[zaloguj się]
[pdf]

1. GOLIĆ (74) vb impf

o jasne.

Fleksja
inf golić
indicativus
praes
sg pl
1 golę
3 goli golą
praet
sg pl
3 m golił m pers golili
fut
pl
2 m pers golić będziecie
imperativus
sg pl
2 g(o)l g(o)lcie
conditionalis
sg pl
3 m by golił m pers by golili

inf golić (17). ◊ praes 1 sg golę (11). ◊ 3 sg goli (11). ◊ 3 pl golą (18). ◊ praet 3 sg m golił (1). ◊ 3 pl m pers golili (2). ◊ fut 2 pl m pers golić będziecie (1). ◊ imp 2 sg g(o)l (4). ◊ 2 pl g(o)lcie (1). ◊ con 3 sg m by golił (3). ◊ 3 pl m pers by golili (4). ◊ part praes act goląc (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Usuwać owłosienie lub sierść brzytwą, czynić skórę gładką; radere Mącz, Calag, Calep, Cn; rasitare, tondere Mącz, Calep, Cn; attondere Calep, Cn; circumradere Mącz; detondere, glabrare, retondere Calep; abradere Cn (74): FalZioł V 49v; Námawáią do ſwey roty/ Aby nie ſzły ná ſwą wolą/ Ani w klaſztor bo tám golą BielKom nlb 6; KrowObr 119v; barbam nutrire, Nośić brodę/ nie dáć golić. Mącz 255b; Rado, Golę/ skrobię/ grzebię. Mącz 345b, 345b, c; Glabro ‒ Golię, obskubię. Calep 456a, 112a, 314b, 893b [2 r.], 920a, 1072b.

golić co (24): Cżemu włoſi na brodzie mięſſze bywaią niż indzie. Też im cżęſciey kto ie goli tim grubſze roſtą. GlabGad B. Cf Zwroty.

golić kogo, co (7): GliczKsiąż G2; RejZwierz 10v; Iáko owca ku zabićiu wiedźion ieſt/ a iako báránek milczący przed tym ktory go goli/ tak nie otworzył vſt ſwoich. BibRadz Act 8/32; BielKron 140; Thedy gdyż bárwierz pocżął Ceſárzá golić/ weyźrzał ná ono piſmo ktore było ná ręcżniku nápiſáne HistRzym 58v, 58v; RejZwierc 61.

Fraza: »szydła golą; szydłem golić« = dobrze się komuś wiedzie [szyk zmienny] (10; 1): A ow co wlezie do ſoli Y tegoć głowá nieboli Iuż Więc y ten ſſydłem goli Bowiem ma wſſytko powoli RejRozpr D; RejJóz F5; Tákżeć kto ſwey wolnośći nie przeda w niewolą/ Iuż z lepſzą myſlą krocży/ iuż mu ſzydłá golą. RejWiz 54v, 22, 23, 56v, 137v, 162v; RejZwierc 223, 223v; Tákći więc cnotliwemu rády ſzydłá golą. PaprPan Hhv.
Zwroty: »brodę (i plesz) golić« = barbam radere Vulg, Calag; barbam abradere a. rasitare, genas radere Cn [szyk zmienny] (15): FalZioł V 65v; drugi yeſth Lithwyn Jendrzey theſch wczarny ſvkny y plczy czarney yuſch Brodą goli. LibMal 1545/94v; ále áby vſtaw Papieżá Rzymkiego pilnie przyglądáli y ſtrzegli/ Brody y pleſze golili KrowObr 119, 119v [2 r.], 239v; Leop Lev 19/27; Ten brody roſkazał kápłanom golić dla ſnadnieyſzego ſłużenia kielichá. BielKron 148v, 36v, 150, 346; GórnDworz L6; HistRzym 18; SkarJedn 231; Calag 120a.

»golić brzytwą« [szyk zmienny] (3): Brodę ieſtli by miał golić/ tedy lepiey aby ią thelko ſamemi nożycżkami ſtrzygł á nie brzytwą golić FalZioł V 65v; GliczKsiąż G2; BielKron 36v.

»głowę golić« = caput radere a. tondere Cn [szyk zmienny] (5): KrowObr 61v, 133; BielKron 36v; pomniąc iſz y Paweł święty/ dla teyże przycżyny/ y obmywał ſię po Zydowſku/ y głowę golił/ y Thymotheuſzá obrzázał. SkarŻyw [237], 572.

»wąsy golić« (2): Drvdzy tak ſię wymawiaią ſtego vcżynkv złego/ mowiącz/ chłopi wąſow niegolą etc. SeklWyzn e3, e3.

»golić włosy« (1): bo iáko bárwierz goli włoſy/ takieſz ciáło przez ſwą wolą goli cnoty/ ktore ná krzcie cżłowiek przyiął. HistRzym 60v.

Szereg: »strzyc, a (nie) golić« (4): żeby on myał cżęſto námáwiać/ áby ſtrzyżąc á goląc krolá brzytwą/ onego zárzezał. GliczKsiąż G2; piſał w ty ſłowá/ áby náſládowáli przykłádu dobrych páſterzow/ ktorzy tylko ſtrzygą owce ná pożytek/ á nie golą ich áni łupią s ſkory. BielKron 140; Mącz 458a; Calag 120a. [Ponadto w innych połączeniach strukturalnych 3 r.].
W przen (3):

golić co (2): Nic nie ſmákuie w niewoli/ Kiedy wrzećiądz ſzyię goli. BierEz R2; HistRzym 60v.

golić kogo (1): Pijány gdy mu kęs w głowy vniżą/ Wnet go pśi golą gdy mu gębę liżą. RejZwierc 217v.

Przen: Postępować (14):

golić kogo (2): Bo wiecż Diabeł tak ſwe golj Ktore miewa po ſwey woli. RejKup t4; A iego ścieſzką chodzi/ á po iego woli/ Iuż on tego kiedy chce iáko błazná goli. RejWiz 136.

Zwroty: »z kąta golić« = postępować chytrze, przebiegle (1): Owa z tym co z kątá goli/ Zdybiemy ſię gdźie v ſoli. Bo cżárt ze złym nie vćiecże/ Rad ſwego ná plác wywlecże. CzahTr K3.

»mądrze golić« = postępować rozsądnie [szyk zmienny] (11): RejRozpr E4; Ano ſnadz ten wygrawa kto w tym mądrze goli RejJóz H; RejZwierz 30, 59v; Ale chćiey mądrze golić: Bo ćię Niebo widźi/ Kiedy więc ludźie nie chcą/ to ſię zá nie wſtydźi. Prot D; Rádzę by mądrze golił dobrze mierzył. Komu ſie Pan Bog ſwych owiecżek zwierzył. RejZwierc 225v, 29v, 36v, 118, [121]v, 217v.

Synonim: skrobać.

Formacje współrdzenne: ogolić, podgolić, pogolić, przegolić, wygolić, zgolić; ogolać; odgalać, ogalać, podgalać, pogalać, przegalać, wygalać, zgalać; goleć; gołocić, zgołocić; zgołocieć.

Cf GOLENIE, GOLIŁEB, GOLONY

ZZa