[zaloguj się]
[pdf]

BLUŹNIĆ (316) vb impf

bl- (311), bł- (5); -ź- (180), -z- (130), -ż- (1), -s- (4), -sz- (1).

Fleksja
inf bluźnić
indicativus
praes
sg pl
1 bluźnię bluźnimy
2 bluźnisz bluźnicie
3 bluźni bluźnią
praet
sg pl
1 m -m bluźnił m pers
2 m -eś bluźnił m pers
3 m bluźnił m pers bluźnili, bluźnieli
f bluźniła m an
n błuźniło subst bluźniły
plusq
sg pl
3 m był błuźnił m pers byli bluźnili
fut
sg pl
1 m będę bluźnił m pers
3 m będzie bluźnił, bluźnić będzie m pers będą bluźnić
imperativus
sg pl
2 bluźni, bluźń bluźnicie
3 niech bluźni niech bluźnią
conditionalis
sg pl
1 m bych bluźnił, bym bluźnił m pers bysmy bluźnili
2 m m pers byście bluźnili
3 m by bluźnił m pers by bluźnili
f by bluźła m an
n by bluźniło subst
impersonalis
praet bluźniono
con by bluźniono
participia
part praes act bluźniąc

inf bluźnić (44). ◊ praes 1 sg bluźnię (1). ◊ 2 sg bluźnisz (8). ◊ 3 sg bluźni (38). ◊ 1 pl bluźnimy (1). ◊ 2 pl bluźnicie (22). ◊ 3 pl bluźnią (68). ◊ praet 1 sg m -m bluźnił (1). ◊ 2 sg m -eś bluźnił (2). ◊ 3 sg m bluźnił (29). f bluźniła (1). n błuźniło (1). ◊ 3 pl m pers bluźnili (27), bluźnieli (1) Leop. subst bluźniły (1). ◊ plusq 3 sg m był błuźnił (1). ◊ 3 pl m pers byli bluźnili (1). ◊ fut 1 sg m będę bluźnił (1). ◊ 3 sg m będzie bluźnił (3) KrowObr (2), BiałKat, bluźnić będzie (2) CzechEp, SkarKazSej. ◊ 3 pl m pers będą bluźnić (5). ◊ imp 2 sg bluźni (2) KromRozm I, SkarŻyw, bluźń (1) RejKup. ◊ 3 sg niech bluźni (1). ◊ 2 pl bluźnicie (1). ◊ 3 pl niech bluźnią (1). ◊ con 1 sg m bych bluźnił (1) WróbŻołt, bym bluźnił (1) CzechEp. ◊ 3 sg m by bluźnił (8). f by bluźła (2). n by bluźniło (1). ◊ 1 pl m pers bysmy bluźnili (1). ◊ 2 pl m pers byście bluźnili (1). ◊ 3 pl m pers by bluźnili (9). ◊ impers praet bluźniono (1). ◊ con by bluźniono (1). ◊ part praes act bluźniąc (26).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Znieważać słowami albo postępowaniem Bogu lub świętych; ubliżać czemuś, co jest związane z wiarą i religią; błądzić w rzeczach wiary, głosić fałszywą naukę religijną; blasphemare Mącz, Calag, Cn; devotare, exsecrari, maledicere, violare Cn (299): OpecŻyw 43; WróbŻołt E7, L6v; KromRozm I B2v; KromRozm II m; LubPs V3v; RejWiz 160v; Leop Matth 9/3, Luc 22/65, 1.Tim 1/20; RejZwierz 107v; Mącz 25d; RejPos 233v, 234v, 235v [2 r.]; Philip Melánchton bluźniąc nápiſał/ że niemniey właſna ſpráwá Boża ieſt/ zdrádá Iudaſzowá/ iedno iáko y wezwánie Páwłowe. WujJud 64v, 235; BudNT Ioann 10/36, Luc 22/65, Act 26/11; Calag 334a; ták ſię rownię [!] z tym dzieie: ktoremu cżárt v ſercá iego bluzni y ſprośnie mowi SkarŻyw 294, 126, 168; CzechEp 283; NiemObr 153; ReszPrz 75, 109; ArtKanc E14; LatHar 330, 522, 721; Pan Ieſus nie poſzedł z Ioſephá/ ani z naśienia iego (iáko bluzni Budny kácerz ſproſny) ále ſię národził z naczyſtſzey Pánny WujNT 4; bluzni Kálwin gdy ták pyta WujNT 264, 27, Matth 9/3, s. 38, Matth 26/65, Mar 2/7 (21); WysKaz 36; SiebRozmyśl H4v; SkarKaz 578b.

bluźnić czemu: Epiphániuſz/ rzekł: zámkni vſtá/ á nie bluzni nádziei náſzey. SkarŻyw 453.

bluźnić (na)przeciw(ko) komu, czemu (20): KromRozm I D; Leop Tob 13/16, Dan 14/8; Oná potym okrutnie ná nie ięłá fukác á przećiw ciáłu Bożemu bluźnić. BielKron 323; RejPos 22; WujNT 430; SkarKazSej 684b. Cf Zwroty.

bluźnić kogo, co (98) [w tym 11 r. kogo czym]: OpecŻyw 108, 145v; WróbŻołt Z6v, Z6v; MurzHist T; MurzNT 116; LubPs R3v, V3v marg; A więc ieſztze będzieſz mowił: iż Mniſzy niebluznią Ewánieliey y prawdy Bożey. KrowObr 146, A4v, 68v, 79v, 93v, 147 (32); Leop Is 48/11; gdy Studźieńſki v mnie będąc wyſławiał vczenie Kſyędzá Krowickiego/ y wyſławiáiąc bluźnił świątoſci Koſcielne: Niemogłem thego [...] zcierpieć OrzList dv, c, d4, e2v; RejZwierz 43v; BibRadz Apoc 16/11, 21; iż práwie wſzyſcy Herethykowie ná tym mieyſcu iedność Boſtwá Oycá Syná y Duchá s. bluźnią SarnUzn G; RejAp 138v; RejPos 164v, 235v; á wſzechmocnośc iego [Chrystusa] niewſtydliwie bluźnią WujJud 254v, 73, 218v; BudBib 4.Reg 19/6; BudNT Matth 27/39; Cárogrocki Pátryárchá potępiony ieſt/ ktory Neſtoryáńſkie kácerſtwo wznawiał/ a Bogárodzicę bluźnił. SkarJedn [A*2]v; wſzákże ich też wymawiác ſię nie godzi/ ieſli o tym o dſzcżepieńſtwie wiedząc/ z niektoremi Greki kościoł ś. Rzymſki bluźnili SkarJedn 354, [A*2]v; KochPs 110; SkarŻyw 188, 294, 388, 545, 582; CzechEp [403]; ReszPrz 10, 16, 43, 90; ArtKanc Q5v; LatHar 700, 713, 725; tedybyśćie dla ludzi ktore ſławicie/ nie bluznili ſtolice Apoſtolſkiey ktoreyeśćie odſtąpili. WujNT 97, 57, Matth 27/39, Mar 15/29, s. 184, 332 marg (13); SiebRozmyśl H2v, I3v; SkarKaz 5b, 244b, 275b; SkarKazSej 682b, 685b [2 r.], 686a, 703a [2 r.] Cf Zwroty, Szeregi.

bluźnić czym (14): WróbŻołt Z6v; LubPs V3v marg; KrowObr 101, 105, 177v [3 r.], [250]; BudBib 4.Reg 19/6; wſzytki grzechy będą odpuſzcżone ſynom cżłowiecżym/ y bluznierſtwá ktoremiby bluznili. BudNT Mar 3/28; Gdźieby Bogá mieli chwalić/ nie wſtydáią ſię go bluźnic/ ſercem, vſty, vcżynkiem. ArtKanc Q5v; WujNT 6 przedm, Mar 3/28; SkarKazSej 703a.

bluźnić o czym: O mſſy ſlyſſałeś nyedawno yáko bluźni KromRozm I Iv.

bluźnić cum A cum inf: LVter/ Melánchton/ Kálwin Bogá przycżyną grzechow być bluźnią. WujJud 64v marg.

Ze zdaniem dopełnieniowym (11) [iż (7), żeby (4)]: SeklWyzn Av; MurzNT Ioann 10/36; przed tym niż ćiáło cżłowiecże ná ſię przyiął nigdzie nie był. [...] y to przy tym bluźnią/ [ich uczniowie] iż ſię w piſmie ś. inſzy y inákſzy ſyn BOży nie náyduie ReszPrz 77, 79, 82, 87, 91; Nowokrzczeńcy ktorzy bluźnią iż Pan Chriſtus nie był przed Márią/ rozmáićie fałſzuią te ſłowá WujNT 342, 5, 404; A niech ſproſnie nie bluźni [Heretyk] żeby iey [Panny] przyczyná/ Tu nam záwżdy na wielkiéy pomocy nie byłá SiebRozmyśl B.

Zwroty: »bluźnić (pana) Boga, (na)przeciw (panu) Bogu« [szyk zmienny] (58): BierEz A3v; WróbŻołt Z6v; SeklKat F3v, K3v, X3v; RejKup 18v; HistAl E6v; LubPs C2v, T3, V3v marg; GroicPorz 114v; KrowObr B, 73, 88, 89v, 100 (16); RejWiz 155v; Leop Num 16/30; BibRadz 2.Par 32/17, Iob 21 arg, Ps 74/18, Is 37 arg, BibRadz Apoc 9/7; BielKron 85v, 325v; OrzQuin Z [2 r.]; RejAp 136, 136v; á ná łáſkę miłego Bogá/ ktorą ten niedoſtátek záſtępuie/ pátrzyć niechcąc/ Páná Bogá ſamego bluźnicie. WujJud 77; BudBib 4.Reg 19/16; Snadź przeciw Bogu ſrożey niż oni bluźnimy. PaprPan A4v; Gdyby kto miedzy iákimi bluzniercy/ y ſproſnych vſt ludzmi śiedział/ ktorzy by Bogá Sákrámenty y święte iego bluznili: á prętko od nich nieućiekáł [...] miałby grzech nieiáki. SkarŻyw 294, 50, 63; CzechEp [402]; NiemObr 110; LatHar 320; WujNT 174, 537, 867, Zzzzzv; SiebRozmyśl Bv; PowodPr 15; SkarKazSej 686a, 692b, 699a, 703a.

»bluźnić przeciw Duchowi Świętemu« (6): SeklWyzn G [2 r.]; Ale ktoby bluznił przećiw duchowi świętemu/ niemá odpuſzcżenia ná wieki BudNT Mar 3/29; WujNT 51, Mar 3/29, Luc 12/10.

»bluźnić imię Boga (boże, Pańskie, Pana, święte)« (37): WróbŻołt 73/10; KrowObr B, 70, 161; RejWiz 114v; Leop Lev 24/11, 24/16 [2 r.], Apoc 13/6; BibRadz Iob 6 marg, Apoc 16/9; RejAp 134, 135, 136v, Ddv; Nálazł ſie wnet Hethman woyſku żydowſkiemu málucżki Dawidek/ ktory zábił onego okrutnego Goliaſzá/ ktory bluźnił imię Páńſkie. RejPos 167, 18v, 50, 200, 205v, 215v (8); BiałKat 51; RejZwierc 200, 200v [2 r.], 204, 205, 264; HistHel Dv; BudNT Apoc 13/6; ModrzBaz 113v; WujNT Iac 2/7, Apoc 13/6, 16/9; SkarKazSej 699a.

»bluźnić (Pana) Jezu(sa) Krysta (Krystusa), Syna (Bożego)« (27): WróbŻołt S7v; KrowObr B4, 72 [2 r.], 72v, 73, 79v (23); GrzegRóżn G4v; Theżci ſie Arriuſz przał żeby bluźnić miał Syná Bożego. SarnUzn H2v; ReszPrz 78.

Szeregi: »bluźnić i deptać«: zá cżem páná Ieſuſá y znáuką iego święta głupi á niezbożni ludzie bluznią y zápámiętále depcą. BudNT bv przedm.

»hańbić, sromocić (lżyć) i bluźnić; bluźnić (i) hańbić (i sromocić)« (4 : 9): RejKup 18v; I co ieſt inſzego bluźnić y ſromocić Páná Iezu Kryſtá/ ieſliże to nieieſt? KrowObr 95, 133v, 143v, 149, 161,167v (10); Także Trynitarze wſzyſcy/ z Miſtrzem ſwym Serwetuſem bluźnią y háńbią Troycę świętą ReszPrz 90, 10.

»bluźnić i kąsać«: ktorzy [... ] ie depcą iáko świnie: ábo ie [słowo Boże] bluźnią y kąſáią iáko pśi. WujNT 30.

»nagrawać i bluźnić«: tákież Zydzi y heretycy nágrawáią y bluznią tegoż Páná w naświętſzym Sákrámenćie WujNT 121.

»bluźnić i psować«: wyście złocżyńce niezbożniy przezduſzni ſámi/ ktorzyście vſtáwę Páńſką y Apoſtolſką Kościołá Powſzechnego ták bluźnić y pſowác śmieli WujJud 240v.

»(szpetnie łajać), bluźnić, (a, i) przeklinać« (5): coſz wam wżdy then Kryſtus Syn Boży vtzynił złego? iż go ták bluznićie/ y przeklinaćie? KrowObr 93v, 88; BudBib 4.Reg 19/22; ReszPrz 43; Widząc oni że goſpodarz im k woli idźie precż/ [...] pocżęli ſzpetnie łáiáć/ bluźnić ieden iáko drugi WerGośc 229.

»bluźnić i urągać«: z kogo Bog więcey kontent/ ieśli nie z tego/ kto [...] nabożeńſtwá ſwego choc złego we wſzem przeſtrzega [...] niżeli ten/ kto [...] záśię ią [wiarę] odmienia/ łamie/ rozerwánie cżyni/ y Bogá ſwego ábo oblubienicę iego bluźni y vrąga? PowodPr 15.

»bluźnić i uwłaczać«: Abowiem to wierzyć ábo mowić/ ieſt Páná Bogá bluźnić/ y vwłáczác mocy łáſki Bożey WujNT 537.

złorzeczyć abo (i) bluźnić; bluźnić a (i) złorzeczyć« (4): MurzHist T; A nie wierni/ ktorzy ſą w pokufach opuſzcżeni/ záwżdy bluźnią á złorzecżą Páná Bogá. LubPs T3; Leop Lev 24/11; CzechEp 30.

2. Występować przeciwko komuś lub czemuś, lżyć, obrażać, spotwarzać (poza sferą wiary i religii) (18:)

bluźnić kogo, co (16): BibRadz 2.Petr 2/10, 130d marg; Kácérzowie bluźnią Polſkę. OrzQuin N3v marg; RejAp 135; A ániołowi kościołá Smyrneńſkiego nápiſz: [...] bluźnią ćię ci ktorzy ſię powiedáią być Zydmi WujNT Apoc 2/9; Tákżeć też y ći y ćiáło plugáwią/ y zwierzchność odrzucáią/ y przełożeńſtwá bluźnią. WujNT Iudae 8, Tit 3/2, 2.Petr 2/11, 12, Iudae 10, s. 835 (8); SkarKazSej 686b [2 r.], 692b [2 r.]. Cf Szeregi.

Szeregi: »bluźnić a przeklinać«: á ći záſię bluźnią á przeklináią ony przypadki ſwoie. RejAp 135.

»wyzywać i bluźnić«: Ale ći co ſie w mieſcie zámknęli [...] oſlábiále ſobie pocżynáli/ wyzywáiąc ſproſnem łáianiem Iudę/ y bluźniąc Leop 2.Mach 12/14.

Synonimy: hańbić, lżyć, przeklinać, sromocić, urągać, uwłaczać, złorzeczyć.

Formacje pochodne: nabluźnić się, zbluźnić.

Cf BLUŹNIĄCY, BLUŹNIENIE, BLUŹNIONY

BZ