Gdy Potym przyiechał do Cezáryey Iulianus Ceſarz/ wyſzedł przećiw iemu Bázylius wielki/ Biſkup Kápádocyey BielKron 157; Hugo Biſkup s Konſtanciey/ oſkárzył przed Senátem Zwingliuſzá/ iż Nową Náukę rośiewa BielKron 197v; á ná ten cżás dał młot Kárdynałowi Auſzpurſkiemu Biſkupowi/ áby im Luteryany potłukł BielKron 234v, 143v, 149v, 150 [2 r.], 153, 154v (263); OrzQuin G, [Aa6]; Przyiechał práwi Tátárſki poſeł ná Wołyń/ do Iánuſzá Biſkupá ná on cżás Wilnieńſkiego GórnDworz P, B6v, Q2, Q3; Nárzékał Optatus Afer Biſkup w Milewitanie ná Donátyſty łotry BiałKat 326, kt, a2; KwiatOpis A4v, B2, Dv; RejZwierc 273v; BielSpr 56v; WujJud 51, 192v, 225v; WujJudConf 24; BiałKaz kt, M4v; Sam s Płockim/ y s Poznáńſkim Biſkupy zá tymi/ W kolebce ſwietney iechał StryjWjaz B2, A3v, B2, B2v [2 r.], B4, Cv [2 r.], C4v [3 r.]; PaprPan L4, R4, V3v; KarnNap kt, C2; ModrzBaz 64v, 80; Bacżyliſmy iáko pierwſze Niceńſkie Koncilium/ przełożeńſtwo to zá swiádectwem Athánázego y wſzytkiego Egiptu y Libiey Biſkupow/ Rzymſkiemu Biſkupowi przycżytá SkarJedn 113; Niechay ma Cárogrocki Biſkup cżeść przodkowánia po Rzymſkim Biſkupie: poniewáſz ieſt nowy Rzym. SkarJedn 114; Aſz po piątym Zborze Ian Cárogrocki Biſkup/ z wielkiey hárdośći y wſzetecżnośći/ piſać ſię pocżął Oecumenicus Pátryárchá SkarJedn 192; y ſam oſobą ſwoią Iozeph Pátryárchá Cárogrocki/ y przy nim wiele Metropolitow y Biſkupow Greckich/ y innych przednich á ſprzewybornieyſzych Doktorow SkarJedn 267, A4, A8 [2 r.], A*, 101, 115 [2 r.J (55); KochPs 2; SkarŻyw A2v, 20, 28, 29, 34 (58); StryjKron 295 [2 r.], 310, 325, 330, 457 (31); CzechEp 134, 226, 323, [412]; NiemObr 52 [2 r.], 56 [3 r.], 58, 60 [2 r.], 61 (21); KochFr 123; ReszPrz 106; ReszHoz 114; GórnRozm E2; PaprUp B4v [2 r.], C, C3, Dv, E3v, G3v, H2v; KochProp 9; ActReg 4, 5v, 23 [2 r.], 59, 88 (15); KochCzJan A2v; KochAp 5, 8, 11; LatHar +6v [5 r.], + + lv, ++3, + +3v, ++5v (24); Tákże y biſkupá kośćiołá Pergámſkiego nápomina. WujNT 842; Piſze biſkupom kośćiołow/ Sárdyiſkiego/ Philádelphſkiego y Láodyckiego. WujNT 846, 93, 125, 227, 299, 412 (22); JanNKar A3 [2 r.]; Autor tych kśiąg Krómer Biſkup Elſperſki. SarnStat 313; Przy czym byli [...] Woyćiech Krákowſki/ Andrzéy Poznáńſki/ Iákub Płotcki/ Ian Chełmſki Kośćiołów Biſkupi SarnStat 957, 8, 36 [3 r.], 37, 112 [2 r.], 156 (103); SkarKaz 418b, 419a.

Połączenia oznaczające przynależność wyznaniową; z przymiotnikiem (49); z rzeczownikiem w dopełniaczu (7) [czego (6), z czego (1)]; z przydawką rzeczowną (1); [biskup + przydawka (36), przydawka + biskup (21)] (57): ktory wygnawſzy więcey niż trzyſta thrzydzieſci y thrzech biſkupow krzeſcianſkich, nad ludem poſpolitem okrucienſtwo wielkie vkazował MiechGlab 48; A iż tákże Iuſthynus Ceſarz/ y wyele biſkupow ze wſchodu ſlońcá vczyniło. KromRozm III O8; Zá Konſtáncyuſá Ceſárzá kácyrſkyego zebráło ſye było w Antyochiey na Concilium dźyewyęćdźyeſyąt biſkupow kácyrſkich KromRozm III P5v, O5v; Infułá Biſkupa Papieſkiego. KrowObr 130v marg, B3, 30, 84v marg, 128, 128v marg (12); ſkazáli go wypędzić od kościołá Biſkupi Arryáńſcy Achácyus y Seweryanus BielKron 158v, 144; RejAp 116v; Bo wáſzy Miniſtrowie porządnie powołáni być niemogą/ ktorzy od żadnego Biſkupá Kośćiołá Powſzechnego nie ſą ná ten vrząd wyſádzeni. WujJud 30, 22v; WujJudConf 85v; gdzie ſię byli do Cárogrodu zá pozwolenim Dámáſa Papieżá [...] ſami wſchodni 150 Biſkupi bez záchodnich Láćinſkich [...] z iácháli SkarJedn 175; Vcżynił to ochotnie Papież Adryan/ y wezwáwſzy wſzytkiego Chrześćiáńſtwá Biſkupy [...] Obrazoborce potępił SkarJedn 211; Y tám w kośćiele Rzymſkim po Grecku iáko iedney wiáry Kátolickiey Biſkup y iedney głowy cżłonek Mſzą S. ſłużył SkarJedn 321, 108, 119, 126, 127, 128 (14); Arryani zá powodem onego Euzebiuſzá Nykomedyiſkiego y innych Biſkupow Heretykow/ krzycżeli nań SkarŻyw 390; to mowi o Arryanách/ ktorzy wten cżás Biſkupy Kátholickie/ do odſtąpienia práwey wiáry o Synu Bożym niewolili SkarŻyw 394, 300, 368 [2 r.], 388, 391, 392, 393, 457; NiemObr 42; WujNT przedm 5, s. 97 marg, 243, 525, Yyyyy4v; PowodPr 31; SkarKazSej 687b [2 r.].

Zestawienie: »(jego miłość) ksiądz biskup« [w tym: połączenie z imieniem (2), z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (26)] (102): gdi zdomu wigezdzal przedawſchi swoye ymyenye Xyądzu Biſkupowi Cracowskiemu MetrKor 59/77, 31/621; ZapWar 1526 nr 2321, 1532 nr 2402; WróbŻołtGlab A5; LibLeg 11/71, 96; LibMal 1547/126v, 1548/139; SeklKat V2; Trzebaczi xięże Biſkupie Sprawowacz ſyę tak tey dupie RejKup t3, bb3; przodkowie naszy nadali takowe bogactwa ecclesiae [...] czego szafarstwa zwierzali IchM księżam (N,,kxęnzą”) biskupom i IchM poddanym kapłanom. Diar 69, 31, 40, 50, 52, 55 (14); DiarDop 115; KrowObr A2v [3 r.], A3, A4, B [2 r.], Bv (16); UstPraw K2v; RejFig Aa5v; WyprKr 50; GórnDworz B8v, C2, C2v [2 r.], C3, C3v [4 r.] (23); Miłośćiwy kſze Biſkupie/ Náſz miły koſcielny ſłupie/ Y o waśći złe nowiny RejZwierc 235; KarnNap ktv; SkarJedn 350; NiemObr 25; ActReg 8, 85, 102, 143 [2 r.], 147 (14); KochCzJan A2v; Aczkolwiek to należy ná vrząd Ich M. Kśiężéy Biſkupów [...] wſzákże my w téy mierze Kśiężą, Biſkupy y Rektory nápomniemy SarnStat 201, 175, 198 [3 r.], 201 [2 r.], 209, 213 (14).
Szeregi:»apostoł i (albo) biskup; biskup i apostoł« [w tym: biskup i kapłan (2), połączenie z imieniem (1), z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (1)] (9 : 3): KromRozm III I3v; Páweł Swięty Biſkup y Apoſtół wielki/ zacny Doktór/który nad wſzyſtki inſze prácował doſyć BiałKat 38v; SkarJedn 93; y po modlitwách y pośćiech/ przez wkłádánie rąk Biſkupem y Apoſtołem vczyniony y poświęcony WujNT 513, 288, 461, 462, 633, 642, 669, Aaaaaa4v; SkarKaz 608b.

»biskup to jest dozorca«: chcąc pokázáć rożność oboiego zakonu: przetoż woleli przełożone duchowne zwáć páſterzmi ábo Biſkupámi (to ieſt dożorcámi) WujNT 456.

»biskup i (albo) kapłan; kapłan i (albo) biskup« [w tym: biskup i pleban (1), połączenie oznaczające wyznanie (2)] (78 : 35) : WróbŻołt I7v; KromRozm I F2v; KromRozm II c, r; Ya nyewyem inácey/ yedno iż oni máyą kápłany y biſkupy/ ktore Ruś popy/ baćkámi / władyki/ y też epiſcopy/ po Grecku zową. KromRozm III H7v; Iż Lutherani y ini kácyrzowie kápłanow y biſkupow nyemáyą KromRozm III I2v marg, H, H7, H7v [2 r.], H8, I [2 r.] (33); GliczKsiąż O6; KrowObr 118, 118v; BielKron 202, 234v; RejPos 189v; BiałKat 338v; KuczbKat 85, 215, 235; WujJud 154 [2 r.]; KarnNap C4; SkarJedn 229; Mowić to/ iſz Biſkup á kápłan rowni ſą ſobie/ á iáko to rzecż podobna? SkarŻyw 456, 90, 143, 179, 304, 306 (11); CzechEp 229; ReszPrz 102, 107, 108, 109; LatHar 100, 125; Oto Biſkupi ábo kápłani (bo ſię to o oboich rozumieć może/ iáko y presbyteri) ſą ſprawcy y rządzcy kośćiołá WujNT 482; Kápłani (marg) ábo y Biskupi. (–) ktorzy ſię w przełożeńſtwie ſwym dobrze ſpráwuią/ niech będą miáni godnymi dwoiákiey czći WujNT 1.Tim 5/17, s. 43, 44, 236 marg, 243, 298 (32); PowodPr 31; SkarKaz 607b, 608b [3 r.]; SkarKazSej 665b, 679a [2 r.], b, 692a, 697a, 700b.

»metropolit, (a, i wielki) biskup« [w tym: z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (2)] (4): w Kijowie brony mieſczkie [...] miały dachy pozłoczone/ tamże też mieſzkał Metropolit á nawyſſzy biſkup Ruſki MiechGlab 5; BielKron 343v; SkarJedn 267, 292.

»biskup i minister«: tu widzę teraz w Polſzcze nowe vrzędy/ z kąd widzę/ że wybieráią tu ſobie niektorzy ſámi przes ſye Biſkupy y Miniſtry OrzList hv.

»pasterz, (a, albo, i) biskup; biskup i (albo) pasterz« [w tym: biskup i kapłan (3), biskup i apostoł (1)] (21 : 16): SeklKat Zv; nie wſzyſcy ſą Biſkupi [i] Páſterze/ [którzy] ſie Biſkupy y Páſtherzmi zową. KrowObr A3; Krolowie niepoſluſznym / y niepowolnym ludziom pánuią: ále Páſtherze álbo Biſkupi/ poſluſznym y powolnym roſkázuią. KrowObr 3v, A3, 3v, 21v, 85v, 98v [3 r.] (15); WujJud 37; WujJudConf 85v, 88v, 152v; RejPosRozpr c3 [2 r.]; KarnNap A2; SkarŻyw 355; ReszPrz 94, 107; kośćioł Chriſtuſow prawdziwy nigdy nie był áni będzie bez Páſterzow/ Biſkupow/ y Doktorow áż do ſkończenia świátá. WujNT 676, 366, 443, 456, 669, 676 (10); SkarKazSej 665b.

»patriarcha abo (i) biskup; biskup i patriarcha« (4 : 3): KromRozm III N5, P8v; Tęn ſkoro ná wſtępie Papieſtwá ſwego/ Ceſarzá Leoná y wſzytki iemu onego kácerſtwá pomagáiące/ Pátryárchy y Biſkupy wyklął SkarJedn 199, 6, 133, 149; PowodPr 32.

»biskup i (albo) pleban« (4): Kośćioł ktemu tákiego małżeńſtwá/ o ktorym Biſkup/ Pleban/ y właſny páſterz/ niewie/ áni ná nie zezwala/ zá małżeńſtwo niema. SkarŻyw 153; ReszPrz 94; LatHar 125; SkarKazSej 682a.

»biskup i pop; pop, biskup« (1:1): RejWiz 30; Zátymże idzie/ iſz wſzyſcy ich Biſkupi y Popowie/ ácżkolwiek poświęcenie máią [...] ále mocy na rozgrzeſzenie/ y rozwiązánie nie máią. SkarJedn 339.

»biskup i (a, abo) presbiter« [w tym: pasierz abo biskup (1)] (3): Ná tym tám mieyſcu ś. Hieronym probuie tego/ że Biſkup á Presbyter álbo Kápłan iedná rzecż przed tym byłá WujJud 154, 155; WujNT 456.

»biskup, (i) przełożony« [w tym: kapłan, biskup (1)] (12): KromRozm III I5; BielKron 228v; áby Kapłani podług zwycżáiu kośćielnego byli poſłuſzni Biſkupowi przełożonemu ſwemu WujJud 155; ModrzBaz 135v; SkarJedn 296; Powiedz kośćiołowi/ to ieſt Biſkupom y przełożonym kośćielnym. SkarŻyw 93; WujNT 76, 461, 479, 807, 844, 845.

»biskup albo stroż; stroż albo biskup« (1:1): Ano Páweł też w Epheźye ku ſtárſſym álbo kapłanom/ álbo przełożonym koſcyołá mowyąc/ powyeda iż ye duch S. biſkupy álbo ſtrożmi poſtáwił/ áby rządźili koſcyoł boży. KromRozm III H4v, G3.

»władyka to jest biskup ruski«: y tu v nas w Przemyślu Władyká/ to ieſt Biſkup Ruski/ we Mſzą ná Orle ſtoi/ ná znák zwierzchnośći Kápłáńſkiey/ nád wſzytkie Ceſárze y Krole. OrzRozm G4v.

Przen (46):
a) Chrystus (45): prawdziwy biſkvp/ y głowa/ ieſt pan Chriſtus Ieſus SeklWyzn c2v; RejKup Qv; iż dla tego Krolá á Páná náſzego/ á dla tego ſámego náſzego chwálebnego á ſwiętego Biſkupá/ ieſtechmy w ſwiętey opiece Bogá oycá náſzego niebieſkiego LubPs Z3v, Z2, Z3v; KrowObr B4, 46v, 49; Leop Hebr 2/17, ZZ; RejPos 91 v; RejPosRozpr cv; RejPosWstaw [1432]v; ArtKanc D18; WujNT 765.
Wyrażenia: »najwyższy biskup; biskup najwyższy« [w tym: kapłan i biskup (1), pasterz i biskup (1)] (14 : 6): Otoc rzecznyk moy vcyebye boze oycze oto byſkup nawiſſſſi yen cudzey krwye ku ocziſcyanyu nyepotrzebuye BierRaj 23v; OpecŻyw 143v; PatKaz II 44v; SeklWyzn f4; KromRozm III K7v; KrowObr 17v; BibRadz I 7 [2 r.]; Maximus pontifex. Naywyſzſzy biskup Qui est Christus Iesus. Mącz 204b; BiałKat 161; WujJud 245; WujJudConf 124; Abowiem Pan Iezus Kryſtus [...] ſam iedyny zoſtawa kápłanem/ y owſzem nawyſzſzym Biſkupem Koſciołowi ſwoiemu ná wieki RejPosRozpr b4, b4, cv, c4v; RejPosWstaw [1433]v; WujNT 287, 757; SkarKaz 609a.

»wielki biskup; biskup wielki« (2 : 1): BierRaj 23; Mamy Biſkupá wielkiego/ ktory przeſzedł niebo Iezuſá ſyná Bożego KrowObr 212; LatHar 271.

Szeregi: »apostoł i biskup; biskup i apostoł« (1 : 1): obacżayćie Apoſtołá y Biſkupá wyznánia náſſego lezuſá Chryſtuſá Leop Hebr 3/1; WujNT 669.

»kapłan, (a, i) biskup; biskup abo kapłan« (5 : 1): oto przeto matka boza poſzla ſpokolenya byſkupow y kaplanow yſch myała nayuyſſego kaplana byſkupa vyecznego porodzycz, cryſtuſa ſyna bozego PatKaz II 44v; LubPs Z3v; RejAp 14; GrabowSet O3v; SkarKaz 155b, 608b.

»pasterz a biskup« : Co nam wſzytkim rácż dáć Páſterzu náſz á Biſkupie nawyſzſzy Pánie Iezu RejPosRozpr c4v.

b) Bóg (1):
Wyrażenie: »najwyższy biskup«: ktorąſz poſzwyączyl nayuyſſy byſkup oczyecz nyebyeſky PatKaz II 39v.
α. Na oznaczenie biskupów urzędujących w Rzymie, późniejszych papieży (309): iż yeden yeſt bog/ y yeden Kryſtus pan/ ktoregoſmy wyználi/ yeden duch S. yeden theż biſkup w powſſechnym koſcyele ma być KromRozm III O2v; BiałKat 123v [3 r.]; Bo nieſkąd inąd/ iáko Cyprian ś. powiáda/ rodzą ſie odſzcżepieńſtwá/ iedno ſtąd/ że Biſkupá Bożego nie ſłuchaćie/ á iednego do cżáſu zá głowę y zá ſędźiego/ miáſto Páná Chriſtuſá/mieć niechcećie. WujJud 123v, 125v; Liczćie Biſkupy/ od ſámego Piotrá/ ná ſtolicy iego: á pátrzayćie/ w onym rzędzie ktory zákim idzie. WujNT 68.

Połączenia z imieniem [imię + biskup (28), biskup + imię (10); w tym: biskup rzymski (35), biskup najwyższy (3)] (38): KromRozm III O5v; Skądże potym Maurycyus Ceſarz roſkazał Grzegorzowi Rzymſkiemu Biſkupowi/ áby był poſluſzny Konſtántynopolſkiego Pátryárchy/ co ná przećiwko temu Grzegorz Rzymſki biſkup piſał/ możeſz przetzytać liſth iego trzydzieſthny y wtory KrowObr 29, 6v [3 r.], 7, 85v; BielKron 253v; WujJud 223, 225v; SkarJedn 32, 109, 112, 119, 127 (9); SkarŻyw 88, 457 [2 r.]; NiemObr 56 [3 r.], 57, 60, 61, 134 [2 r.] (11); ReszPrz 29; ReszHoz 138; Y byłá tá vſtáwá/ trzećiego po S. Pietrze/ nawyżſzego Biſkupá y Męcżenniká Anákletá LatHar 252, 172.

Wyrażenia: »apostolski biskup; biskup stolice apostolskiej« (3 : 2): A iż bog/ yego przodki yego ápoſtolſkye biſkupy/ to yeſt papyeże Rzymſkye/ ná wirzchu poſtáwił KromRozm III P4v; KrowObr 159v; SkarJedn 106; Sławá iego kazánia doſzłá do Rzymu/ y niektorzy z kśiężey pochlebcy [...] Biſkupowi ſtolice Apoſtolſkiey pochlebuiąc: ſkárżyli ſię na tego S. mowiąc SkarŻyw 212, 212.

»biskup wszytkich chrześcijanow; wszego chrześcijaństwa biskup« [w tym: powszechny biskup (1)] (1 : 1): NiemObr 60; A ták tymi ſłowy vczynił Pan Piotrá pierwſzym Biſkupem wſzytkich Chrześcijanow WujNT 390.

»biskup kościoła rzymskiego; krześcijańskiego kościoła biskup« (1 : 1): O biſkvpie tego koſcioła Rzymſkiego tak rozvmiem/ y tak trzymam SeklWyzn c2v; KrowObr 17v.

»na(j)wyższy biskup; biskup na(j)wyższy« [w tym: biskup i papież (3)] (37 : 13): PatKaz II 37v; MurzHist N2v; Náyduye ſye też liſt [...] z tákim napiſem: [...] ſwyętemu oycowi oycow/ Dámázowi papyeżowi/ á nawyſſſſemu wſſech biſkupow biſkupowi/ Steffan Arcybiſkup zboru Murzynſkyego/ y wſſyſtcy biſkupi z trzech zborow álbo Conciliy Afryckyey kráiny KromRozm III P3v, O7v; DiarDop 102, 103; KrowObr 16v, 17 żp, 18 [2 r.], 30v, 36 [2 r.]; BielKron 253v, 254 [2 r.], 255, 255v, 362; Mącz 212a; BiałKaz Kv; SkarJedn 146, 222, 240, 262, 288 (13); SkarŻyw 212, 213; Iáko ſanctiſsimus, ſummus, maximus Pontifex, naświętſzy naywyżſzy/ y nawiętſzy Biſkup etc. z tym tám od Grzegorzá wymyślonym/ zgodźić ſię żadną miárą nie mogą. CzechEp 334; LatHar +7, 172, 182, 252; iż Piotr ieſt opoką/ nie iáko proſty człowiek/ ábo ſzezegulna oſobá: ále iáko Biſkup naywyżſzy po Chriſtuśie. WujNT 68, 69, 372; SarnStat 193, 1094, 1104 [2 r.]; SkarKaz 417b; SkarKazSej 680a [2 r.], 697a.

»powszechny (uniwersalny) biskup; biskup powszechny« (17 : 1): Ale dáleko inſſa rzecz być powſſechnym biſkupem/ niżli być biſkupem powſſechnego koſcyołá/ to yeſt/ myeć przełożeńſtwo á zwirzchnoſć nád powſſechnym koſcyołem. KromRozm III O7, O6v, O7 [2 r.], O7v, Pv; WujJudConf 123; A iż ſie Grzegorz S. y inni po nim vniuerſalnym abo powſzechnym Biſkupem piſać niechćiał SkarJedn 193, D3, d8, d9v; NiemObr 57, 58, 59, 60 [2 r.]; ReszHoz 134; PowodPr 32.

»biskup powszechnego kościoła; kościoła powszechnego biskup« (2 : 2): Przez ſtolicę yednę [...] nikogo inego nye rozumye/ yedno Rzymſkiego biſkupá/ to yeſt papyeżá/ ktorego on powſſechnego koſcyołá biſkupem zowie. KromRozm III O2, O2, O7, O7v.

»biskup rzymski (Rzyma); rzymski (Rzyma) biskup« [w tym: Połączenia z imieniem (35), biskup i papież (7), najwyższy biskup (5)] (155 : 69): MurzHist N2; á iż tenże biſkup Rzymſki yeſt namyáſtkyem błogoſláwyonego Pyotrá kſyążęćyá ápoſtolſkyego KromRozm III Qv, N6, O2, O5v [2 r.], P, P2v (10); iż nie Piotr/ ale Páweł ſwięthy/ był pierwſzym Biſkupem Rzymſkim. Dowiedz tego naprzod/ iż Piotr ſwięty był pierwey w Rzymie Papieżem/ a niſzli ſwięty Páweł Rzymſkim Biſkupem KrowObr 25; Ia Ludwik Ceſarz/ dáię tobie błogoſláwionemu Piotrowi Kxiążęćiu Apoſtolſkiemu/ y wikáryiowi twoiemv Páſkáliuſowi nawyſſſzemn [!] Rzymſkiemv biſkupowi y iego potomkom náwieki miáſto Rzym KrowObr 30v, 6v[3 r.], 7 [4 r.], 8, 17v, 18 [2 r.] (25); Piſał też iż ich Biſkup nawyſzſzy ćiągnie z wielkim ludem ná nas/ ſtráſzęcy nas (tego to Biſkupá Rzymſkiego oni ważą y ććią iáko my Kálifę) BielKron 255, 254; RejAp 133; HistRzym 127v; BiałKat 123v; WujJud 6, 27, 84v [2 r.], 117, 117v (16); WujJudConf 6v, 84v, 117, 126v, 140, 151, 158v; BiałKaz Kv; ktorzy wſzyſcy Rzymſkiego Biſkupá zá potomka Piotrá S. y iedynego nawiżſzego námieſtniká Chryſtuſowego zá głowę kośćiołow wſzytkich [...] znáią/ zowią/ y vcżą. SkarJedn 121, A3v, A8 [2 r.], 32, 89, 92 (61); SkarŻyw 88, 89, 93 [2 r.], 211, 316 (17); CzechEp 323, 370, [400]; Ale wroćmy ſię do Cyprianá: ktory cżęſte liſty piſząc do Biſkupow Rzymſkich/ nie názywa ich nigdźiey powſzechnymi Biſkupy: ále tylko Biſkupy Rzymſkimi/ y Kollegámi ſwoimi názywa. NiemObr 57, 26, 29 [3 r.], 30, 47, 48 (65); ReszPrz 29, 107; ReszHoz 138; ReszList 151 [2 r.], 152; WujNT 103, 461; PowodPr 32; SkarKaz 417b, 550a, 607a, Oooo2c.

Szeregi: »biskup (nawyższy) rzymski, (to jest, a) papież; papież, (to jest) biskup (nawyższy) rzymski« (6 : 4): Przez ſtolicę yednę [...] nikogo inego nye rozumye/ yedno Rzymſkiego biſkupá/ to yeſt papyeżá KromRozm III O2, N3, N6, P, P2v, Qv; Pontifex maximus, Naywyſzſzy Biskup/ Papieſz. Mącz 212a; SkarJedn 122, 310; SarnStat 1094.

»nawyższy biskup a (i) pasterz (świata wszytkiego); pasterz, biskup rzymski« (2 : 1): Ieſt ná nim obecny nawyżſzy Biſkup/ á páſterz świátá wſzytkiego SkarJedn 288; ReszPrz 107; LatHar +7.

»pontyfeks albo biskup nawyższy (naprzedniejszy)« (3): Papież ſie Pontyfexem álbo Biskupem nawyſſſzym cżyni. KrowObr 16v, 17 żp, [254].

b. Wyższy kapłan żydowski (192): Annáſs bácżątz ijże niebyl biſkupem onego lata/ dawſfy wielmi twardo związatz pana Iezuſa poſlál go ku Kaijfáſſowi. OpecŻyw 111v, 24, 69, 69v, 73, 76 (16); PatKaz II 62v [2 r.]; Iezu ktorys pokornem thwoiem milcżeniem biſkupa y inſze naucżone w piſmie w gniew pobudził. TarDuch C2v, C2, C2v [2 r.]; BielŻyw 155, 156 [3 r.]; LibMal 1554/190v; HistAl Cv, C2v, C3; opowiedźieli Biſkupum wſzyſtko co śię s ſtało MurzNT Matth 28/11, Mar 14/55, s. 111, Matth 26/14, 65, s. 173v, Luc 23/23 (10); I nátychmiaſt offiárował Aaroná y ſyny iego. A gdy ie omył/ odział Biſkupá w koſſulę lniáną Leop Lev 8/7, 2.Esdr 11/22, Ioann 19/6, 15; BibRadz I 48c marg [2 r.]; BielKron 38v, 124v [2 r.], 125; Erant enim Pharisaei apud Iudaeos a caetero vulgo segregati, Sektá byłá naypirwſzá/ y nayznámienitſza miedzy żydy w którey Duchowni Biskupi/ y w zakonie náuczeni byli oſięgáni. Mącz 297a; Byłić też ná ten cżás w Ieruzalem Krolowie/ Stároſtowie/ Sędzyowie/ Biſkupowie/ Mytnicy/ y ini rozmáići ſtanowie/ á przedſię byli dáleko zá Koſciołem iego RejPos 57v, 20, 23v, 55, 159v, 290, 305v; Dobrze Mośćiwi Biſkupi Iedno niechćieyćie być ſkąpi. MWilkHist B3v, A2v, A4, B3, B3v, B4 (10); CzechEp 58; ArtKanc D12, F3; LatHar 262, 711, 729 [2 r.], 730 [2 r.], 731, 733, 734; Y byli biſkupi iáko Moyzeſz na przodku/ y kápłanmi y krolmi/ religią z kroleſtwem złączáiąc. SkarKazSej 679a.

Połączenia z imieniem [imię + biskup (41), biskup + imię (4)] (45): ku Annáſſowi lońſkiému biſkupowi ſ nijm zſtąpili OpecŻyw 108v, 114; BielŻyw 112; HistAl Cv; iako wſzedł do domu Bożego za Abjathara Biſkupa i iádł chleby wykładanné MurzNT Mar 2/26, Luc 1/2; Leop 2.Par 26/20, 31/15, 3.Esdr 9/39, 40, 50, Is 36/3; BibRadz Iudith 4 agr; BielKron 16v marg, 48v, 49, 86v/ [5 r.], 87 (17); RejPos 24, 198v, 350v; BiałKat 141; RejZwierc 33, 46v, 126; BiałKaz Dv; SkarJedn 148; MWilkHist A2; WerKaz 297; LatHar [540], [541], 730; WysKaz 43.

Połączenie z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (1): Zydowie powiedáią tego Putyfárá potym być biſkupem Heliopolſkim BielKron 16v.

Połączenia oznaczające przynależność wyznaniową; z przymiotnikiem: żydowski (26), z rzeczownikiem w dopełniaczu: starego zakonu (6) [biskup + żydowski, starego zakonu (30), starego zakonu + biskup (2); w tym: Połączenia z imieniem (9), książę i biskup (1), kapłan i biskup (1), licemiernik i biskup (1)] (32): O mily panie/ widziáles ocżyma twégo boſtwa w dworze biſkupow żydowſkich/ ij kſiążąt kaplańſkich vbieraiącé ſie ku twému ięciu w zbroię OpecŻyw 98v, 74, 74v, 82v, 118 [2 r.], 118v, [162]; BielŻyw 112[2 r.]; HistAl B7v [2 r.], Cv, C2, C3; KrowObr 114; Leop Ioann 19/21; BielKron 124v [2 r.], 143, 145; RejPos 24, 76v, 198v; BiałKat 141; RejZwierc 33, 126; WerKaz 279; LatHar 734; Nie inſzą tedy ofiárę (iáko Biſkupi zakonu ſtárego) ále iednę záwſze czynimy WujNT 287 [idem 773], 243, 773.

Wyrażenie: »na(j)wyższy biskup; biskup nawyższy« [w tym: Połączenia z imieniem (2)] (7 : 2): OpecŻyw 82v, 120v; yako był melchyſedech y aaron y yny nayuyſſzy byſkupouye PatKaz II 44, 44, 86; BielKron 43v; RejPosWstaw [213]; SkarJedn 148; WysKaz 43.
Szeregi: »biskup, (a, i) faryzeusz; faryzeusz i biskup« (11 : 1): MurzNT 56, Matth 21/45, Ioann 11/57; KrowObr C2v, C3; RejPos 288; MycPrz I A4v; SkarŻyw 80 [2 r.]; MWilkHist D2v; CzechEp 51; Iudaſz tedy wźiąwſzy rotę zbroynych/ y ſługi od Biſkupow/ y Fáryzeuſzow/ przyſzedł tám z láterniámi LatHar 728.

»biskup i kapłan; kapłan i (abo) biskup« (3 : 2): OpecŻyw 121v; oto przeto matka boza poſzla ſpokolenya byſkupow y kaplanow PatKaz II 44v; HistAl C3; BielKron 143; Nuż co ſie theż było sſtáło onemu Heli Kápłanowi ábo Biſkupowi onemu tákież koſcioła Páńſkiego/ prze wſzetecżność á złą ſpráwę RejPos 350v.

»biskup, (a, i) książę (kapłański(e)), żydowski(e); książę kapłański(e) i biskup« [w tym: biskup i licemiernik (1)] (5:2): zebrali ſie w radę biſkupowie/ xiążęta żydowſcy ij licemiernicy przeciw Iezuſowi OpecŻyw 69, 4, 70v, 118v, 124, 167v; MWilkHist I4v.

»biskup, (a, i) licemiernik; licemiernik, (a) biskup« [w tym: biskup żydowski (1)] (10 : 3): Biſkupowie z licemierniki radę vcżynili/ aby milégo pana Iezuſa zabitz mogli. OpecŻyw 69, 70v, 74, 107v; OpecŻywSandR nlb 3; KrowObr 114; RejPos 66v, 76v, 104v, 117, 170v, 208v; ArtKanc C13.

»biskup, (i) patryjarcha« (2): oczyecz tey myley panny poſzedł zbyſkupow y patryarchow/ a ſzwyąta anna poſzla ſkrola dauyda rodu y ynych krolow PatKaz II 45, 43.

»biskup i starszy; starszy i biskup« (2 : 2): Syn człowieczy/ muśić wielé cierpieć/ i być od ſtarſzych i Biſkupow i doctorow ſromotnie odrzucon MurzNT Luc 9/22, Mar 8/31, 14/53; MWilkHist D2v.

c. Wyższy kapłan innych kultów religijnych (23): czo bywalo pyerwey yedno trzy Basche theras ych ſzeſcz y dwa kadylyeskierowie alias Biskupy LibLeg 9/54; A gdyſmy chćieli iść do grobu Máchometowego/ náſz ſtárſzy záwołał k ſobie ſtarſzego ſnich iako Biſkupá/ ktoremu powiedźiał BielKron 456v, 24v, 456v; Praesul, Prełat/ Biskup miedzi duchowieńſtwem á kápłány Marteſowi które Sálios zwano Mącz 319b; ModrzBaz [16]v.

Połączenia z imieniem [zawsze imię + biskup] (8): Kálchás biſkup Troiáńſki przyiechał do Delfu BielKron 56v, 56v marg, 57v, 148v, 149, 469; PaprPan Ff3v; ModrzBaz 14.

Połączenia z przymiotnikiem od nazwy miejscowej [zawsze biskup + przymiotnik; w tym: Połączenia z imieniem (2)] (4): BielKron 56v; PaprPan Ff3v; Ten Kriwe kriweito álbo Kirie kirieito/ Biſkup Pruſki y Litewſki Pogáńſki/ ták był wielkiey zacnośći/ iſz [...] nietylko Pruſowie y Litwá/ ále też Lotwá [...] ná iego roſkazánie byli poſłuſzni StryjKron 154, 155.

Połączenie oznaczające przynależność wyznaniową [biskup + pogański (5), pogański + biskup (1); w tym: Połączenia z imieniem (2), z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (2), biskup nawyższy (1)] (6): Widząc pogáńſcy biſkupi iż ich kościoły przezeń niſzcżáły/ wrzućili mu powroz ná ſzyię BielKron 143v, 148v, 149; StryjKron 154, 155; SkarKazSej 680a.

Wyrażenie: »nawyższy biskup« (4): A iż ſię był Konſtántyn v pogáńſtwá náuczył/ iáko nawyżſzego biſkupá bogow ſwoich fałſzywych Rzymiánie pogáńſcy czćili SkarKazSej 680a, 680a [3 r.].
Szeregi: »głowa i biskup«: áby wykorzenił Cálife s Báldaku/ ktory ieſt głową y Biſkupem wſzytkich Sárácenow. BielKron 439.

»krol kościelnych spraw to jest biskup«: Ale áby zacność dawnych krolow nie zginęłá/ przełożyli á vſtáwili krolá kościelnych ſpraw/ to ieſt Biſkupá/ ktorym napirwey był Mámmius Pápiryus BielKron 104v.

2. Nadzorujący (1):
Szereg: »biskup a stroż«: Atheńcżykowie ty ktore poſyłáli do miaſt tobie poddánych/ á trybut dáiącycb/ áby pilnie opatrzáli y wywiádowáli ſie co ſie w ktorym dzieie/ zwáli Biſkupmi á strożmi. RejPosRozpr c2v.
3. Tortura, polegająca na zamykaniu skazańca w wydrążonym pniu (1): Cierpi Kuny/ Biſkupy/ Korbácże/ Gąśiory KlonWor 77.

Synonimy: 1. b arcykapłan; 2. doględacz, dozieracz, dozorca, dozornik, opatrzyciel, opiekun, stroż.

Cf ARCYBISKUP, BISKUPIA

HG