[zaloguj się]
[pdf]

IZALI (865) pt

izali (853), iżali (12); izali: iżali KrowObr (197 : 4), Leop (2 : 1), BibRadz (132 : 1), CzechRozm (53 : 3), SkarŻyw (47 : 2), NiemObr (23 : 1).

W pisowni łącznej „izali” (732); w pisowni rozłącznej „i zali” (133).

a pochylone (w tym 26 r. błędne znakowanie).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Partykuła pytajna: czy, czyż; an Mącz, Modrz, Cn; num, numnam, nunquid Mącz, Cn; nuncubi Mącz; annum, utrum Cn (835):
A. W pytaniach niezależnych (800):
a. W pytaniach retorycznych o charakterze ekspresywnym (760): Czo to za glos/ ktorym teráz ſlyſſala/ ij záli to glos twoy ſynu moy mily. OpecŻyw 144, 1v, 15, 28, 146; HistAl D2v; MurzNT 26 marg; KromRozm II p3; LubPs N3, gg4; Izali máło Reguł álbo zakonow? KrowObr B, 7 [3 r.], 15v, 25v [2 r.], 67v, 72v (62); Leop Ps 87/11, Ier 15/12; Izaliś [Nunquid] miał ſłuſznie pomágáć niepobożnemu/ á miłowáć thy ktorzy nienawidzą Páná? BibRadz 2.Par 19/2, Gen 4/9, 18/17, 20/4, Num 11/22 [2 r.], 22/30 (51); OrzRozm A2v; GrzegRóżn [B4]v, G3v; An vero unus omnia scire potest, Izali yeden wſziſtko może vmieć. Mącz 8d, 19d, 56b, 253a [3 r.], 254a, 335c, 509b; RejPos 71 [4 r.], 170, 172v, 256 [2 r.] 345 (11); GrzegŚm 2 [4 r.]; Izali (kto) odeymie rycerzowi łup? áza plon ſpráwiedliwemu vydzie? BudBib Is 49/24, Gen 17/17, 2.Par 25/15, 2.Esdr 6/11 [2 r.], Iob 6/26, 15/3 (40); BudNT 1.Cor 12/29 [4 r.]; Iżali wſzytkie zgołá/ dálekie y poſtronne źiemie/ do Egiptu po zboże chodziły? CzechRozm 110, 74, 109v, 140v, 148v [2 r.], 155v (19); ModrzBaz 40; SkarJedn A3 [3 r.], 298; KochPs 135; Gwiazdá ná niebie záwieść nas nie może/ yżali ktoremu krolowi ná świećie tákie świádectwo niebo dawáło? SkarŻyw 27, 81, 151 [2 r.], 165, 196, [223] (20); NiemObr 87, 113; WerGośc 261; WerKaz 283; Izali/ według ludzkiego rozſądku/ to tylko mowię? áza y zakon tego nie roſkázuie? LatHar 127, +8, 152, 198, 717; Izali [Nunquid] zakon náſz ſądźi człowieká: nie wyſłuchawſzy pirwey y nie wyrozumiawſzy ſpraw iego? WujNT Ioann 7/51, Matth 7/9, 10, 16, 9/15, 11/23 (36); Izali gwiazdeczká máłá ſłońce oświeca? Izali ſtrumyſzczek źrzodło nápawa? SkarKaz 515a, 80b [3 r.], 122a, 123b, 159b, 161b [2 r.] (20); SkarKazSej 657b, 660a [2 r.], 660b, 671b, 672a (9).

Połączenia: »izali i« (3): BudBib Gen 17/17; izalim y tego dokázáć mogł/ ábym nie był ſtworzeniem twoim? LatHar 152, 152.

»izali już« (5): Izali iuſz może być więtſze y ſroſſſe/ zeſromocenie y zbluznienie Krwie Syná Bożego/ Ewánieliey Swiętey y krztu ſwiętego/ wymyſlone nád to? KrowObr 71; Hem numnam perimus, Hey yzali yuſz zginiemy. Mącz 253a, 253a; ModrzBaz 86v; izali iuż dla tych ſzátáńſkich ſłow ma być piſmo ś. iego przetákiem/ ábo piaſzcżyſtym fundámentem wſzego kácerſtwá przez ſzátáná záłożonego? CzechEp 121.

»izali tedy« (1): Izali tedy/ tá niebieſka wiárá/ y żywot z niey płynący/ może ſię świátu podobáć NiemObr 11.

»izali też (i)« (6): Abráhám rzekł/ izali też [Nunquid etiam] ſtráćiſz ſpráwiedliwego z niepobożnym? BibRadz Gen 18/23; BudBib Ps 78/20; tedy ſie temu wſzyſcy dziwowáli y to poſpolićie miedzy ſobą mawiáli: Izali też y Saul miedzy proroki? CzechRozm 140v, 109v; SkarŻyw 364; SkarKazSej 673a.

Występuje wewnątrz zdania pytajnego [w tym: po podmiocie (5)] (6): Klemens ſzoſty/ izali máłe zburzenie tzynił náprzećiwko Ceſárzowi KrowObr 39v; A wam izali tego pozwaláć mamy żebyſćie ſię dopuſzczáli tey ták ćięſzkiey złoſći BibRadz 2.Esdr 13/27, Iob 6/5; CzechRozm 179; NiemObr 139.

Połączenia: »izali też« (1): A Antichriſt/ izali też w ſwey rzecży ieſt oſpáłym/ żeby nie miał bronić kroleſtwá ſwego? CzechRozm 255.

α. W zdaniach z przeczeniem; nonne Mącz, Cn; an non, ne, non Cn (424): ij záli nie to ieſt bog wſſechmotzny/ ktory wziąwſſy na ſię perſonę ſlugi/ oto cirpi za naſſe zloſci OpecŻyw 134v, 50v, 146; HistAl D8, F8, G2, G5, G6v (8); KromRozm II h4v; BielKom B4; Izali nie ták było potrzebá vćirpieć Pánu Kryſtuſowi/ y wnidź do chwały oycá ſwoiego. LubPs Z4, K4v, O5v, O6v; GroicPorz i2v; Izaliśćie nie ſą ćieleſni? y według tzłowieká izałi [!] niechodzićie? KrowObr 138v [przekład tego samego tekstu BudNT 1.Cor 3/3], B, B2, C2v, 1v, 6v (76); Komuż ia mam ſłużyć? izali nie [nonne] ſynowi iego? BibRadz 2.Reg 16/19, Gen 4/7, 13/9, 16/13, 40/8, Iud 9/38 (49); OrzRozm B3v, Hv [2 r.], Q3, Q3v, Q4; GrzegRóżn Gv; Mącz 224c, 250a [2 r.], 254d, 299b; OrzQuin D; SarnUzn E8, F8v; HistRzym 34; Izali nie ſą znácżne ſłowá moie? izali nie ſą iáko miecż ogniſty á iáko młot ktory tłucże opoki. RejPos 189v, 22v, 74 [3 r.], 165v, 166 [2 r.], 204v (13); RejPosWiecz2 91; WujJud 41 [2 r.]; BudBib Gen 44/15, 2.Esdr 13/18, Iob 7/1, 30/25, 31/3 (23); BudNT 1.Cor 3/3, 2.Cor 1/17; CzechRozm 9v, 37, 44, 81, 104 (16); Biádá Páſterzom/ ktorzi ſámi śiebie karmią/ izali trzody nie od Páſtyrzow máią być karmione [nonne greges a pastoribus pasci debent]? ModrzBaz 18v, 71; SkarJedn 5, 337, 400 [2 r.]; SkarŻyw A3v, 52, 81, 87, 92 (21); NiemObr 21, 76, 115, 127, 132 (14); ArtKanc Q10v; LatHar 127, 192, 193, 556 [2 r.], 718; KołakCath C2v; Ktory z was człowiek máiąc ſto owiec/ á ſtráćiwſzy iednę z nich/ izali nie [nonne] zoſtáwuie dźiewiąćidźieśiąt y dźiewiąći ná puſzczy/ á idźie zá oną co zginęłá/ áż ią naydźie? WujNT Luc l5/4, Matth 7/22, 10/29, 12/11, 13/27, Mar 6/3 (44); SkarKaz 4b, 44b [3 r.], 159b, 382b, 383b (19); SkarKazSej 662b, 669b, 670b, 671b, 672a [4 r.], 673a (12).

Połączenia: »izali i nie« (6): BibRadz Is 48/6; Izali y to ſámo/ nie znácżyło odmiány zakonu onego CzechRozm 86v, 179, 223; izali y wedle nich/ z tych Papieżow ieden błądźić nie muśiał. NiemObr 178, 142.

»izali już nie« (1): O milá matko/ ij záli iuż nieznáſs ſyna twégo OpecŻyw 136v.

»izali tedy i nie« (1): Izali tedy y ty nie miałeś ſię zmiłowáć nád towárzyſzem twoim [nonne ergo oportuit et te misereri conservi tui]/ iákom ſię y ia zmiłował nád tobą? WujNT Matth 18/33.

»izali też (i) nie« (7): KrowObr B2v [2 r.]; A zaż też y ſámi Apoſtołowie Chriſtuſowi kordow nie mieli? izali też y z nimi zá Chriſtuſem nie chodźili? CzechRozm 234, 30v, 109v; NiemObr 138; WujNT 1.Cor 9/9.

Występuje wewnątrz zdania pytajnego [w tym: po podmiocie (53)] (69): O koſćyele Rzymſkim/ izali nye piſſą/ mowyą/ y máluyą poſpolićye/ iż to yeſt Bábilon KromRozm I G4; GliczKsiąż B7v; KrowObr B2 [2 r.], C3 [2 r.], 30 [2 r.], 37v, 38 (25); Zacnoſć iego izali was nie vſtráſzy? á ſtrách iego izali ná was nie przypádnie? BibRadz Iob 13/11, Ez 30/2, Mich 6/10, Hab 2/7, 1.Cor 10/16 [2 r.]; Wilk owcy/ iáſtrząb kokoſzy/ pies záiącowi/ izali przyrodzonym nieprzyiaćielem nie ieſt? OrzRozm G3v, Hv, Q3v, R2, R4v; OrzQuin R; LeovPrzep a4v; RejPosWiecz3 96v [2 r.]; WujJud 150v; A niebo y źiemiá izali pocżątku nie máią CzechRozm 35, 21, 124, 142v, 179v, 184v (9); A to izali nie [an non] z nieumieiętnośći rośćie? ModrzBaz 6v; Zá náſzych też cżáſow Káráfá Papież/ izali nie znácżney burdy z Filipem Krolem Hiſpáńſkim wiodł NiemObr 168, 5, 175; WujNT 1.Cor 10/16 [2 r.], Iac 2/21, 25, s. 405, 416; SkarKaz 382b.

Polączenie: »izali też nie« (4): KrowObr 38 [2 r.]; Tákże po Moyżeſzu/ Izali też nie byli ludzie zacni y Bogu mili CzechRozm 103v, 201.

b. W pytaniach realnych (40): OpecŻyw 49v; HistAl Fv, L2; Leop Ioel 3/4; Tedy mu rzekł ſługá/ A ieſliżby ſnać niewiáſtá oná niechćiáłá zemną przydź do tey kráiny/ Izali [Nunquid] záprowádzę ſyná twego do źiemie zktoreyeś wyſzedł? Odpowiedźiał mu Abráhám/ Strzeż tego ábyś tám niezáprowadzał ſyná niego. BibRadz Gen 24/5, Gen 17/17, 18/13, 14, 24, 28 (10); BielKron 66v; Hem obsecro, an is est. I proſzę cię przebóg izali ten yeſt. Mącz 363d, 262c; RejPos 8v; BudBib Lev 10/19, Ez 9/8, 22/1, Ioel 3/4; SkarŻyw 597; LatHar 705; Pánie/ ilekroć brát moy zgrzeſzy przećiwko mnie/ á mam mu odpuśćić? izali áż [usque] do ſiedmikroć? WujNT Matth 18/21, Mar 14/19, Luc 18/8, Rom 3/27, s. 176 marg, 194, 270; SkarKaz 7a.

Połączenia: »izali i« (3): gdy Pan ſpytał dwunaśćiu: Izali y wy mię przeto odſtąpićie? Piotr niecżekáiąc odpowiedzi inych/ ſam rzekł: A iáko my od ćiebie odſtąpić mamy? SkarŻyw 598; Rzecżono mu [Piotrowi] tedy: Izali y ty ieſteś z licżby vcżniow iego? [Nunquid et tu ex discipulis suis? Vulg Ioann 18/25] LatHar 730; SkarKazSej 679a.

»izali też (i)« (2): Izali też Sára porodźi w dziewięći dzieſiąt lat? BibRadz Gen 17/17; Ale co ſye Rozmowy Zurowſkiéy tycze/ izali téż y ná Seymie w Wárſzáwie ieſt? (‒) Pełno iéy ieſt wſzędźie OrzQuin B3v.

α. W zdaniach z przeczeniem (3): mowili: Izali ten nie [Nonne hic] ieſt ktory śiadał y żebrał? Iedni mowili: Iż ten ieſt. A drudzy: Nie/ ále mu ieſt podobny. A on mowił: Iżem ia ieſt. WujNT Ioann 9/8.

Połączenia: »izali i nie« (1): Rzekli mu [Piotrowi] tedy: Izaliś y ty nie ieſt z vczniow iego? [Nunquid et tu ex discipulis eius es?] Záprzał ſię WujNT Ioann 18/25.

Występuje wewnątrz zdania pytajnego (1):

Połączenie: »izali też nie« (1): Rzekł potym Abſálom/ A Amnon brát moy izali theż niepoydźie z námi? Ale mu Krol rzekł/ A po coż ma idź z tobą? BibRadz 2.Reg 13/26.

B. W pytaniach zależnych retorycznych „izali” wprowadza zdania podrzędne dopełnieniowe (35): KrowObr 25v [3 r.], 26 [14 r.], 73v, 104v, 119v, 124v, 125 [5 r.]; obáczćie/ izali kto był záwſtydzon ktory mocnie ſwe vfánie położył w Pánu. BibRadz Eccli 2/10; OrzRozm Sv; Pátrzcieſz brácia/ izali gdy kto wrzući naſienie pſzenicżne w ziemię záraz ſie vcżyni z niego ziárno. SarnUzn C2.
α. W zdaniach z przeczeniem (6): KrowObr 25v, 57v, 120v; Obácżże z tąd/ izali nie tho ieſt pomieſzánie Bábilońſkie GrzegRóżn H2v; BiałKaz C.

Połączenie: »izali już nie« (1): Izali iuſz niewſzedł Pan Kryſthus do niebá/ áby ſie vſtáwitznie okazował przed oblitznośćią Boſką zá námi. KrowObr 125.

2. Partykuła pytajno-rozłączna w pytaniach niezależnych (retorycznych, o charakterze ekspresywnym) (24):

Połączenia: »izali ... abo« (1): Izali od was wyſzło ſłowo Boże? ábo do was ſámych przyſzło? [An ... aut] WujNT 1.Cor 14/36.

»izali ... aza nie« (1): Izali Bog ieſt tylko Zydow? áza też nie Pogánow? [An ... nonne] WujNT Rom 3/29.

»izali ... czyli« (4): BibRadz 4.Reg 6/27; Ego ne debacchatus sum in te an tu in me, Yzalim ſie ya ná cię roźmietał czyly [!] ty ná mię. Mącz 100d; Izali Bog o wolech pieczą ma? Czyli to koniecznie dla nas mowi? [Nunquid... an] WujNT 1.Cor 9/9, Gal 1/10.

»izali ... izali ...« [w tym: pięciokrotne (1), siedmiokrotne (1)] (2): Ktoż nas odłączy od miłośći Kryſtuſowey? izali vtrapienie? izali vćiſk? izali przeſládowánie? izali głod? izali nágość? izali niebeſpiecżeńſtwo? izali miecż? BibRadz Rom 8/35 [przekład tego samego tekstu] SkarŻyw 82.

»izali ... li« (1): IZali prawdziwie ſeymie ſpráwiedliwość mowić będzieſz/ práwie (li) ſędzić będziećie ſynowie cżłowiecży? [Num vere congregatio iustitiam loquemini rectitudines iudicabitis filii hominum] BudBib Ps 58/1.

»izali ... zaż nie« (2): BibRadz Mar 4/21; Y mowił im: Izali świecę przynoſzą áby ią ſtáwiano pod korcem/ ábo pod łożem? zaż nie przeto áby byłá ná świeczniku poſtáwiona? [Nunquid ... nonne] WujNT Mar 4/21.

»li... izali« (1): ieſli tę wodę będę pił/ wezmąli też potwirdzenie álbo ochłodzenie cżłonki wſzi[t]ki Macedonow y perſow/ izali ia tilko mam być żyw przez nich. HistAl H4v.

α. W zdaniach z przeczeniem (2):

Połączenia: »izali nie ... abo« (1): (Izali nie maćie domow do iedzenia y pićia? ábo kośćiołem Bożym gárdźićie?) SkarKaz 453a.

»izali nie ... czyli« (1): Izali ty pánny niebyły pierwey ná krzćie Pánu Iezu Kryſthuſowi poſlubione/ tzyli ie z nowu krzćićie? KrowObr 147v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (6): Nuncubi adverbium compositum ex nunquid et alicubi, Izali kiedy. Mącz 254a, 8d, 100d [2 r.], 250a, 253a.

Synonimy: albo, czy, czyli.

Cf AZA, IZAĆ, IZALIŻ, IZAŻ, ZA, ZALI

TZ