« Poprzednie hasło: [NABUTWIEĆ] | Następne hasło: NABYĆ » |
NABYCIE (138) sb n
a jasne; -e z tekstów nie oznaczających é.
sg | pl | |
---|---|---|
N | nabyci(e) | nabyciå |
G | nabyciå | |
D | nabyciu | |
A | nabyci(e) | nabyciå |
I | nabyciém | |
L | nabyciu |
sg N nabyci(e) (23). ◊ G nabyciå (50). ◊ D nabyciu (14). ◊ A nabyci(e) (15). ◊ I nabyciém (13); -ém (2), -(e)m (11). ◊ L nabyciu (16). ◊ pl N nabyciå (2). ◊ A nabyciå (5).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII ‒ XVIII w.
nabycie czego (43): Co cżynicye ludzye ktorzyſcye ſie około nábycya tylko pienyędzy zábáwili/ á około wáſſych ſynow ktorym peynyądze zbyeracye żadney práwye pilnosći nye cżynicye. GliczKsiąż M2, Mv; RejWiz Dd3; (Nie wſtyday ſie) z zakonu Páńſkiego/ y teſtámentu/ y z ſądu vſpráwiedliwić bliźniego/ z ſlowá towárzyſſow y podrożnych/[...] z nábyćia wiela álbo máłá [de aequalilate staterae et ponderum, de acquisitione multorum et paucorum] Leop Eccli 42/4; GórnDworz P3; RejPos 241v; RejZwierc 114v; CzechEp [387]; GostGosp 155; SarnStat 99, 443; PowodPr 83 marg; WOREK IVDASZOW, ieſt chuć do cudzego, I zły ſpoſob nábyćia dobrá nie dobrego. KlonWor ded **6v, 1.
W połączeniach szeregowych (4): zábiega onemu ſzcżęſciu ſwemu/ iuż fáłſzem/ iuż lichwámi/ iuż rozmáitym á dziwnym nábyciem RejPos 280; iákokolwiekby go [imienia] kto doſtawał/ choćia po żenie/ álbo z wyſługi/ álbo zá kupnem/ darownym obyczáiem / zamiáną/ y ktorymkolwiek nábyćiem/ wedle zwyczáiu y Práwá poſpolitégo. SarnStat 1014 [idem] [1023]; SkarKaz 458b.
W przeciwstawieniach: »nabycie ... gubienie (2), szafowanie, szafunek« (4): Bo iuż kłopot w nábyciu/ kłopot w száfowániu RejWiz 18v; Ale ieſli byłá radá o gubieniu mleká/ potrzebna też zaś ieſt/ o nábyciu iego SienLek 87, 46v; SarnStat 443.
W charakterystycznych połączeniach: nabycie bogactw (2), dobra, dostatkow, majętności (3), pieniędzy (gotowizny pieniężnej) (6); nabycie mała, wiela.
»[co] nabycia łakomego« (1): A then ſkarb nábyćia łákomego nigdy ná dwoie rozdzielon być nie może. RejZwierc 48v.
»poczciwe nabycie« (1): Ia thedy [...] z mey máiętnośći/ ktorey z woley Bożey á z pocżćiwego nábyćia przodkow mych/ y z łáſki W.K.M. ku mnie vżywam BibRadz *2.
»z nabycia rąk moich« = z własnej pracy (1): Ktoreby [bogactwa] mnie mogły przypáść z nábycia rąk moich. LubPs aa5.
»trudne nabycie; trudność nabycia« (2;2): RejWiz Dd3, 12v marg; gdy s ſzcżęſcia ſámego/ Bez trudnego nábyćia/ iż kto dobrá ſwego/ Pobożnie á z rozmyſłem/ vżywa ná ſwiecie RejZwierz 134; RejPos 71.
»[co] własnego nabycia« (1): tylko męſkiégo rodzaiu potomkowie [...] dźiedźictwo pośięgáć máią/ [...] oprócz rzeczy ruchomych y właſnégo nábyćia ich SarnStat 1030.
»złe nabycie« (7): BielKron 3, 36v; RejPos 72; PAtrzayże záſię iákie zuchwálſtwá/ iákie mordy/ iákie krwie rozlanie/ iákie podſtępki/ iákie práktyki/ iákie nieſpráwiedliwośći/ iákie złe nábycie/ Czo wſzytko s tego źrzodłá rość muśi s they ſzárey pychy náſzey RejZwierc 191, 40; SkarKaz 458b; KlonWor 1.
»nabycie a posiędzienie« (1): Nicći thu inſzego Pan nie przypomina/ iedno dla nędznego nábycia á poſiędzyenia docżeśnego/ márnych wydártkow ſwiátá tego. RejPos 241v.
»praca a nabycie« (1): A my niebożątká [...] położylichmy wſzytkę nádzieię ſwoię w pracach ſwych á w trudnym nábyciu ſwym RejPos 71.
»zbieranie a nabycie« (1): dziſieyſſych cżáſow ludzie wdáli ſie ná bárzo zbytnye á vbezmyerne zbyeránye á nábycye pyenyędzy / bogactw/ thudzyeſz máyętnosći GliczKsiąż Mv.
nabycie czego (2): RejPos 289v; [przyrodzenie] záwżdy przykłonnieyſze ieſt do ſwiátá tego obłudnego/ y do nábycia omylnych przyſmákow iego/ niżli do cnoty RejZwierc 65.
»[kto] własnego nabycia« (1): A wy v niego będziecie lud wybrány/ á práwie krolewſkie kápłáńſtwo iego/ lud ſwięty á właſnego nábyćia iego [populus acquisitionis Vulg 1.Petr 2/9]. RejPos 53v.
W charakterystycznych połączeniach: nabycie łaski, miłości ludzkiej, możności świata tego, przyjaźni, wspomożenia.
W chrakterystycznych połączeniach: nabycie biegłości, chwały (2), cnoty, duchow ożywiających, mocy, nędze, pokory, powagi, (wiekuistej) sławy (2), trwałości, umiejętności, zbawienia.
W polączeniach szeregowych (3): RejPos 175v, 327v; Y ſam ſię Zácheuſz ſobie przypátruiąc/ á świátłość od gośćiá duchowną biorąc: vyrzał iedno wielkie plugáſtwo w domu twoim: to ieſt lichwy/ złe nábyćia/ y pieniądze nieſpráwiedliwośći. SkarKaz 457b.
W porównaniach (3): Lákome nábycie lethnya mgłá. RejWiz 14 marg [idem] Cc6v; RejZwierc 66v.
W charakterystycznych polączeniach: nabycie złupione będzie; strzec nabycia, żądać; rozkochać się z nabycia; nabycie mnożyć (rozmnożone) (2), spalić, szarpać, (u)błogosławić (ubłogosławione) (4), wykorzenić, zachować, zgromadzić; nabycie doczesne (2), faleszne, mizerne (3), nędzne (5), niepobożne, (nie)wierne (2), omylne, poczciwe, przeklęte, sprosne, świeckie (2), wielkie (więtsze) (2), zlościwe (zlośliwe) (2); opieka nad nabyciem.
»[komu] pobrać nabycie« (1): iáko ich dziſia wiele ieſt ktorzy ſie boią tych nędznych Rzymiánow ſwiátá tego/ [...] áby im ći Rzymiánie nie pobráli tego márnego nábycia ſwiátá tego. RejPos 197v.
»rozmiotać nabycie« (1): roſproſzył roſterał [syn marnotrawny]/ rozmiothał bárz[o] prętko ono nędzne nábycie ſwoie/ ták iż potym przyſzedł w táką nędzę RejPos Ooo2v.
»rozproszyć nabycie« (1): RejPos Ooo2v cf »rozmiotać nabycie«.
»rozterać nabycie« (1): RejPos Ooo2v cf »rozmiotać nabycie«.
»szafować nabyciem« (1): iáko mamy vżywáć tych dárow Páńſkich/ [...] vłámuiąc komu możymy chlebá ſwego/ á nie roſpraſzáiąc tego ná zbytki á ná pychę ſwiátá tego/ á pobożnie/ dufáiąc iemu/ ſzáfuiąc nábyciem ſwoim. RejPos 83.
»używać nabycia« (3): á oni ſnadz więcey wgłodzie niż wroſkoſſy vżywáli nábyćia ſwoiego/ więcey ſie o nie prácuiąc niż o zbáwienie ſwe RejPs 73; RejPos 71, 82v.
»nabycie wywrocić« (1): wſzytki máiętnośći á ono márne nábycie iego [niewdzięcznego] zniſzcżyć/ wywroćić/z gruntu wykorzenić/ á práwie iáko ogniem ſpálić obiecał RejPos 240v.
»nabycie zniszczyć; zniszczenie nabycia« (1;1): iáwnie wſzyſcy widzimy iáwny á prętki vpadek ſwoy/ á zniſzcżenie tego márnego nábycia ſwoiego. RejPos 218v, 240v.
»marne nabycie« [szyk 15:1] (16): Z márnem ſwieckyem nabyciem prawdá ſie nie zgodzi. LubPs G marg; Gdyż w tym márnym nábyciu ma nádzyeię każdy RejWiz 193v; RejAp 189; RejPos 115, 160v, 164v, 197v, 198 (12); RejZwierc 70.
»sprawiedliwe nabycie« (1): lepiey ſie ćieſſyć trochą á ſpráwiedliwego nábyćia niż pánowáć nád wielkoſćią obyczáiem zloſćiwych RejPs 55.
»trudne (a. zatrudnione) nabycie« (2): A obietmce ich/ ták iákoś ſłyſzał/ iákie ſą [...] o ſproſnym rozdrapániu tego zátrudnionego nábycia ich/ y o nędznym dokonániu ich RejZwierc 131v, 66.
»złe nabycie« [szyk 5:1] (6): RejPos 218, 312, 326; SkarKaz 457b; ſwoie Złe nábyćie leguią ná zbytki ná ſtroie. KlonWor 82, 44.
»dom i nabycie« (1): iż ią [niewiastę dobrą] vſtáwicżnie obiecuie błogoſłáwić ze wſzytkim domem y nábyciem iey. RejPos 175v.
»łakomstwo a złe nabycie« (1): A thu możeſz zrozumieć iáki koniec bierze łákomſthwo á złe nábycie cżlowieká [!] każdego. RejPos 218.
»nabycie, (a) majętność« (2): RejAp 36v; páni tych cnot vżywáć ma [...] do záchowánia w dobrey mierze nábycia/ á máięthnośći/ małżonká ſwego GórnDworz X2v.
»osiadłość a nabycie« (1): thá nędzna oſiádłość á nábycie twoie/ w niwecż ſie obroćić ma RejPos 240.
»pożytki a nabycie« (1): Rzućmy ſie do koſciołow náſzych/ [...] á wymiecmy z nich ty rozłicżne hándle á márne kupie ſwiátá tego/ ktoremichmy ie thák bárzo záprożnili/ vſtáwicżnie myſląc o pożytkoch á o márnym nábyciu iego RejPos 198.
»nabycie i sprawa« [szyk 1:1] (2): [anjolowie święci] ſie zbieżą ná poſługę twoię/ á będą ſtrzedz wſzytkich ſpraw y nábycia twoiego RejPos 116, 116.
»zbior a nabycie« (1): Abowiem wſpomni iedno ſobie ná to/ iż cokolwiek ieſt zbioru á nábycia twego nád wolą y nád poſtánowienie Páná twego/ iż to wſzytko maſz z rády á s pomocy onego márnego á omylnego krolá y kſiążęciá ſwiátá tego RejPos 326.
»zebranie a nabycie« (1): A thu obácż w iákiey łáſce á w iákiey pocżćiwośći był záwżdy v Páná ſtan małżeńſtwá ſwiętego/ y w iákim błogoſłáwieńſtwie potomſtwo iego/ y wſzytko zebránie á nábycie iego. RejPos 42.
Synonimy: 1. dostanie, otrzymanie. posiędzenie; 3. dobytek, majętność, mienie, zbior.
HJ, LW