« Poprzednie hasło: [CZWYNG] | Następne hasło: CZYHAĆ » |
CZY (294) pt
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII — XVIII w.
- I. W funkcji partykuły wprowadza wypowiedzenia pytające (realne i retoryczne)
(121)
- a. Wypowiedzenia niezależne (119)
- b. Wypowiedzenia zależne (2)
- II. W funkcji partykuły i równocześnie spójnika występuje w wypowiedzeniach pytających (realnych i retorycznych), w których między składnikami wypowiedzenia lub między wypowiedzeniami współrzędnymi zachodzi stosunek rozłączny
(172)
- a. W wypowiedzeniach niezależnych (137)
- b. W wypowiedzeniach zależnych (35)
- III. W funkcji spójnika rozłącznego występuje w wypowiedzeniu oznajmującym, w którym między składnikαmi zachodzi stosunek rozłączny: albo, lub (1)
Połączenia: »a czy« (1): A czy iuſz podſzálawſzy ſobie, gdy ná oczách Twych będźie, obaczy ſię. CiekPotr 89.
»coż, czy« (2): coż? czy ſzáleiećie? WyprPl B; Coż? czy ćię kto pomyślał mieć zá niewſtydliwą? GosłCast 64.
W pozycji nieinicjalnej (2): Powiédz co dáléy było. Oſtátnié trudnośći Czy w niéy nie okazáły iákiéy odmiennośći? ZawJeft 47; Plato z ſwoim Socrateſem/ cży Atheńcżykom był Pánem? GostGospSieb +2v.
W szeregu wieloczłonowym „czy” występuje tylko przed ostatnim członem (2): czo mocznieyſſego/ Wino/ Krol/ niewiáſta/ ći [!] prawda Leop 3.Esdr 3 arg; Y kogóż pierwéy płákáć! wnuká zábitégo! Córki/ mężá/ oyczyzny/ śiebie/ czy wſzytkiégo? GórnTroas 75.
Połączenia:
»czy ... czy« (8): KochTr 22; Czy to gorzéy/ czy lepiéy? wy ſámi widźićie/ Którzy tego y tego świátá ſmák pomnićie. KochFr 18, 98; ZawJeft 29; GórnTroas 61; komuby ſie piérwéy bronić/ czy Tátáróm od muru/ czy Mnichóm od żony. KochAp 13; CiekPotr 5; GosłCast 27.
»czy ... czy ... czy« (1): kogożby to tu winowáć/ w tak iáſney rżeczy/ y iáſnem krżywoprżyśięſtwie? Czy práwo ták złe? Czy Sędźiego? Czy y Sędźiego y práwo? GórnRozm G3.
»... czy ... czy« (1): Z iákiemiż pogrożkámi poſłał mię do was P. Bog przezacni Pánowie moi? [...] z pierwſzymi/ czy z wtoremi/ czy z trzećimi? SkarKazSej 707a.
»a ...czy« (2): Ktoremu rzekł Iozue/ á náſz cży nieprzyiaciel? BielKron 47; KochPieś 11.
»czy ... albo« (2): Ale iákimże go ſynem być będźieſz wierzył? Cży ſpoſobionego/ álbo ſtych rzecży ktorych nie maſz ſtworzonego? BiałKaz G3v, G3v.
»albo ... czy« (2): LibLeg 6/79; (did) Drugi Anyoł. (‒) Aboś to zgubiłá kogo? Cży żáłuieſz vmárłego? MWilkHist H3.
»... albo ... czy ... czyli« (1): Iákoſz ié vrácił [!]? báwił ſię żołnierſką, Lub innemi ſkużbámi [!] Rzeczypoſpolitey? Obrocił ná oycowſkie długi, álbo iego, Dłużnicy záwiedli go? czy śioſtrom ná poſag Wydał? czyli pogorzał? CiekPotr 22.
»czy ... czyli« (10): co lepſzego ze złego mam wybráć/ cży ſie ciebie mam náieść á odżywić ſie/ cżyli kiedy ia vmrę ciebie kto iny zábije á zie BielKron 147; SarnUzn D6; Oczko A3v, 1v, 11; SkarŻyw 100; KochTr 3; GórnTroas 55; KmitaSpit C3v; KlonFlis H2v.
»czy ... czyli ... czy« (1): [królestwo komu zostawisz] czy ſynowi ſwému? który/ iáko młody/ nie ieſt názbyt pewien tego páńſtwá dla tego Turczyná/ [...] Czyli nam? coſmy iuż práwie od ſtráchu y fráſunku o wſzyſtkim zwątpili? Czy inſzému krześćiáńſtwu? OrzJan 96.
»czy ... czyli ... czyli« (1): My ich wnet pytamy: Czo to ſą zá trzey? cży ſą bogowie trzey? [...] Cżyli trzey Anyołowie? cżyli troye ludzi? Tego też nie rzeką, SarnUzn B7.
»czy ... czyli ... czyli też ... czyli« (1): Polaká Láchem tylko ſámá Ruś miánuie. Czy to ieſt iákoby vćinek cáłégo ſłowá/ Polak/ [...] Czyli nas od wiáry Látſkiéy/ [...] Láchy zową/ [...] Czyli téż podobno [... ] Lách záwżdy był zwan Láchem. [...] Cżyli [...] nas tákże Wláchámi [...] Láchámi przezywáią. KochCz Bv – B2.
»czy ... czyli ... czy ... czy ... czyli« (1): O miły móy/ gdźieś teraz/ czy błądźiſz po leśie? Czyli ćie nieprzyiaćiél w ſwoię ſtronę nieśie? Czy ćie żywo ſpáſł ogiéń/ ten co Troią ſpalił? Czy ćie kto ſrogiéy ręce/ iák piłę nágalił? Czyli okrutné źwiérzę ſámégo zdybáło/ A zágryzſzy/ więc ptákóm ná żywność ćie dáło? GórnTroas 42.
»czy ... czyli ... czyli ... czy ... czy ... czyli ... czy« (1) : ORſzulo moiá wdźięczna/ gdźieś mi ſye podźiáłá? [...] Czyś ty nád wſzytki niebá wyſoko wnieśioná? [...] Czyliś do Ráiu wźiętá? czyliś ná ſzcześliwé Wyſpy záprowádzoná? czy ćię przez teſkliwé Charon ieźiorá wieźie? [...] Czy człowieká zrzućiwſzy/ y myśli dźiewiczé/ Wźięłáś ná ſye postáwę/ y piórká ſłowiczé: Czyli ſye w czyscu czyśćiſz/ [...] Czyś po śmierći tám poſzłá kędyś piérwéy byłá KochTr 10.
»jeśli ... czy« (17): KromRozm III L5; RejFig Ccv; BielKron 57, 297; czo więtſzego ieſt/ ieſli pożythek z rzecży tey/ [...] ktorą inácżey/ niż pan kazał vcżynić ma: cży ſzkodá/ gdy ſie niepoſzcżęśći GórnDworz L4v, B2, C6 [2 r.], S2, V5, Hh3v; RejPos 248; GrzegŚm 62; GórnRozm G2v, M2v; ActReg 9; GórnTroas 56.
»jeśli ... czy ... czy« (1): á ieſczebym ták chćiał/ żeby tego oſobá kto kwituie wypiſána byłá/ ieſłi wielkiego wzroſtu/ czy ſrżedniego/ czy máłego GórnRozm Lv.
»jeśli ... czy ... czyli ... abo ... abo jeśli« (1): iákim ięzykiem dworzánin nádſtháwiáć ſwego ma/ ieſli Cżeſkim/ cży Ruſkim/ cżyli Chárwáckim/ ábo Słowáńſkim/ ábo ieſli mu też wolno ſtárádawne/ á práwie iuż vmárłe Polſkie ſłowá wſkrzeſzáć GórnDworz F4.
»-li ... czy« (14): Obaczmy kto jest szkodliwszy nieprzyjaciel, domowyli, czy postronny? Diar 35; BibRadz 3.Reg 22/6; Tegoli práwi w.m. chceſz ktory náyduie/ cży tego ktory goni. GórnDworz S2, L3, Ff6, Ff8v; RejPos 318; RejZwierc 222; KochPieś 7; GórnRozm Cv, K4v; ActReg 9; GórnTroas 69; WujNT Luc 22/27.
»-li ... czy ... czyli« (1): mnieli napirwey? cży żonę? cżyli dzyeći chceſz zábić? BielKron 110.
»za ... zali ... czy ... zali« (1): ZA ćię pan burzy? zaliś ty z Hekáty Rozpalona? czy z Bogów ſtárych láty/ Doſtáłáś chorób [...] Zali cię ona która wiátronogi Kierz zwiia gromiąc źwiérz/ [...] Ná tę grę wzywa? GosłCast 22.
»-ż(e) ... czy« (8): KochPieś 7; prawdáſz owo bywa/ czy to nam báią/ iáko o dziewięśiłách? GórnRozm A4, A3v, C3v; ZawJeft 12; KochFrag 54; Té tedy rzeczy/ którem powiedźiał/ do pokoiuſz ſie máią/ czy do woyny? OrzJan 11; WyprPl B2.
W połączeniu z partykułą „nie” (8):
Składnik występujący w drugim członie szeregu rozłącznego jest zaprzeczonym powtórzeniem składnika członu pierwszego (5): rokuie ſobie/ we ſnie cży nie we ſnie? WerGośc 245; CiekPotr 70.
Połączenie: »-ż(e) ... czy« (3): tęn co vkrżywdzony ieſt/ chwaliſz on ſobie táką Wolność/ czy nie chwáli? GórnRozm C3v, K4v; Onże to Sędziſłáwſki, czy nie Sędziſłáwſki? CiekPotr 8.
Połączenie: »czy nie« [z elipsą składnika drugiego członu] (3): Pietrze co cżyniſz? chceſz ofiárowáć/ cży nie? SkarŻyw 41.
~ »-li ... czy nie« (1): mamli ia to vcżynić/ cży nie. GórnDworz L3.
»-że :.. czy nie« (1): ó Boże moy: czy dobrze ia widzę. Onże ieſt, czy nie? CiekPotr 81. ~
Połączenia: »czy ... czy« (2): HistLan D; Wyrzecz proſzę/ czy ogiéń/ czy miecz/ ma nas zgłádźić GórnTroas 61.
»jeśli ... czy« (21): rozpomnieć raczycie, jeśli się w Polscze to ma dziać, co kto chce, czy to co prawa uczą a potrzebują ku dobremu RP Diar 36; BielKron 125v, 337v, 351v; SienLek 197; GórnDworz C5v, X4; RejZwierc 63v; oto lud w wielkiéy gromadźie Wyroku twégo czeka/ ieſli złému/ Czy vpáść przed twym ſądem cnotliwému. KochPs 10; Aczćiem práwie Niepewien/ ieſlim przez ſen ſłuchał/ Czy ná iáwie. KochTr 25; KochFr 46, 52 [2 r.]; KochPhaen 24; KochPieś 29; PudłFr 45; GórnRozm H4; niewiem iesli casu czy umyslnie rozerwał nąm mowę. ActReg 102, 129; KochFrag 46; WyprPl A3.
»-li ... czy« (8): RejJóz B4v; GórnDworz L6v, S4; POradzmy ſię rády cziiéy/ Kołniérzli to v deliiéy Czy deliia v kołniérzá KochFr 100; GórnRozm B3; KochWr 40; WyprPl A3; RybGęśli B4.
W połączeniu z partykułą „nie” (2):
Składnik występujący w drugim członie szeregu rozłącznego jest zaprzeczonym powtórzeniem członu pierwszego (1):
Połączenie: »-li ... czy« (1): Poráchuyże ſię teraz z tą twoią Wolnosćią/ zdrowali wſzyſtkim ieſt/ czy nie zdrowa. GórnRozm Cv.
Połączenie: »czy nie« [z elipsą składnika drugiego członu] (1):
~ »jeśli ... czy nie« (1): Nye ná tym rzecz teraz: Ale yeſli v nich koſcyoł/ czy nye. KromRozm III L5. ~
Połączenia »czy ... lub« (1): Idźie przed tobą corká iákoby dźiw iáki/ A ty zá nią drugi dźiw/ czy więtſzy/ lub táki. ZbylPrzyg B.
Synonimy: I. albo, alboć, aza, azali, azaliż, azaż, azażli, iza, izali, li, za, zali, zaż, ż; II. albo, chociaż, choć, jeśli, jeżeli, li; III. albo, alboć, alboż, lub.
Cf CZYLI
Z Zie