[zaloguj się]
[pdf]

1. CUD (1186) sb m i n

cud m (323), cudo n (162), cud a. cudo (701); cud HistAl, LubPs (39), BibRadz (34), RejPos (16), RejPosWiecz2, RejPosWstaw (2), CzechRozm (123), SkarJedn (23), Calag, KochPs (22), PaprUp, Calep (4), GórnTroas (5), OrzJan; cudo BierEz (6), OpecŻyw (20), WróbŻołt (30), KromRozm II (7), KrowObr (10), LeovPrzep (4), GórnDworz, KuczbKat (6), WujJud (16), KarnNap; cud : cudo BielKron (1 : 1), BudBib (1 : 1), SkarŻyw (25 : 31), StryjKron (4 : 1), LatHar (2 : 7), WujNT (11 : 14), SkarKaz (6 : 6).

cud [na podstawie N A sg oraz G sg cudu] : cudo [na podstawie N A sg oraz 2 użyć G sg cuda (KrowObr 154, SkarŻyw 372 marg)] : cud a. cudo BierEz (‒ : 1 : 5), OpecŻyw (— : 5 : 15), LibLeg (‒ : ‒ : 1), WróbŻołt (‒ : 12 : 18), HistAl (1 : ‒ : ‒), KromRozm I (‒ : ‒ : 3), MurzHist (– : ‒ : 2), MurzNT (‒ : – : 7), KromRozm II (– : 2 : 5), KromRozm III (– : – : 5), LibMal (‒ : ‒ : 1), LubPs (3 : ‒ : 36), KrowObr (‒ : 1 : 9), Leop (‒ : ‒ : 21), BibRadz (3 : ‒ : 31), BielKron (1 : 1 : 42), Mącz (‒ : ‒ : 1) LeovPrzep (– : 1 : 3), GórnDworz (– : 1 : –), RejPos (4 : ‒ : 12), RejPosWiecz2 (‒ : ‒ : 1), BiałKat (‒ : – : 6), GrzegŚm (‒ : ‒ : 2), KuczbKat (‒ : 1 : 5), BielSpr (‒ : ‒ : 1), WujJud (‒ : 1 : 15), RejPosWstaw (1 : – : 1), BudBib (1 : 1 : 22), HistHel (– : ‒ : 3), BiałKaz (‒ : ‒ : 1), BudNT (‒ : ‒ : 3), CzechRozm (4 : ‒ : 119), KarnNap (‒ : 1 : –), SkarJedn (5 : ‒ : 18), Calag (1 : ‒ : ‒), KochPs (1 : ‒ : 21), SkarŻyw (25 : 31 : 151), StryjKron (4 : 1 : 3), CzechEp (‒ : ‒ : 21), NiemObr (‒ : – : 5), ReszList (‒ : ‒ : 1), WerGośc (‒ : ‒ : 1), ArtKanc (‒ : – : 9), BielRozm (‒ : ‒ : 1), PaprUp (1 : ‒ : ‒), Calep (3 : ‒ : 1), GórnTroas (3 : ‒ : 2), GrabowSet (‒ : – : 1), OrzJan (1 : ‒ : ‒), LatHar (2 : 7 : 45), KołakSzczęśl (– : ‒ : 1), WujNT (11 : 14 : 215), WysKaz (– : – : 1), SarnStat (– : – : 1), SkarKaz (6 : 6 : 122), KlonFlis (‒ : ‒ : 1), KlonWor (– : ‒ : 1).

Fleksja
sg pl
N cudo, cud cuda
G cuda, cudu cudów, cud
D cudowi cud(o)m, cudam
A cud, cudo cuda
I cudem cudami, cudy
L cudu, cudzie cudach, cudoch
V cuda

sg N cudo (43), cud (26). ◊ G cuda (16) OpecŻyw (2), MurzNT, KrowObr, Leop, BibRadz, BudBib, SkarJedn (2), SkarŻyw (4), SkarKaz (3), cudu (13) RejPosWstaw, CzechRozm (2), LatHar, WujNT (9). ◊ D cudowi (4). ◊ A cud (42), cudo (42). ◊ I cudem (45); -em (1), -(e)m (44). ◊ L cudu (2) BierEz, SkarŻyw, cudzie (1) LatHar. ◊ pl N cuda (141). ◊ G cudów (185), cud (14); cud BierEz, MurzNT, KrowObr (2), Leop (3), BiałKat (2); cudów : cud LubPs (4 : 1), BielKron (3 : 3), SkarKaz (33 : 1); ~ -ów (4), -(o)w (181). ◊ D cud(o)m (17), cudam (1); -(o)m : -am CzechRozm (3 : 1). ◊ A cuda (384). ◊ I cudami (88), cudy (82); -ami MurzHist, WujJud (7), CzechRozm (14), StryjKron, NiemObr, WujNT (20); -y OpecŻyw, LibLeg, KromRozm I, Leop, BielKron (2), KochPs (2); -ami : -y KromRozm II (1 : 1), KrowObr (2 : 1), BibRadz (1 : 1), RejPos (2 : 1), BudBib (1 : 1), SkarJedn (1 : 7), SkarŻyw (9 : 37), LatHar (3 : 19), SkarKaz (24 : 6). ◊ L cudach (35), cudoch RejPos (2); ~ -ach (27), -åch (6), -(a)ch (2); -åch BudBib; -ach : -åch Leop (1 : 1), BielKron (1 : 1), SkarŻyw (4 : 3). ◊ V cuda (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zjawisko niezwykłe, nadzwyczajne, przypisywane działaniu sił nadprzyrodzonych; miraculum, prodigium Calep, Cn; signum Calag; ostentum, portentum, prodigium divinitus factum, triportentum deorum Cn (1170): Rzekł cudá ſie tám sſtáły BierEz A3v; Nie ieſtem wrog áni gadácż: Ani tákich cud wykłádácż BierEz E4, E3v, E4v, G2, Nv; niégdy przez podobieńſtwa/ ij przyklady/ niégdy tzudy ij tznotami kázál OpecŻyw 60v, 4v, 5v, [34], 52v, 69, 151v; LibLeg 8/133; W tym Pieniu Prorok wyſlawia ſiedmiorakie czudo Ktore miał pan Ieſus na ſwiecie vdziałać. WróbŻołt I6, B6v, 25/7, I7 [4 r.], I7v [3 r.], 88/6 (19); HistAl A6; KromRozm I C3v, D3v; I owſzem śię niektorzy tak ślepi naiduią/ żę [!] przeklętą ſmiałością powiédac ſmieią/ iſz śię zadné cuda takowé niedźieią/ ktorychby ſamego przyrodzęnia moc nieſprawowała. MurzHist R; MurzNT 48v, Mar 6/2, Luc 19/37, k. 223v marg; KromRozm II c, d, dv; Boś ty Bog co vcżyſz tego od młodośći/ Bych wyſławyał cudá twey Boſkyey możnośći. LubPs Q3; Oycowye náſſy w Egipcye twych cud nye poználi LubPs Y2v, G2, L4, M, M4, P2v (31); Iako y Paweł S: o Antykryśćie powiáda/ iż tákimi fałſzywymi cudy miał lud mamić. KrowObr 121; áby mnie tześć y chwałá niebyłá przypiſaná/ y przywłaſztzoná onego cudá/ ktore on ſam tylko vtzynił/ iż wodę w wino przemienił KrowObr 154, 82, 242; Záſmucą ſie Narody/ á polękáią ſie cud twoich ktorzy ná gránicách mieſzkáią Leop Ps 64/9, 4.Reg 4 arg, Tob 12/20, 22, 13/4, Ps 76/12 (8); Gorzkoſć z potráwy oddalił y nákarmił lud dźiwnem cudem. BibRadz 4.Reg 4 arg, Ex 10/1, 2, I 108c marg, Deut 13/2, I 138d marg [2 r.] (24); Stefan vmárł. Ná ktorego grobie wiele ſie cud dziáło. BielKron 300; Przy śmierći Ládyſłáwowey wiele ſie cudow działo BielKron 301v, 25 marg, [852] marg, 121, 137v, 141v (24); LeovPrzep a4v [2 r.], b, b4; GórnDworz Xv; A tám mu oni ludzie kráiny oney/ ſłyſząc o możnośći y o cudoch iego/ prziwiedli tego cżłowieká głuchego y niemego: tuſząc ſobie á máiąc tę zupełną wiárę/ iż by tylko nań włożył rękę ſwoię/ iż mu tho pomoc miáło. RejPos 204, 34v, 41 [6 r.], 288, 289v, 312; BiałKat 20v, 83v; GrzegŚm 2; KuczbKat 40, 110, 275 [3 r.]; Gdy to widzieli Rzymiánie/ dziwowáłi ſie temu z boiáźnią/ mniemáiąc to być iákie cudá od Bogá. BielSpr 38v; WujJud B2, 34v, 46, 48v [2 r.], 60v (13); RejPosWstaw [1432]v, [1433]; BudBib Ex 7/9, 1.Par 16/24, 2.Par 32/31, Ps 76/11 [12], 77/4 (11); HistHel C3v, D2v; BiałKaz B3; Rozmowá Dzieſiąta/ o Kroleſtwie Chriſtuſowym/ o vſługowániu Słowá BOżego/ o Cudách y o wżywániu Chriſtuſowym. CzechRozm 176; Bo kto ſłowu Bożemu nie vwierzy ten też y cudom wiáry nie da. CzechRozm 187v marg; Trzebáć też y to wiedźieć/ że nie cudámi Ewánieliey/ ieſli ieſt prawdźiwa/ doświádcżáć maſz CzechRozm 189; Pobożny żywot á nie cudá/ ſkutkiem przepowiádánia Ewanieliey. CzechRozm **4, Av, 29, 103v [2 r.], 104 [3 r.], 131 [2 r.] (80); Apoſtołowie ś. poſłámi ſię od Bogá mieniąc/ poſelſtwo ſwoie cudámi piecżętowáli. SkarJedn 48, A3, A6v, 18, 30 [2 r.], 33 (20); Calag 581a; Cud ieſt niewyſłowiony KochPs 203, 111, 115, 117 [2 r.], 131, 132 (17); Y potwierdził to Pan Bog cudem iednym. SkarŻyw 87; Y widzieli wſzyſcy cud nád onym cżłekiem/ y pocżną lepiey rozumieć o żywoćie S. Witaliſza. SkarŻyw 107; Cudo w Sákrámeućie [!] iż ſámego báránká cáłego po[ż]ywamy/ tu wćiele będąc. SkarŻyw 119 marg; Cżym ſię y iego ku cżyſtośći dziwna oſtrożność/ y miłośierdzie Boſkie nád nim/ y przyiazń Bogárodzice/ w cudu tákim pokazáłá SkarŻyw 319; Heretyk cudá prágnął/ á uáwroćić [!] ſię ná nie niechćiał. SkarŻyw 372 marg; gdy Symon Cżárnokśiężnik/ wielkiey ſobie ſławy v Kzymian [!]/ y v Neroná doſtał/ ták iſz dla iego obłudnych ſpraw/ y cudow fałſzywych/ ktore zá cżárámi y poſługą dyabelſką cżynił/ zá Bogá mieć go ſobie śmieli SkarŻyw 600, 29 [2 r.], 30, 57, 69, 70 (155); StryjKron 350 [4 r.]; Chriſtus ieſt Bogiem z cudow/ á cżłowiekiem z nátury CzechEp 150, 148, 175, 189, 218 [2 r.], 314, 342; Apoſtołowie choćiaż z mocą duchá/ y z cudámi/ ná świát wyſłáni/ iednák nie náwroćili zá ſwego wieku/ áni páńſtwá/ ábo kroleſtwá cáłego/ ále áni miáſtá żadnego NiemObr 13, 158, 161; ReszList 180; ArtKanc A10v, H5, T14v [2 r.]; BielRozm 2; PaprUp B; Calep 664b, 853b; Członki drżą/ wſpomniéć człowiek nie może bez ſtráchu/ Iáki ſię cud pokazał z podźiemnégo gmáchu. Cud/ który przeſzedł wiárę/ y kniéy nie podobny Widźiałem ráno GórnTroas 16, 28, 71, 74; Ty tedy nieprzebrány w miłośierdźiu Boże/ á w cudách podobnego nie máiący Pánie LatHar 232; Po ſkonániu cżworo ſię cudo sſtáło: bo zaſłoná ſię Kośćielna ſtárgáłá/ źiemiá ſrodze zádrżáłá/ opoki ſię pádáły/ y groby ſię pootwieráły LatHar 320; W dźień Panny S. Máryey/ ktorą Snieżną od cudu názywáią. LatHar 408; Ná twą prośbę vcżynił wino z ſzcżerey wody/ Pierwſzym cudem ozdobić chcąc małżeńſkie gody. LatHar 519; Bądź pozdrowiony P. IEzu Chryſte/ ktoryś wodę w wino/ w pierwſzym Gálileyſkim cudźie/ odmienić racżył. LatHar 534, [++2]v, 150, 188, 254, 263 (51); Strofuie Pháryzeuſze/ ktorzy żądáli cudu WujNT przedm 36; Ták też Haeretykowie cudá ktore Bog czynił y dziś czyni w kośćiele Kátholickim/ przypiſuią kłamliwym cudom Antychryſtowym. WujNT 39; Náucżyćielu/ chcemy od ćiebie (marg) cudo. (‒) známię widźieć. WujNT Matth 12/38; Cudá Páná Chriſtuſowe nie tylko wſzechmocność iego pokázuią/ ále też coś inſzego známionuią. WujNT 143; Cudá haeretyckie. WujNT 159 marg; Cudá duchowne. WujNT 186 marg; Temu wielkiemu cudowi y okolicznośćiom iego przypátrzyć ſię godzi. WujNT 322; A iż nie iednáką moc y łáſkę cudow Pan Bog dáie káżdemu świętemu y káżdemu mieyſcu: ále inſzą temu á inſzą owemu. WujNT 323; Oni tedy ludźie vyrzawſzy cud ktory Ieſus vczynił/ mowili; Iż ten ieſt prawdźiwie on Prorok ktory miał przyść ná świát. WujNT Ioann 6/14, przedm 34 marg, 41, s.17 [2 r.], 43 [2 r.], 45 (119); WysKaz 9; Wiárá Chrześćiáńſka cudámi ſię vmocniłá. SkarKaz 277a marg; Ieſli mnie nie wierzyćie: cudom wierzćie SkarKaz 417a; Czymże im dowiodą/ że to á to w tym mieyſcu drukowáne piſmo Bog piſał y wierzyć mu kazał? nie mogą tego dowieść iedno cudem iákim. SkarKaz 418a; A też nie ieſt cudo mniſzki y mnichy do świátá y małżeńſtwá námowić/ y do ſproſnośći przywieść. Bo do tego ſkłonna náturá. Ale do czyſtośći chowánia/ iáko duch kośćielny czyni/ námowić ie y do opuſzczenia świátá młode y bogáte poćiągnąć: to ráczey wielkie ieſt cudo Duchá ś. SkarKaz 418b; to ſię cudowi Bozkiey mocy przypiſáć ma SkarKaz 578a, 41b, 43a, 117a, 159a [3 r.], 204a (98); ſtroi dźiwne cudá/ Oná obłudá. KlonFlis E3v; Zadna ſię pobożność nie mnoży: Tylko że ſię lud beſtwi/ ktory nowych cudow Záwſze prágnie KlonWor 48.

W charakterystycznych połączeniach: cud antychrystow, apostolski (4), (Pana) Chrystusow (5), czartowski (2), duchowny (2), dziwny (20), fałszywy (fałeszny) (11), heretycki, jawny (4), (Pana) Jezusow (2), kłamliwy (4), niebieski, niemały (6), niesłychany (6), niewysłowiony, niezmierny, niezwykły, osobliwy (3), prawdziwy (6), przesławny, straszliwy (straszny) (4), świąteczny (2), wielki (96), zacny, zmyślony, znaczny (3), zwi(e)rzchowny (3); cud ozdrowienia, zmartwychwstania; cud od Boga (3), z nieba.

Zwrot: »(po-, u-)czynić, (u)działać, sprawować (a. sprawi(a)ć), czyniący cud; (u)czyniony cud; (u)czynienie cudu« [szyk zmienny] (257 : 17 : 6 : 8; 11; 26): GDy ſie przywrócil pán Iezus do Nazaret/ licemiernicy mowili iemu: Slychámy ijż wiekié [!] tzuda dzialáſs w Kafarnaum/ dzialáy téż tu w ſwé oytcżyznie. OpecŻyw 51, 45, 63v, 69, 73, 75v (10); Tako też to znamionowało iż pan bog miał czudo vcżynic w wodzie krztu ſwiętego, iż krzeſt wybawia z niewoley wiecżney WróbŻołt aa5, I6v, 43/2, T8, 76/15, aa4v, 117v [2 r.]; KromRozm I [L3]v; MurzNT Mar 6/5; KromRozm II d2v; Y onym ći ná prorokowányu w imyę páńſkye/ ná wyganyányu czártow/ y czynyenyu wyele cudow nic nye ſchodźiło KromRozm III D4, D3, E, Ev, M5; LibMal 1554/190v; Ktoryś ty cud ſam możnye náſz Pánye vdzyáłał LubPs aa3v, H2v; Iż żadny niemoże tákowych cud tzynić/ ktore ty tzyniſz/ chybá żeby był Bog ſnim. KrowObr 154, 82, 121, 145; Boś ty ſam ieſth wielki cżyniący cudá [faciens mirabilia]: thy ſam ieſteś Bog. Leop Ps 85/10, Ps 87/11, Ioel 2/30, Mar 6 arg, 5, Ioann 9/16 (9); BibRadz I 371a marg, Apoc 16/14; Lathá 1268. Solomá Hálicka kſiężná vmárłá/ [...] przez ktorą też piſzą cudá być cżynione. BielKron 363, 25, 46, 87, 96v marg, 142 [2 r.] (15); RejPos 41, 236; RejPosWiecz2 92; BiałKat 201, 301, 336; GrzegŚm 2; iż Pan Bog przez święte prochy/ przez kości/ y przeż inſze świętych ludźi Reliquie/ tyż cudá dźiwnym obycżáiem ſpráwuie? KuczbKat 275; WujJud 46, 62; Przed oycy ich vcżynił cudá [fecit mirabilia] BudBib Ps 77/12, Ex 11/10, 34/10, Iob 37/5, Ps 76/14[15], I 462d marg, 4.Esdr 1/35; Iáko wielkie Heliaſz/ cudá tám ſpráwował/ A iáko y proroki támże wymordował. HistHel C2v; BudNT Act 7/36, Kk3; A Ian on Ponurzyćiel/ choćiaż nigdy cudu żadnego nie cżynił. [...] iednák to ſwiádectwo od Chriſtuſá odnioſł/ iż więtſzy nádeń miedzy ſyny niewieśćimi nie powſtał CzechRozm 189, 27v, 104, 105v, 184 [2 r.], 186 [4 r.] (40); Dla tego vcżćił ij ſam oſobą ſwoią będąc ná weſelu w Kanie Gálileyſkiey z mátką y z wolenniki [!] ſwemi/ gdzie też pierwſze Cudo vcżynił y boſtwo ſwe okazał/ á małżonkom błogoſłáwił. KarnNap F2v; SkarJedn 47; Zápámiętáli bogá/ który ie wybáwił/ Który cudá w Aegypćie nieſłycháné ſpráwił. KochPs 161, 158, 199, 207; A P. Bog cudo vcżynić racżył: iſz ſię ſklenicá ná kámieniu nie ſłukła/ y ták cáło w niey zoſtał oley iáko był. SkarŻyw 252; Ták odpráwuiąc oycá pácholę ono Witus/ cudá cżyniło SkarŻyw 552; On napierwey cudy imieniem Chryſtuſowym cżynionemi [...] pięć tyśięcy ludzi do Chryſtuſa nawroćił. SkarŻyw 600, A3v, 30, 57, 75, 80 [2 r.] (36); CzechEp 21, 24, 28, 43 [2 r.], 118 (11); NiemObr 115; WerGośc 216; Przyidąć po mnie fáłſzywi Prorocy/ cżyniąc tu cudá z Diabelſkiey mocy ArtKanc P7v, A13, B12, C18, N15; GrabowSet Q3; LatHar 400, 549; KołakSzczęśl Cv; Lud wierny P. Bogá chwalił/ iż ludziom dał moc grzechow odpuſzczenia/ y czynienia cudow WujNT 38; Lecz Haeretykowie zgołá nigdy nic tákiego/ áni żadnego cudu innego prawdziwego vczynić nie mogą/ ná potwierdzenie wiáry ſwey potworney. WujNT 72; A Herod vyźrzawſzy Ieſuſá/ vrádował ſię bárzo. [...] y nádźiewał ſię że miał widźieć iákie cudo od niego vczynione [sperabat signum aliquod videre ab eo fieri]. WujNT Luc 23/8; Przetoż zgołá wiáry nie dawáią wſzytkim dobrze doświádczonym hiſtoryom kośćielnym/ o cudách przez święte vczynionych. WujNT 365; Oto chuſtki y fácelety/ ktore ſię Páwłowego ćiáłá dotykáły/ cudá czyniły WujNT 477, przedm 34, Matth 7/22, s. 32, 38, 39 [2 r.] (109); ále wſzyſcy potomni onym wierzyli/ co ich oycowie o cudách raz czynionych powiádáli/ wedle Pſálmu. SkarKaz 417b; Bo ſam Bog z mátką ſwoią do niego przyſzedł/ y vczynił dźiwny z nim cud: iż pozdrowienie naświętſzey mátki w żywoćie zrozumiał SkarKaz 577b, 39a, 204b [2 r.], 241a [4 r.], 275b, 277a (33).
Wyrażenia: »cud bostwa« (1): Vcżynił wyecżną pámyęć cudow Boſtwá ſwego/ Bo yeſt Pan miłoſyerdzya nye ogárnyonego LubPs Z4v.

»cud boży (a. boski)« [szyk 20 : 2] (22): Stalo ſie kiedy tam zwielkim nábożenſtwem cżekali tzuda bożego aże do trzeciego dnia/ niewidzątz żádnego dziwu/ zlękwſſi ſie OpecŻyw 4v; RejPos 158; SkarJedn 22, 23; Był y zá żywotá cudy Boſkiemi obdárzony. SkarŻyw 354; ná cudá Boſkie pátrzyſz á niewierzyſz? SkarŻyw 535, 202, 208, 285, 332, 354 (13); StryjKron 146; A Donátyſtowie/ iáko Optatus piſze/ Krzyżmo ś. w ámpułce śkláney wyrzućili: ktora cudem Bożym zoſtáłá nie ſtłuczona. WujNT 429, 322; TO náwiedzenie mátki Bożey domu Zácháryaſzá/ dźiwnemi ſię cudy y dáry Bożemi wſławiło. SkarKaz 576a, 417b.

»cuda pańskie« (6): Przecż ſobie ma wierny przypomináć pirwſze cudá Páńſkye/ ktore Pan nád miłośniki ſwoimi okázował. LubPs Z4v marg, dd4 marg, dd5 marg; KochPs 115; WujNT Matth 12 arg; SkarKaz 419b.

Szeregi: »dziw, (i, a, albo) cud« [szyk 4 : 2] (6): MurzHist R; ábowiem Pan broni ludu ſwoiego/ wybáwiáiąc gi od káżdego nieſzczęśćia/ á okázuiąc tákie dźiwy y cudá [et fecit signa magna atque portenta Vulg] miedzy pogány. BibRadz Esth 10/9; BielKron 166v; RejPos 204v; BudBib I 462d marg; Calep 853b.

»znak, (i, a(l)bo, a, ani) cud« [w tym: znak, cud, moc (3)] [szyk 23 : 11] (34): KromRozm II ſ4v [2 r.], t4v; KromRozm III E; LubPs dd4; Leop Act 2/22, 43, 7/36; Znáki Apoſtolſtwá moiego wykonáne ſą v was/ przez wſzeláką ćierpliwość/ znáki/ y cudá y mocy [in signis et prodigiis et virtutibus]. BibRadz 2.Cor 12/12, Deut 13/1, 2, Act 5/12, Hebr 2/4; Papież nie zkwápił ſie ná to/ ále polećił ſłucháć á wywiedzieć ſie znákow y cud Stániſłáwá S. dowodnie BielKron 362, 25, 362, 362v, 396v; RejPos 41; BiałKat 21; WujJud 134; BudBib Sap 8/8; SkarŻyw 559; CzechEp 43, 114; NiemObr 165; Dáleko tedy mniey tym wierzyć mieli/ ktorzy dla potwirdzenia wiáry ſwey fałſzywey/ zgołá żadnego znáku áni cudu okázáć nie mogli. WujNT 175, 174, Mar 13/22, Ioann 4/48, Act 4/30, 5/12, 7/36, 2.Thess 2/9.

»znamię, (i, a, a(l)bo) cud« [w tym: znamię, cud, moc (5)] [szyk 18 : 13] (31): żądál go widzietz nie z nábożeńſtwa/ ale z dwornoſci dlá niéktorégo znamienia albo tzuda/ a záby ktoré tzudo przed nijm vcżynil/ cżemu by ſie on zdziwil. OpecŻyw 121, 47, 69; MurzNT Mar 13/22, Ioann 4/48; KrowObr 50; potwierdzone ieſt w nas/ zá poſwiadcżánim Bożym w známionách/ w cudách/ w mocách rozmáitych [signis et portentis et variis virtutibus]/ y w rozdawániu duchá ſwiętego według ſwey woley. Leop Hebr 2/4, Bar 2/11; BibRadz Dan 3/32, Sap 10/16; BielKron 467; BudBib Deut 4/34, Is 8/18, Ier 32/20, 21; BudNT Act 2/19, 7/36; CzechRozm 103, 187, 188v; CzechEp 24, 311; Iednák znáki Apoſtolſtwá mego wykonáne ſą v was we wſzelkiey ćierpliwośći/ w známionách y w cudách y w mocách [in signis et prodigiis et virtutibus]. WujNT 2.Cor 12/12, Matth 24/24, Act 2/19, 22, 6/8, 14/3 (9).

Iron (1):

Zwrot: »uczynić cudo« (1): Słyſzałem miniſtrá iednego każącego ná tę Ewángelią/ iż Luter vczynił cudo wielkie to: iż zá kilá lat y rychley wſzytki klaſztory pánieńſkie y mniſkie w Sáſkiey źiemi ſpuſtoſzył SkarKaz 418b.

2. Stworzenie, istota, rzecz osobliwa, niezwykła, dziwna; monstrum Mącz, Calep (16): á iam ſie wiele ludźiem ſtał iakoby iakie czudo [prodigium] ales thy moczny obrończa moy. WróbŻołt 70/7, Y3; Mera monstra nunciarat, O ſzczirych widźiádłách y cudách powiedał. Mącz 254a; Izali wieſz rozbiegánia obłokow/ (y) cudá [mirabilia] doſkonáłego w náukách? BudBib Iob 37/16; ZNáią dobrze wſzyſcy Symeoná mężá zácnego/ wielkie świátá wſzytkiego cudo SkarŻyw 28, 185; zá trzećim záś rázem Pokuſę álbo cudo iákieś okrutnie ſtráſzliwe z kozią głową/ á ná xtałt ogniá z pałáiącymi oczymá wyćiągnęli. StryjKron 351, 351 marg, 677 marg; Miły Boże/ któréż wżdy przyrodzenié kiedy podáło ná świát rzecz ták dźiwną/ y cud táki? OrzJan 20; LatHar 477; Iedno ſie práwo ſtanowi/ áby naród dla rozmáitośći praw nieſtał ſie monſtrum, cudem o wielu głów. SarnStat 49.
Wyrażenie: »cuda morskie« (3): iże then pan ſtworzył ſlońce/ mieſiącz/ nocz y czuda morżkie. WróbŻołt hh7; Dzyeń ku robocye cżłowyekowi. Cudá morſkie. Cete ábo Wieloryb. LubPs X6 marg; ty Papieże Plátyná cu[d]ámi morſkiemi zowie. KrowObr 37v.
Szereg: »dziw, cud« (1): Monstrum ‒ Dziw, chud [!]. Calep 672b.

Synonimy: dziw; 1. znak, znamię; 2. monstrum, potwora.

Cf CUDOCZYŃCA, CUDOMOWNY, CUDOPRĘTY, CUDOTWORCA, CUDOTWORNOŚĆ, CUDOTWORNY, CUDOTWORSTWO, CUDOWIDZ

ZZa