[zaloguj się]
[pdf]

KUPIECTWO (117) sb n

kupiectwo (114), kupiestwo (2), kupiecstwo (1); kupiestwo KrowObr; kupiecstwo BartBydg; kupiectwo : kupiestwo Goski (1 : 1).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N kupiectwo kupiectwa
G kupiectwa
D kupiectwu kupiectwåm
A kupiectwo kupiectwa
I kupiectw(e)m kupiectwy
L kupiectwie kupiectwi(e)ch, kupiectwåch
V kupiectwo

sg N kupiectwo (16). ◊ G kupiectwa (37). ◊ D kupiectwu (5). ◊ A kupiectwo (8). ◊ I kupiectw(e)m (7). ◊ L kupiectwie (18). ◊ V kupiectwo (1). ◊ pl N kupiectwa (7). ◊ D kupiectwåm (1). ◊ A kupiectwa (10). ◊ I kupiectwy (5). ◊ L kupiectwi(e)ch (1) RejAp, kupiectwåch (1) RejPos.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII i XIX w.

1. Handlowanie; transakcje handlowe; mercatura Mącz, Calep, Cn; negotiatio Mącz, Calep; commercium Mącz; merecntia BartBydg; nundinatio Calep (101): BartBydg 89b; dźień oſobny ku kupiecztwu Y na drogę wyiezdzaniu. FalZioł V 53, V 50, 51v, 53; BielŻyw 29; LibMal 1548/142; KromRozm III C7v; y rzecżeſz Thyrowi/ kthory leży w weśćiu morzá/ kupiectwu ludzkiemu [negotioni populorum] do wyſpow mnogich Leop Ez 27/3, Ez 27/9; BibRadz Matth 22/5; Goski A4 [2 r.]; Nie cżyńcie krzywdy vbogim wdowam/ śirotom/ ták w kupiectwie iáko w ſądzyech BielKron 44, 430, 459; Mącz 103b, 217c [2 r.], 245a [2 r.], 364c, 414b; RejPos 237v, 238, 239v; StryjKron 150; CzechEp 47; Kto z goſpodárſtwá/ á kto záś z wyſługi, Zbierze pieniądze: y z kupiectwa drugi KochPieś 42; BielRozm 11; Calep 654b, 694b, 709b; A oni zániedbawſzy odeſzli/ ieden do wśi ſwoiey: á drugi do kupiectwa ſwego [ad negotiationem suam] WujNT Matth 22/5; SarnStat 267 [3 r.], 272, 929, 1119, 1236; PowodPr 25; SkarKaz 475b; Pod kupiectwem ſię zámyka żeglowánie/ furmáńſtwo/ ſzynkárſtwo y przedawánie tych wſzytkich rzecży/ ktore ſię licżbą/ korcem/ wagą/ łokćiem/ kwartą y wielkośćią mierzą. KlonFlis A4, D3; KlonWor 29.

W połączeniach szeregowych (6): Y wy pánowye ſláchtá y rycerſtwo/ iż pokoy/ ázaſćye ſye pługow/ goſpodárſtwá y kupyectwá nye yęli/ zbroye ponyechawſſy? KromRozm I Lv; á ci ktorzy ſie robotą ſwoią/ ták około roley/ iáko kupiectwá/ álbo rzemyoſłem obchodzili/ zacnie á pobożnie wſzytko cżynili BielKron 197, 300v; KwiatKsiąż Cv; RejPos 260v; KlonFlis A4.

W porównaniach (2): Rownye náuki ſą yákoby kupyectwá. GliczKsiąż M, M6.

Zwroty: »na kupiectwie być, na kupiectwo jeździć, udać się« = avertere se in mercaturam Mącz (1 : 1 : 1): Wtych przyczynách [...] prze ktore pozwány ſtánąć niemoże [...] gdy koniá ſtráći/ álbo ná kupiectwie winnych źiemiách będźie. GroicPorz q3v; Goski 18v; Mącz 487a.

»po kupiectwie jeździć (a. przyjechać), puścić się, być« [szyk zmienny] (5 : 1 : 1): ze po ſchpyegierſtwye a nye po kupieczthwye yezdza LibMal 1548/144v; gdzie też tám było wiele náſzych Luzytánow/ tho ieſt Portugálcżykow po kupiectwie. BielKron 312, 437v, 448, 449, 451v, 459v.

»kupiectwem się obchodzić« (1): Mercaturam facere vel exercere, Kupiectwem ſię obchodzić. Mącz 217c.

»kupiectwo sprawować, czynić, stroić« (3 : 2 : 1): KromRozm III H5v; UstPraw I4v; Goski A4; (marg) Aden miáſtho y port wielki. (‒) Tám w nocy kupiectwá ſpráwuią dla wielkiego gorącá ktore we dnie bywa BielKron 457v; StryjKron 150; Calep 361b.

Wyrażenie: »wolne kupiectwo« (1): CHcemy/ áby Zydowie nie mieli wolnégo kupiectwá [non habeant liberam mercandi facultatem JanStat 1127] we wſzyſtkich rzeczách SarnStat 266.
Szeregi: »kupiectwo albo frymarki« (1): kupiectwá żadnego álbo frymárkow nie vżywáią/ rowną ſie rzecżą wychowawáią BielKron 447.

»handel (a. handlowanie) i (a) kupiectwo« [szyk 4 : 1] (5): Prawdáć yeſt iżći náuká yeſt by yáki hándel á kupyectwo/ á yáko kupcy práwi po kupią y zá morze záyeżdzáyą/ ták ći ktorzy chcą co vmyeć/ álbo do Włoch [...] álbo wyęc s Polſki do Krákowá ná náuki ſie byerzą. GliczKsiąż M6; Mącz 217c; RejPos 198v; WujNT 738; SarnStat 265. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kupowanie i kupiectwo« (1): Nie wſtyday ſie [...] z zakonu Páńſkiego/ y teſtámentu/ y z ſądu vſpráwiedliwić bliźniego [...] z popráwiánia kupowánia y kupiectwá [de corruptione emptionis et negotiationum] Leop Eccli 42/5.

»rzemiosło, (a) kupiectwo« [szyk 1 : 1] (2): Wállis Nagolth tá kráiná ma miáſtá/ zamki/ klaſztory/ y Grábſtwá/ żywnośći dobre z rzemioſł á z kupiectwá. BielKron 287v; Mącz 461c. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»sprawa albo kupiectwo« [szyk 3 : 1] (4): Niechay żadny nieućiſka áni zdradza wſpráwach álbo w kupieſtwie [circumveniat in negotio Vulg 1.Thess 4/6] brátá ſwego KrowObr 64; Mącz 245a; SarnStat 1100, 1112.

»kupiectwa i targi« (1): Krześćiánóm práwá Koronné kupiectwá y targów [mercatura et fora JanStat 1128] ná wśiách czynić zákázuią SarnStat 263. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (8): Czyſćyec ze wſſyſtką ſpráwą ſwą/ Bożą ſlużbą y kupyectwem zá naśmyewiſko czártowſkye ma być myan. KromRozm I I4v; RejAp 155 [2 r.]; GrzegŚm A2v; CzechEp 50 [2 r.], 358.

W połączeniu szeregowym (1): iż to nie ſą nowe iákie rzecży dopiero teraz, gdy Bog Lutera przećiw niezbożnym iármárkom frymárkom y inſzym kupiectwam Papieskim pobudził CzechEp 418.

Przen (8):
a) Przekupstwo (1): Vkazował y to ze ex inimicitis wsczęła się ta contentia ale dla ich kupiectwa y vkazował ze y za Henrika y za Stefana y za tego kupczeli. ActReg 2.
b) Staranie o sprawy doczesne (7): Iedni ſie vdáli zá bogáctwy á zá kupiectwy ſwemi/ to ieſt/ zá márnym hándlem á nábywániem ſwiátá tego RejPos 240v, 239, 239v, 241; GrzegŚm A4v; Doświádczyłá tego/ y obáczyłá że dobre ieſt kupiectwo iey [negotiatio eius Vulg Prov 3/18]/ nie zgáśnie w nocy ſwiátłość iey. LatHar 456.
Wyrażenie: »duchowne kupiectwo« (1): coś przez ten rok ná twym duchownym kupiectwie zyſkał/ á coś vtráćił. SkarŻyw 4.
2. Towar, przedmiot handlu (16): áby tam iádący y wrácáiący krom żadnego przenágabánia przechodzili s skupiectwy [!] ich [cum eorum negociis] ſwiebodnie. HistAl G4v, I7; Są też przy kośćiele w Meſſe ganki w ktorych kupiectwá rozmáite przedáią/ zwłaſzcżá rzecży woniáiące álbo korzenie. BielKron 457; nie śmieią thu dźiś ieźdźić z dálekich kráin przed Luzytany/ to ieſt Portugálcżyki/ ktorzy nie dawno kupiectwá wielkie pobráli. BielKron 457, 292v, 456, 457; Mącz 264b; RejAp 42v, 152; RejPos 259; GostGospSieb +4.

kupiectwo czego (2): Abowiem oná [mądrość] lepſzem ieſt kupiectwem niż kupiectwo śrebrá [melior bona negotiatio eius prae negotiatione argenti]/ á lepſze ſą pożytki iey niż ſzczyro złoto. BibRadz Prov 3/14; SarnStat 267.

Szereg: »kupiectwa albo składy« (1): Wkazdem mieſczie y myaſteczkn gdzie ſſą kupiecztwa albo ſklady [...] ktorikolwiek ma maietnoſcy za thyſſiącz zlotych bendzie winien yednego pacholka yezdnego zbroynego wyprawicz. ConPiotr 30v.

Synonimy: 1. handel, kramarstwo, kramowanie, przedawanie, zyskowanie; 2. handel, towar.

Cf KUPCZENIE, KUPIA, KUPOWANIE

JB