1. Ujemne w odcieniu (często obraźliwe) miano nadawane przeciwnikom religijnym, odstępcom od wyznawanych i głoszonych przez kogoś przekonań religijnych (głównie innowiercom przez katolików); haereticus Mącz, Cn; catholicae Ecclesiae dogmata impugnans, haeresiarcha, homo pestiferis de religione opinionibus imbutus; Lutheri errorum sectator vel defensor; pravarum religionum virus spargens; qui haereses seu falsa de Deo dogmata propugnat; qui impiam fraudem admisit; qui Lutherum vel Calvinum profitetur; rerum novarum in disciplina Christiana reus Cn (386): Boć zebranie tych pyſznych wołow ſzkodzi barzo duſzam cieleſnym wołow pyſznych, to ieſth kacerzow ſyie nieukorzoney. WróbŻołt X3, D5v [2 r.], D6, V6, X2v; SeklKat O4v; RejKup x4; Y owſſem záwſſe przed tym kácerze ſtátecznym á ſwyętobliwym żywotem w ſercá ludzkye ſye wkradáli KromRozm I C4v; Sąć bárzo pożyteczni koſćyołowi kácerze [...] nye iżeby prawdy vczyli/ ktorey nye vmyeyą/ Ałe iż cyeleſne ku ſſukányu/ á duchowne práwe krzeſciyány kn obyáwyenyu prawdy pobudzáyą. KromRozm I L2, C4, F2 [2 r.], F4v, G2v, K (28); MurzHist T3; MurzNT 81 [2 r.], 108v marg, 125v; Ná oko ſye to okázuye ze wſſech kácerzow/ ktorzykolwyek w krzeſciyáńſtwye kyedy byli. Wſſyſcyć piſmá czytáli: Ale ye źle rozumyeli KromRozm II o2v, b3v, e4v, f4, g4, h3 (19); O poſwyącányu koſcyołow/ kryżmá/ y inych rzeczy/ iż to nye ſproſtne zabobony/ yáko kácyrzowye myenyą/ áni prozne rzeczy ſą KromRozm III K8; iż papyeſz yeſt yeden z pátryárch/ á nye Antychryſt/ yáko ći dźiſyeyſſy kácyrzowye mowyą. KromRozm III M, B6, B7v marg, Cv [2 r.], C4, C6 (29); nieieſtem żadnym kácerzem/ iáko mię kxiądz Biſkup niebogoboynie názywa KrowObr A4; ná ktorych Synodziech/ ony vbogie Apoſtoły/ y Kryſtuſá ſámego/ kácerzem być oſądzili KrowObr 41 v, A4 [3 r.], 192, 192v, 204v, 205, 206; Leop RR4v, VVv; żal ſye tego Pánie Boże/ [..,] iż ták zacny Pinczowſki dom/ ták głupiego y hániebnego Kácerzá [Krowickiego] przyiął OrzList dv; [Zwinglijusz] po śmierći iáko zdraycá oſądzon/ á iáko Kácerz ſpalon. OrzList f, h3, h4 [2 r.], i2, i2v [3 r.]; pomni że y o tych rádźić maſz/ kthorzy zwiedźieni/ y záślepieni od Kácerzow/ w iáwny vpadek y ſámi ośleṕ idą/ y wſzytkę Koronę Polſką zá ſobą wiodą. OrzRozm A4, Cv marg, C2, C2v [2 r.], F4v marg, Gv [2 r.] (22); BielKron 160, 167v [2 r.], 176v; GrzegRóżn A2v, Dv, E4v, F3v; Anthropomorphitae, Heretici huius nominis, Kácerze byli/ którzy dzierżeli yákoby też Bóg kſtałt/ ciáło y ynſze członki człowiecze miał Mącz 11b; Wiédzćie to/ żećiem ia miał [...] Iurgeltów nie máło/ álem ié potráćił wſzytki/ przeto żem leſt głównym y nie ziednánym Nieprzyiaćielem wſzem Kácérzom OrzQuin G4; gdyż Kácérzowi dáć iáłmużnę grzech leſt śmiertelny. OrzQuin G4; Kácérzowie w Turecką Wiárę Polſkę odmieniáią. OrzQuin Kv marg, E2v, G2, G3 [3 r.], G4 [4 r.], G4v [2 r.] (70); O mizerny Kácerzu iákoż to złą odpłátą ták wielką miłość Bożą nágradzaſz thą niewdzięcżnoſcią SarnUzn F5, B4 [2 r.], D5v, E3v, Gv, G5v, G7v; BiałKat 36, 111, 118v marg, 123v marg; Cżáſem też ma [szatan] poſłáńce y bieguny ſwoie/ ludźie złośliwe/ á oſobliwie Kácerze/ ktorzy śiedząc na záráźliwey ſtolicy/ rozśiewáią złych náuk śmiertelne náśienia KuczbKat 425, a2 [2 r.], 170, 425 marg; Ale Kácerze iáko dźikie źwierze/ ktorzy ią pſuią y roſkopywáią od niey odgániáć/ y káráć ma WujJud 18, 8v marg, 16v, 33 marg, L13v, Mm8; Lecż náſzy mili kśięża Kolleijaći wolą ledá co na ſwoię wiecżną háńbę na papir mázáć/ niżſię cżego dobre^go od Kácerzow [kustosz: od Ka] (ták oni wierne zową) náuczyć. BudNT przedm e3v; SkarŻyw 120 marg, 493; CzechEp 343, 344; NiemObr 80; Doktorowie ś. [...] iednoſtáynie ſię zgodźili/ kácerzem być wſzelákiego cżłowieká/ kthory od Páná/ y powſzechnego Kośćiołá náuki y wiáry ieſt rożny. ReszPrz 32; Ták Kálwiniſtowie o Lutheranách piſzą/ ktorym w tey mierze godźi ſię wſzeláką wiárę bez odporu dáwáć. Bo też żadney inſzey nad tę/ prawdźiwſzey wiáry nigdy nie powiedźieli/ iáko gdy ieden drugiego kácerzem przeklętym y Dyabłu bratem zowie. ReszPrz 66, 3, 6 [2 r.], 8, 13, 22 (20); ReszHoz 135; LatHar 379; (iáko bluzni Budny kácerz ſproſny) WujNT 4, 56, 103, 174 marg, 517 marg, Zzzzzv; PowodPr 54 marg.

W połączeniu z imieniem lub nazwiskiem założyciela kierunku religijnego [imię lub nazwisko + kacerz (20), kácerz + imię (7)] (27): thenze {doktor} mouy przeczyw kaczerzouy manycheuſſouy PatKaz I 10v; SeklWyzn c2; KromRozm I B2v, N2v; KromRozm II d2, o3; Tám iż ſye był ſſczął przez Ariuſá kácyrzá błąd około boſtwá y národzenya wyecznego ſyná bożego KromRozm III C4, H7v, P4v, P8; KrowObr A4, 192v, 230, 231; OrzList b2v; BielKron 139, 149 [2 r.], L1112v; GrzegRóżn K2; RejAp 74, Dd, Ee4v; toż ſię właſnie Lutrowi nie lepſzemu niż ná on cżás był Aryuſz/ kácerzowi tymi cżáſy przydáło. ReszPrz 62, 78 [2 r.], 90.

W połączeniu z nazwą kierunku religijnego [nazwa + kacerz (7), kacerz + nazwa (2)] (9): Tymći Aryani/ Eunomiani/ y Mácedoniani káczerze ſtárzy błędu ſwego bronili. KromRozm I L4v; KromRozm III C6v; KrowObr 219 [2 r.], Tt4v; Liſt Stániſláwá Orzechowſkiego/ do Marćiná Krowickiego/ Kápłaná Kácerzá Pikárdá. OrzList a4; BielKron 154; RejAp Ff3; nam ſie nie godzi kuśić Páná Bogá/ to ieſt/ nie cżekáć táiemnego nádchnienia s kácerzmi Enthuzyáſty RejPosRozpr b3v.

W połączeniu z nazwą narodowości lub przymiotnikiem od nazwy miejscowej [w tym: ai (4), z + G sb (1); kacerz + określenie (3), określenie + kacerz (2)] (5): KromRozm III C3v; Witayćieſz pánie Pikárćie/ Zwingliuſie/ Kácerzu z Szwánczárow. OrzList b2v; BielKron 153 marg; Kácérzowie Fráncuſcy o Królá ſye pokuśili OrzQuin K4v marg, K4v.

W Połączeniach typu szeregowego z rzeczownikiem określającym wyznawcę jakiegoś kierunku religijnego (11): Znowo chrzcżeńczy y zynemi kaczerzmi nietrzymam/ ktorzy/ ſłowem bożym nie wſtydliwie gardzą/ zowącz ie niemym bydlęciem/ y ołowianą regvłą SeklWyzn c3; KromRozm I F4; KromRozm II b3v, y2v; KromRozm III E4v, G3, I2v marg9 17; OrzRozm H2v; GrzegRóżn E3v; tę moc y Cenſurę nád tymi Conciliámi/ ktorych nieprziymuiećie ſtądże maćie/ ſkąd y Trideyte y Anábáptiſtowie y ini Kácerze máią WujJud 73.

W połączeniach szeregowych (9): WróbŻołt Z4; KrowObr A2v, 219; OrzQuin T2v; Boć Krol Ie^go Mił. [...] powinien z drugiey ſtrony Kácerze/ niewierne/ á niepoſłnſzne [!] hámowác y káráć. WujJud 17; tá tylko ſámá [...] przy nich prawdá zoſtáłá/ gdy ieden drugiego/ kácerzem/ zdraycą/ łotrem/ ſzpetnym Dyabłem názywa. ReszPrz 67, 52, 91; ArtKanc M18v.

W przeciwstawieniach: »krześcijanin (2), katolik(us) (2), kościelny, prawowierny ... kacerz« (6): Auguſtyná ſwyętego náuká y piſánye podźiś dźyeń w wyelkyey cenye yeſt nye tylko v práwych krzeſciyánow/ ále y v kácerzow KromRozm II qv; á wſſyſtkie niepewnych rzecży bayki/ vmárłym rácżey kacerzom/ niżli kośćielnym żywym máią być ſpiewáne. Leop *2v; OrzList 13; Tákći kácerzowie vmieią/ háńbę ſwą właſną ná Kátoliki wkłádáią OrzRozm F4v; OrzQuin T2v; Z Zydow iedni práwowierni/ drudzy kácerze/ á trzeci niewierni. WujNT Ddddddv.

W charakterystycznych połączeniach: kacerz(e) duższy, dzielny, dzisiejszy (11), głupi, haniebny, jadowitszy, jawny, każdy (3), mizerny, najchytrszy, niemowny, nieposłuszny, nieslachetny, niestateczny, niezbedny, niezbożny, nikczemny (2), niniejszy (2), nowy (2), potępiony (2), przeklęty, rozliczni (2), rozmaici, spros(t)ny (2), stary (4), swarliwy, ślepy (5), teraźniejszy (4), umarły, walczący, więtszy, zarażony, złościwy (złośliwy) (2), znaczny; dzieci kacerza, imię, księga, nasienie, nauka, obyczaj, potępa, wykłady (2), wymysły; (od) kacerza wystrzeganie (wystrzegać się) (2); kacerzowi nieprzyjaciel; (na)przećiwko) kacerzowi kaptury, konfederacyja, księga, patron, pismo (2), pr(z)ywilej (2), słowo, sprawa; z kacerzem postępek, sprawa; jako kacerz spalon; od kacerza bronić, hańbiony, okrzczony, prześladowany, zaślepiony, zwiedziony; kacerzowi swobodę dać, zabiegać (2); (na)przeciwko) kacerzowi bronić (się) (3), (na)- pisać (popisać, popisany)(6); kacerza(-e) chować (2), hamować, karać (2), odganiać, potępić, przyjąć, rozdzielić, rozproszyć, słuchać, tłumić, uwikłać, wspominać (3), wyganiać, wzbudzić, wzburzać, zwieść; przez kacerza nienaruszony, odarty, zarażony, złupiony; za kacerza być potępionym, mieć (5); jako kacerza zakląć; kacerzem być (6), (na)-z(y)wać (5), okazać, (u)czynić (poczynić) (3); z kacerzem gadać (się) (3), trzymać (2), zgadzać się; miedzy kacerzmi być policzonym.

2. Dziki, nieujeżdżony koń; indomitus equus Cn (1): Weyrzy tylko wiego przekład naydzieſz ſię cżemu śmiać [...] Olibanus v nie^go ſtog/ Publicanus iáwnogrzeſznik/ [...] Haereticus kácerz/ (to ieſt koń zuchwáły) BudNT przedm c3.