[zaloguj się]
[pdf]

KOLIKA (54) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N kolika koliki
G koliki
D kolice kolik(a)m
A kolikę
L kolice

sg N kolika (3). ◊ G koliki (3). ◊ D kolice (10). ◊ A kolikę (34). ◊ L kolice (2). ◊ pl N koliki (1). ◊ D kolik(a)m (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Choroba (dzisiaj objaw chorobowy) charakteryzująca się ostrym bólem spowodowanym stanem zapalnym w przewodzie pokarmowym lub płucach; chordapsus, colice convolvulus, coli(a)cus dolor, ileus (a. ileos), telum, coli vitium, volvulus Cn [colica est aegritudo intestinorum multum dolorosa, generata in intestino dicto color, quod est grossum – strzewna dna BartBydg; colica passio – kłucie wnątrz Mącz 59c] (54): Ptaſze gniazdo kwiathki s hanyżem dane ku piciu/ wiatri grube y oſtre trawi w żywocie/ á tak kolicze niedopuſzcża być. FalZioł I 40d; Theż wino w ktorymby było warzono to ziele/ [...] oboiem kolikam ieſt vżitecżne picie FalZioł I 135a; Layno wilcże boleſć trzew lecży/ á żwłaſzcża tę niemocz ktorą zową kolika FalZioł I 144a; ANyżowa Wodka [...] zachowawa każdego kto ią pije na tſzcżo od koliki FalZioł II 3c; Też Proſo z ſolą na panwi zagrzane/ á w chuſtę wſypane, kolikę vſmierza tak ciepło na mieſtcze gdzie ieſt kłocie przyłożone. FalZioł III 18c, ‡‡a, b [2 r.], I 19a, 25a, 30b (46); LudWieś B4v; Bo chociay iuż nie fráncuzy/ nie guzy/ nie wrzody/ nie pleury/ nie koliki/ tedy przedſię thępość/ gnuſność/ nikcżemność [...] to nas pewnie nie minie RejZwierc 14; Oczko 22v.

W charakterystycznych połączeniach: kolika ciężka; dobry na kolikę (3), naprzeciw(ko) kolice (5); kolikę cierpieć, czyścić, mdlić, mieć (2), morzyć, oddalać (3), odejmować, (u)leczyć (5), uśmierzać (7), uspokajać, wypądzać; koliki bronić; na kolikę pomagać (2), w kolikę wpadać (2).

Wyrażenia: »kolika ciekąca« = prawdopodobnie biegunka (1): Bywa też taka vrina [ołowianej barwy] w kolicze ciekączey FalZioł V 2v.

»ostra kolika« (1): proch wroblego proſa [...] ieſt dobry tym [...] kthorzy maią oſtrą kolikę w żiwocie FalZioł I 57a.

Szeregi: »kolika albo (i) bolenie (a. boleść)« [szyk 1 : 1] (2): Theż kto by miał kolikę albo bolenie żołądka/ tego ſie wina napiy/ natychmiaſth odeydzie kłocie. FalZioł I 77a, I 98d.

»kolika i rzezanie« (1): Theż toż lekarſtwo ieſth barzo dobre naprzeciw kolicze y naprzeciwko rzezaniu FalZioł III 3c.

Synonimy: bol, bolenie, boleść, darcie, gryzienie, kłocie, łamanie, morzenie, rzezanie, strzekanie, żarcie.

MM