Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: HYDZENIE SIĘ

Następne hasło: HYDZIĆ SIĘ »

HYDZIĆ (38) vb impf

h- (37), ch- (1).

Fleksja

indicativus
inf	hydzić
praes
	sg	pl
2		hydzicie
3	hydzi	hydzą

praet
	sg		pl
3	m		m pers	hydzili
3	f	hydziła	m an

conditionalis
	sg		pl
2	m		m pers	byście hydzili
3	m	by hydził	m pers	by hydzili

impersonalis
praet		hydz(o)no
con		by hydz(o)no
participia
part praes act		hydząc

inf hydzić (5). ◊ praes 3 sg hydzi (6). ◊ 2 pl hydzicie (3). ◊ 3 pl hydzą (7). ◊ praet 3 sg f hydziła (1). ◊ 3 pl m pers hydzili (1). ◊ con 3 sg m by hydził (1). ◊ 2 pl m pers byście hydzili (1). ◊ 3 pl m pers by hydzili (1). ◊ impers praet hydz(o)no (1). ◊ con by hydz(o)no (1). ◊ part praes act hydząc (10).

Sł stp brak, Cn: hidzić, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. Odbierać dobre imię, zniesławiać, potępiać, poniżać (34)
2. Obrzydzać coś lub kogoś komuś, czynić wstrętnym, przykrym, wywoływać odrazę do czegoś, zniechęcać (4)

1. Odbierać dobre imię, zniesławiać, potępiać, poniżać; trahere aliquem in invidiam Cn [w tym: kogo, co (33)] (34): Owa y wy bez Ceremoniy być niemożećie/ ktore ták bárzo hydźićie WujJud 207v; WujJudConf 4v; BudBib c3v; MycPrz I Bv; CzechEp 110; LatHar 510; SzarzRyt B.

hydzić do kogo (5): wiodąc go [Pana] ná wzgárdzenie poddánych/ [...] hydząc do niego ludzi cnotliwe RejZwierc 49, 49v; CzechEp 89; ReszList 143; to ieſt/ vwłacżánie cżći y ſławy/ gdy ktho iáwnie cżyię ſławę do ludzi hydzi Phil Q2.

hydzić komu (11): Diar 74; A Rzymiánie z obudwu isćie ſłuſznie ſzydzą/ Ewángelią ſwiętą proſtym ludźiom hydzą. Prot Cv, A3; SkarJedn 219, 220, D3v; ięzyk fałſzywy Ludźiom żywot móy hydźi/ da bóg vczćiwy. KochPs 167; ReszHoz 136; KochWr 38; PaprUp F3; SkarKaz 350a.

hydzić czym (4): Prot A3; ReszList 143; á wzdi tak ze nie Nieprzijaciel tijm go wam hidzi ze za vpominki Krole promouowal PaprUp F3, G2.

hydzić przed kim (3): WujJud 106, 115; W ſmiech to zwykli obrácáć kto prawdą doćierał/ Hydząc go przed drugimi głupſtwo przypiſował WierKróc A4v.

hydzić wespołek z kim (1): To co by ſię vſtnie mowić mogło: to w tym piſaniu wáſzey Kx. M. poſyłam: proſząc/ ábyś [...] tym ktorzy Greckiego odſzcżepieńſtwá bronią/ á S. nie pokalány kośćioł [...] weſpołek z heretyki hidzą/ mieyſcá nie dawał SkarJedn A5.

W połączeniach szeregowych (3): BibRadz *5; WujJud 202; przetoż ſłowo Boże hydząc/ lżąc y tłumiąc/ ná wywody ſię Filozowſkie zdobywáią CzechEp 132.

Zwrot: »hydzić sam siebie« (1): [dworzanin z nieumiejętnością swoją niechaj bez potrzeby nie wyjeżdża] bo by tho byłá ſproſna rzecż/ niepotrzebnie/ gdy cie o to nikt nie pyta/ hydzić ſam ſiebie. GórnDworz N4.

Szeregi: »hydzić a oskarżać« (1): Potym ábyś W. K. M. [...] nas przed ſobą iáko wiernych á powolnych poddánych ſwoich więcey hydźić á oſkárżáć nie dał WujJudConf 15v.

»skarżyć się a hydzić« (1): ani IchM mieliby przyczyny skarżyć się na nas a hydzić nas WKM naszemu MPanu. Diar 74.

»hydzić a strofować« (1): A trzech rázem kąſa tym iádowitym żądłem ſwoim tháki wſzetecżny cżłowiek/ bo kąſa páná iż go ná złe ſpráwy przywodzi onemi obleśnemi ſłowy ſwemi/ kąſa tego czo go do niego hydzi á ſtrofuie ſam ſie rzkomo przyſługuiąc RejZwierc 49v.

»szczypać i hydzić« (1): Lecż to co o Hipokritách przydawaćie ktoż nie widźi ná kogo przymawiaćie/ á iáko ſámi ſtan święty nie chrześćiáńſkie ſzcżypiećie y hydźićie. WujJud 212v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»(nie) znieważać i (ani) hydzić« (2): Ale wy tego pátrzćie/ iákobyśćie [...]/ vcżynkom dobrym nieuwłacżáli á znieważáli ich/ áni hydźili przed ludźmi WujJud 115, 106.

2. Obrzydzać coś lub kogoś komuś, czynić wstrętnym, przykrym, wywoływać odrazę do czegoś, zniechęcać; fastidium alicuius rei facere Cn [w tym: kogo, co (3)] (4): Bo kłopot ſerce trapi/ á żal żywot hydźi GrabowSet Ov.

hydzić komu (3): Day ćierpliwość w ſerce/ álbo mnie weź z świátá/ Bo mi żywot hydzą/ me nieſzcżęſne látá. GrabowSet B2v. Cf Zwrot.

hydzić komu kim (1): Lecż zniſzcżyłem trzy páſterze iednego mieśiącá/ bo hydziłá [afflicta est] ſobie duſzá moiá nimi BudBib Zach 11/8.

Zwrot: »sobie hydzić« (2): BudBib Zach 11/8; Gdyżem ieſt/ niebu brzydki: á krąg świátá Widząc/ iák márnie trawię ſwoie látá/ Mnie ſobie hydźi: tym/ ku mnie zwaśniony Ześ ty/ moy Boże/ przez grzech obráżony. GrabowSet Tv.

Synonimy: 1. hańbić, lżyć, oskarżać, szczypać, tłumić, znieważać.

Formacje współrdzenne: hydzić się, obhydzić, ohydzić, ohydzić się, zhydzić, zhydzić się; ohydzać.

Cf HYDZENIE