[zaloguj się]
[pdf]

2. KROCIĆ (40) vb impf

-ó- (5), -o- (2); -ó- OrzQuin, BiałKat, KochJez; -ó- : -o- Mącz (1:1), KochPs (1:1 [w rymie]).

Fleksja
inf krócić
indicativus
praes
sg pl
1 krócę
2 krócisz
3 króci krócą
praet
sg pl
3 m krocił m pers kroćili
conditionalis
sg pl
1 m m pers by krócili
3 m by krócił m pers

inf krócić (4). ◊ praes 1 sg krócę (4). ◊ 2 sg krócisz (4). ◊ 3 sg króci (3). ◊ 3 pl krócą (6). ◊ praet 3 sg m krocił (5). ◊ 3 pl m pers kroćili (3). ◊ con 3 sg m by krócił (2). ◊ 1 pl m pers by krócili (1). ◊ part praes act krócąc (8).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Powściągać, ograniczać, poskramiać, osłabiać, uśmierzać, łagodzić, oswajać; commitigare, mansuefacere, mitificare, mulcere Mącz [w tym: co (24), kogo (14)] (40): Lew ſie ná kmiećiá oſunął/ Srogo pátrząc zeby zgrzytnął: Ale kmieć wolą obrocił/ Záſie łágodnie lwá kroćił. BierEz K4v; Zálecę cie [...] Pátriárchom/ ktorzy ſwiát poználi/ Rozmáitych trudnośći/ ná nim vżywáli/ Krocąc ſzalone ludzi/ by ſie obacżáli BielKom B3, A2v; LubPs H3; Ná ręce miáłá [figura pomsty] pęto/ á w drugyey wędzidło/ Ktorymby trzebá kroćić/ to wſzetecżne bydło. RejZwierz 115; koni nie máią/ ále miáſto koni źwierz ieden dziki vłowiwſzy krocą/ ieſth źwierz iáko koń podługowáty/ zową Rángifer BielKron 294v, 140, 203; Manseuefacio, Krocę/ Upokorzam. Mącz 208c, 225a [2 r.], 235c; OrzQuin O4; Lecż oni wiáry odpuſzcżenia grzechow nie zágubiáią/ ále wáſzę prozną dufność krocą WujJud 82v; BudBib Iob 15/4; ModrzBaz 17; y to prágnienie brátá mego Anátolego (ktore iemu/ będzieli w nim trwał/ ſzkodzić będzie) kroćili SkarJedn 189, 81, 102, 190, d7; Ty pychę morſką króćiſz: ty nieuieżdzoné Wáły iego hámuieſz KochPs 132, 93; Zbytnie trudzenia krocą słuſzbę Bożą SkarŻyw 134 marg; Drugdy ſię po ćierzniu y pokrzywách trapił/ y ćiáło młode kroćił. SkarŻyw 575, 333, 504; KochJez A4; prządki [...] Báśniámi ſen krocą y gnuśną teſknicę KlonŻal D; SkarKaz 39a marg, 38lb; nie ćięſzko było Wizimirowi Kśiążęćiu Polſkiemu [...] przez morze do Dániey pływáć/ y Duńczyki kroćić. Nie ćięſzko było onym ſławnym Boleſłáwom/ Chábremu Czechy gromić VotSzl B; CzahTr F; SkarKazSej 666b.
Szeregi: »jednać i krocić« (1): Bo kto będzie niezgodną bráćią iednał y kroćił/ gdy iáko ludzie do nieſnaſkow [...] przydą? SkarJedn 60.

»krocić a jarzmo kłaść« (1): Tym przykazániém Pan vſtá á ięzyk náſz króci/ á iárzmo ſwé ná nié kłádźie BiałKat 48v.

»krocić i okreszać« (1): do Monárchy y Krolá/ przykłáda ludzki rozum rádę y práwá/ krocząc [lege: krocąc, lekcja krocząc mniej prawdopodobna] y okreſzáiąc moc iego SkarKazSej 691b.

»skromić a krocić« (1): Dawáiąc nam rádę y náukę/ ábychmy kędy mogli ſkromili á kroćili w ſobie nádęthe myſli ſwoie RejPos 224.

»krocić i stanowić« (1): Pan Bog onemu Kápłánowi vkazał/ iſz nie ieſt w mocy ludzkiey/ ducha łez onych gdy go z miłośierdziá ſwego komu dáie/ kroćić y ſtánowić, SkarŻyw 580.

»krocić a zastanawiać« (1): zbytki y kłopoty cudze kroćił á záſtánawiał. BielKron 184.

Synonimy: głaskać, jednać, łagodzić, ogłaskiwać, okreszać, skromić, spokoić, stanowić, śrzodkować, upokarzać, uskramiać, uśmierzać, zmiękczać.

Formacje współrdzenne: okrocić, okrocić się, pokrocić, przykrocić, skrocić, skrocić się, ukrocić, ukrocić się; okracać, skracać, ukracać, ukracać się; skrocać.

JB