Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KOTCY

Następne hasło: 2. KOTCZY »

1. KOTCZY (15) ai

kotczy (13), koczczy (2); kotczy BierEz, FalZioł (2), RejFig (2), BielKron, Mącz (3), SienLek (3); kotczy: koczczy Calep (1 : 2).

o jasne.

Fleksja

sg
m	N	kotczy	f	N	kotczå	n	N	kotcz(e)
	A	kotczy		A	kotczą		A	kotczé

pl
N	subst	kotczé
A	subst	kotcz(e)

sg m N kotczy (4). ◊ [A kotczy.] ◊ f N kotczå (1). ◊ A kotczą (1). ◊ n N kotcz(e) (2). ◊ A kotczé (2); -ó (1), -(e) (1). ◊ pl N subst kotczé (2); -ó (1), -(e) (1). ◊ A subst kotcz(e) (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. s.v. koci.

Znaczenia

Przymiotnik od „kotka”
- 1. Od znacz. ‘kot lub kotka’: koci (6)
  - a. Należący do kota lub kotki (1)
  - b. Podobny do kota (2)
  - c. Uczyniony przez kota (3)
- 2. Od znacz. ‘koczkodan’: małpi (1)
- 3. Zestawienia w funkcji nazw botanicznych (8)

Przymiotnik od „kotka”:

1. Od znacz. ‘kot lub kotka’: koci (6):

a. Należący do kota lub kotki (1): Kotká [...] Młodzieńcá śię rozmiełowáłá: [...] Kotcżą iey twarz [Wenus] przemięniłá BierEz 13; [[ptasznik] poſádźi [...] gdźieby ptacy mogli obacżyć ſowkę álbo kotcży łeb Cresc 1571 635 (Linde)].

b. Podobny do kota (2): Iż tám [na Węgrzech] Smocy latáli [...] Co mieli Kotcże głowy/ ſzyie Gąſiorowe RejFig Bbv.

W przen (1): Siłáć tu tákich ſmokow/ chociay nie latáią/ Co łby Kotcże á ſzyie Gąſiorowe máią. RejFig Bbv.

c. Uczyniony przez kota (3): Kość złámáną léczyć [...] Kotczé vkąſzenié/ 1. 153. a. [cf A kiedy kotká vkąśi SienLek 153] SienLek S2v, 111.

Szereg: »koci albo kotczy« (1): Layno Kocie albo kotcże [...] parchy goij FalZioł IV 7a.

2. Od znacz. ‘koczkodan’: małpi (1): Nośili też [nigryte] ſkorki kotcże [...] bráli od nas záſię noże BielKron 451v.

3. Zestawienia w funkcji nazw botanicznych (8):

»kotcza miętka« = Calamintha Mnch.; czyścica; Nepeta L.; kocimiętka; Origanum L.; lebiodka; byliny z rodziny wargowych (Labiatae) używane w lecznictwie; calamintha a. calaminthe Mącz; gattaria, menta cataria Cn (1): Calamintha vel Calaminthe, Species mente vel pulegii, Kotcza miętká álbo ziele/ niektórzy białą lebiotką/ Niektórzy ry[b]ną nacią zową. Mącz 30d; [Nepita Kotcza miętka SzymŁowEnch +4v].

»kotczy(-e) ogon(y)« = Equisetum L,; skrzyp; byliny zarodnikowe należące do paprotników (Pteridophyta) z klasy skrzypów (Equisetinae) używane w lecznictwie; equisetum Mącz, Calep; anabasis, ephydron Calep [4 : 2] (6): FalZioł I 113a; Equisetum, Herba, Quidam vocant Kotczi ogón. Mącz 107c; Przęſłká/ Kotczé ogony/ Equiſetum, Rosſchwantz katzen wadel SienLek 201v; Anabasis [...] Herba quae Equisetu^m Latine dicitur [...] Germ. Katzenſchwantz oder Schaffthew [...] Kotczy ogon Calep 66a, 366a, 370a.

»kotcze ziele« = Clinopodium vulgare L. (Rost: biała lebiodka); odmiana czyścicy, byliny z rodziny wargowych (Labiatae) (2): Nepeta, sive Nepita herba, Leśny poliey álbo leſna ſzáłwia/ álbo kotcze ziele. Mącz 245c, 30d [cf Nepeta sive nepita [...] German. Nepten/ oder wie andere wllen/ Katzenkraut Calep].

Synonimy: 3. »kotcza miętka«: »biała lebiodka«, »rybna nać«; »kotczy ogon«: przęsłka; »kotcze ziele«: »biała lebiodka«.

Cf KOCI, KOTKOWY, KOTOWY