[zaloguj się]

NABYCIE (138) sb n

a jasne; -e z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja
sg pl
N nabyci(e) nabyciå
G nabyciå
D nabyciu
A nabyci(e) nabyciå
I nabyciém
L nabyciu

sg N nabyci(e) (23).G nabyciå (50).D nabyciu (14).A nabyci(e) (15).I nabyciém (13); -ém (2), -(e)m (11).L nabyciu (16).pl N nabyciå (2).A nabyciå (5).

stp, Cn notuje, Linde XVIIXVIII w.

1. Wejście w posiadanie, uzyskanie, zdobycie (bez przydawki dopełniającej zwykle: zdobycie majątku); comparatio Mącz; quaesitum Calep; acquisitio Vulg; adeptio, consecutio Cn (48): Parabilis Latwy ku nábyciu nágotowániu. Mącz 279d, 280a; Calep 883b.

nabycie czego (43): Co cżynicye ludzye ktorzyſcye ſie około nábycya tylko pienyędzy zábáwili/ á około wáſſych ſynow ktorym peynyądze zbyeracye żadney práwye pilnosći nye cżynicye. GliczKsiąż M2, Mv; RejWiz Dd3; (Nie wſtyday ſie) z zakonu Páńſkiego/ y teſtámentu/ y z ſądu vſpráwiedliwić bliźniego/ z ſlowá towárzyſſow y podrożnych/[...] z nábyćia wiela álbo máłá [de aequalilate staterae et ponderum, de acquisitione multorum et paucorum] Leop Eccli 42/4; GórnDworz P3; RejPos 241v; RejZwierc 114v; CzechEp [387]; GostGosp 155; SarnStat 99, 443; PowodPr 83 marg; WOREK IVDASZOW, ieſt chuć do cudzego, I zły ſpoſob nábyćia dobrá nie dobrego. KlonWor ded **6v, 1.

W połączeniach szeregowych (4): zábiega onemu ſzcżęſciu ſwemu/ iuż fáłſzem/ iuż lichwámi/ iuż rozmáitym á dziwnym nábyciem RejPos 280; iákokolwiekby go [imienia] kto doſtawał/ choćia po żenie/ álbo z wyſługi/ álbo zá kupnem/ darownym obyczáiem / zamiáną/ y ktorymkolwiek nábyćiem/ wedle zwyczáiu y Práwá poſpolitégo. SarnStat 1014 [idem] [1023]; SkarKaz 458b.

W przeciwstawieniach: »nabycie ... gubienie (2), szafowanie, szafunek« (4): Bo iuż kłopot w nábyciu/ kłopot w száfowániu RejWiz 18v; Ale ieſli byłá radá o gubieniu mleká/ potrzebna też zaś ieſt/ o nábyciu iego SienLek 87, 46v; SarnStat 443.

W charakterystycznych połączeniach: nabycie bogactw (2), dobra, dostatkow, majętności (3), pieniędzy (gotowizny pieniężnej) (6); nabycie mała, wiela.

Wyrażenia: »łacne nabycie« (1): A gdzie piękne záchowánie á vcżćiwa ſławá/ thám iuż v wſzech miłość y wſzytkiego łácne nábycie RejZwierc 114v.

»[co] nabycia łakomego« (1): A then ſkarb nábyćia łákomego nigdy ná dwoie rozdzielon być nie może. RejZwierc 48v.

»poczciwe nabycie« (1): Ia thedy [...] z mey máiętnośći/ ktorey z woley Bożey á z pocżćiwego nábyćia przodkow mych/ y z łáſki W.K.M. ku mnie vżywam BibRadz *2.

»z nabycia rąk moich« = z własnej pracy (1): Ktoreby [bogactwa] mnie mogły przypáść z nábycia rąk moich. LubPs aa5.

»trudne nabycie; trudność nabycia« (2;2): RejWiz Dd3, 12v marg; gdy s ſzcżęſcia ſámego/ Bez trudnego nábyćia/ iż kto dobrá ſwego/ Pobożnie á z rozmyſłem/ vżywa ná ſwiecie RejZwierz 134; RejPos 71.

»[co] własnego nabycia« (1): tylko męſkiégo rodzaiu potomkowie [...] dźiedźictwo pośięgáć máią/ [...] oprócz rzeczy ruchomych y właſnégo nábyćia ich SarnStat 1030.

»złe nabycie« (7): BielKron 3, 36v; RejPos 72; PAtrzayże záſię iákie zuchwálſtwá/ iákie mordy/ iákie krwie rozlanie/ iákie podſtępki/ iákie práktyki/ iákie nieſpráwiedliwośći/ iákie złe nábycie/ Czo wſzytko s tego źrzodłá rość muśi s they ſzárey pychy náſzey RejZwierc 191, 40; SkarKaz 458b; KlonWor 1.

Szeregi: »(nie) łupiestwo a (ani) (niepobożne) nabycie« (2): Swiát ſie kocha w łupieſthwie á w nábyciu/ á on [Chrystus] wſzędy vcży miłoſierdzya RejPos 26; RejZwierc 48v.

»nabycie a posiędzienie« (1): Nicći thu inſzego Pan nie przypomina/ iedno dla nędznego nábycia á poſiędzyenia docżeśnego/ márnych wydártkow ſwiátá tego. RejPos 241v.

»praca a nabycie« (1): A my niebożątká [...] położylichmy wſzytkę nádzieię ſwoię w pracach ſwych á w trudnym nábyciu ſwym RejPos 71.

»zbieranie a nabycie« (1): dziſieyſſych cżáſow ludzie wdáli ſie ná bárzo zbytnye á vbezmyerne zbyeránye á nábycye pyenyędzy / bogactw/ thudzyeſz máyętnosći GliczKsiąż Mv.

W przen (4): Ztądże y Piotr S. lud krześćiáńſki zowie rodzáiem Bogu wybránym/ kápłańſtwem Krolewſkim/ narodem świętym/ ludem nábyćia [populus acquisitionis Vulg 1.Petr 2/9] PowodPr 16.

nabycie czego (2): RejPos 289v; [przyrodzenie] záwżdy przykłonnieyſze ieſt do ſwiátá tego obłudnego/ y do nábycia omylnych przyſmákow iego/ niżli do cnoty RejZwierc 65.

Wyrażenia: »łacne nabycie« (1): iákie w nim [w św. brzemieniu Pana] ieſt łácne nábycie y thych nikcżemnośći ſwiátá tego/ z nieomylnych á ſwiętyeh obietnic iego/ y potym żywotá wiecżnego RejPos 289v.

»[kto] własnego nabycia« (1): A wy v niego będziecie lud wybrány/ á práwie krolewſkie kápłáńſtwo iego/ lud ſwięty á właſnego nábyćia iego [populus acquisitionis Vulg 1.Petr 2/9]. RejPos 53v.

a. O abstraktach [czego] (6): GliczKsiąż L4; Ad amicitias comparandas nihil utilius largitionibus, Nic lepſzego yáko dáry ku nábiciu á oſięgnieniu prziyáźni. Mącz 62a; GórnDworz K4v, O6v; RejPos 286v.

W charakterystycznych połączeniach: nabycie łaski, miłości ludzkiej, możności świata tego, przyjaźni, wspomożenia.

Szereg:»łakomstwo a fałszywe nabycie« (1): vſtáwicżnie miał ten przeſládownik chodzić á wołáć/ [...] ábychmy [...] vdali ſie w łákomſtwá á fáłſzywe nábyćia możnośći ſwiátá tego/ wedle woley á rády iego. RejPos 72.
2. Osiągnięcie pewnego stanu lub cechy (wyrażonej dopełnieniem); acquisitio Vulg [czego] (14): FalZioł V 7v; GlabGad G6 [2r.]; Ku nábyciu práwey cnoty [...] wielki ieſt przyſtęp y pomoc niemáła ćwicżenie á wychowánie GliczKsiąż A3v; BibRadz Gen 3/6; KwiatKsiąż F2v; Ea potestate quae sibi ad dignitatem permissa erat, ad quaestum utebatur, Tę zwierſchność którei mu ku sławie á nábicia [!] powagi pozwolono ná łákomſtwo obróćił. Mącz 430d; GórnDworz I4v, Llv; SkarŻyw 332; KołakSzczęśl C4; Gdyż Bog nie poſtáwił nas ku gniewu/ ále ku nábyćiu zbáwienia [sed in acquisitionem salutis] przez Páná náſzego Ieſu Chriſtá WujNT 1.Thess 5/9, 2.Thess 2/14[13]; Są y inné Tytuły y z ich Státutámi obwłaſnémi, ku nábyćiu biegłośći w práwie Królewſkim SarnStat 160.

W chrakterystycznych połączeniach: nabycie biegłości, chwały (2), cnoty, duchow ożywiających, mocy, nędze, pokory, powagi, (wiekuistej) sławy (2), trwałości, umiejętności, zbawienia.

3. To co się zdobyło, co się posiada [w tym: czyje (49): pron poss (46), G sb (3)] (76): Rzekłem nie mam nigdy nád cię iuż Bogá inego/ Bo ty odemnie nieżądaſz nábycia moyego. LubPs D3; Nie leź pod ſieć w nádzyeię nábycia więtſzego/ Rádſzey vżyẃ w wolnośći coć Pan Bog dał ſwego. RejWiz 106, 107, 191v; docżeſne nábycie/ ſpołu s miałem ginie/ Sámá ſławá pocżćiwa/ tá ná wieki ſłynie. RejZwierz 134; RejAp 24, 189v; [syn Tobijasza] przyſzedł do niego s ſláchetną żoną y z wielkim nábyciem do domu iego. RejPos 42v; Pan Bog tu wſzędy y o pocżćiwość twoię/ y o wierne nábycie twoie/ wſzędy ſie ſtára/ á wſzędy mnożyć á rozſzyrzáć ie obiecuie. RejPos 44; iż záwżdy [Pan] vbłogoſłáwi cżłowiekowi wiernemu wſzytko nábycie iego RejPos 82, 6, 39v, 43, 61, 72v (18); PaprPan R4v; Co dał Iudaſz/ poſzło to nábyćie niewierne Ná chudych pogrzeb/ y ná ſkutki miłośierne KlonWor 82.

W polączeniach szeregowych (3): RejPos 175v, 327v; Y ſam ſię Zácheuſz ſobie przypátruiąc/ á świátłość od gośćiá duchowną biorąc: vyrzał iedno wielkie plugáſtwo w domu twoim: to ieſt lichwy/ złe nábyćia/ y pieniądze nieſpráwiedliwośći. SkarKaz 457b.

W porównaniach (3): Lákome nábycie lethnya mgłá. RejWiz 14 marg [idem] Cc6v; RejZwierc 66v.

W charakterystycznych polączeniach: nabycie złupione będzie; strzec nabycia, żądać; rozkochać się z nabycia; nabycie mnożyć (rozmnożone) (2), spalić, szarpać, (u)błogosławić (ubłogosławione) (4), wykorzenić, zachować, zgromadzić; nabycie doczesne (2), faleszne, mizerne (3), nędzne (5), niepobożne, (nie)wierne (2), omylne, poczciwe, przeklęte, sprosne, świeckie (2), wielkie (więtsze) (2), zlościwe (zlośliwe) (2); opieka nad nabyciem.

Fraza: »wniwecz obraca się, obrocić się ma nabycie; z nabyciem swoim w niwecz obrocić się, obrocon być« [szyk zmienny] (1:1;1:I): Także ſie káżdemu w niwecż á práwie w robaki obráca káżde mizerne á łákome nábycie iego RejPos 81v, 240 [2 r.], 262v.
Zwroty: »drapać nábycie; rozdrapanie nabycia« (1;1): Nád thobą [umarłym] ſłudzy płácżą/ drudzy drapáią ono márne nábycie twoie/ á duſzę grzebą w piekle. RejPos 164v; RejZwierc 131v.

»[komu] pobrać nabycie« (1): iáko ich dziſia wiele ieſt ktorzy ſie boią tych nędznych Rzymiánow ſwiátá tego/ [...] áby im ći Rzymiánie nie pobráli tego márnego nábycia ſwiátá tego. RejPos 197v.

»rozmiotać nabycie« (1): roſproſzył roſterał [syn marnotrawny]/ rozmiothał bárz[o] prętko ono nędzne nábycie ſwoie/ ták iż potym przyſzedł w táką nędzę RejPos Ooo2v.

»rozproszyć nabycie« (1): RejPos Ooo2v cf »rozmiotać nabycie«.

»rozterać nabycie« (1): RejPos Ooo2v cf »rozmiotać nabycie«.

»szafować nabyciem« (1): iáko mamy vżywáć tych dárow Páńſkich/ [...] vłámuiąc komu możymy chlebá ſwego/ á nie roſpraſzáiąc tego ná zbytki á ná pychę ſwiátá tego/ á pobożnie/ dufáiąc iemu/ ſzáfuiąc nábyciem ſwoim. RejPos 83.

»używać nabycia« (3): á oni ſnadz więcey wgłodzie niż wroſkoſſy vżywáli nábyćia ſwoiego/ więcey ſie o nie prácuiąc niż o zbáwienie ſwe RejPs 73; RejPos 71, 82v.

»nabycie wywrocić« (1): wſzytki máiętnośći á ono márne nábycie iego [niewdzięcznego] zniſzcżyć/ wywroćić/z gruntu wykorzenić/ á práwie iáko ogniem ſpálić obiecał RejPos 240v.

»nabycie zniszczyć; zniszczenie nabycia« (1;1): iáwnie wſzyſcy widzimy iáwny á prętki vpadek ſwoy/ á zniſzcżenie tego márnego nábycia ſwoiego. RejPos 218v, 240v.

Wyrażenia: »łakome nabycie« (4): RejWiz 14, Cc6v; myſli ich zniewolone bogáctwy/ pilnie ſobie rozmyſláią z wielkim vciążeniem/ iákoby wcále mogli zgromádzić łákome nábycia ſwoie. RejPos 6, 81v.

»marne nabycie« [szyk 15:1] (16): Z márnem ſwieckyem nabyciem prawdá ſie nie zgodzi. LubPs G marg; Gdyż w tym márnym nábyciu ma nádzyeię każdy RejWiz 193v; RejAp 189; RejPos 115, 160v, 164v, 197v, 198 (12); RejZwierc 70.

»sprawiedliwe nabycie« (1): lepiey ſie ćieſſyć trochą á ſpráwiedliwego nábyćia niż pánowáć nád wielkoſćią obyczáiem zloſćiwych RejPs 55.

»trudne (a. zatrudnione) nabycie« (2): A obietmce ich/ ták iákoś ſłyſzał/ iákie ſą [...] o ſproſnym rozdrapániu tego zátrudnionego nábycia ich/ y o nędznym dokonániu ich RejZwierc 131v, 66.

»złe nabycie« [szyk 5:1] (6): RejPos 218, 312, 326; SkarKaz 457b; ſwoie Złe nábyćie leguią ná zbytki ná ſtroie. KlonWor 82, 44.

Szeregi: »bogactwa a (i) (ine) nabycia« (2): y ty bogáctwá ſwiátá tego/ y ẃſzytki ine nábycia iego/ tobie ſie ſporzyć á hoynie ná wſzem rozſzyrzáć máią. RejPos 241v, 326.

»dom i nabycie« (1): iż ią [niewiastę dobrą] vſtáwicżnie obiecuie błogoſłáwić ze wſzytkim domem y nábyciem iey. RejPos 175v.

»łakomstwo a złe nabycie« (1): A thu możeſz zrozumieć iáki koniec bierze łákomſthwo á złe nábycie cżlowieká [!] każdego. RejPos 218.

»nabycie, (a) majętność« (2): RejAp 36v; páni tych cnot vżywáć ma [...] do záchowánia w dobrey mierze nábycia/ á máięthnośći/ małżonká ſwego GórnDworz X2v.

»osiadłość a nabycie« (1): thá nędzna oſiádłość á nábycie twoie/ w niwecż ſie obroćić ma RejPos 240.

»pożytki a nabycie« (1): Rzućmy ſie do koſciołow náſzych/ [...] á wymiecmy z nich ty rozłicżne hándle á márne kupie ſwiátá tego/ ktoremichmy ie thák bárzo záprożnili/ vſtáwicżnie myſląc o pożytkoch á o márnym nábyciu iego RejPos 198.

»nabycie i sprawa« [szyk 1:1] (2): [anjolowie święci] ſie zbieżą ná poſługę twoię/ á będą ſtrzedz wſzytkich ſpraw y nábycia twoiego RejPos 116, 116.

»zbior a nabycie« (1): Abowiem wſpomni iedno ſobie ná to/ iż cokolwiek ieſt zbioru á nábycia twego nád wolą y nád poſtánowienie Páná twego/ iż to wſzytko maſz z rády á s pomocy onego márnego á omylnego krolá y kſiążęciá ſwiátá tego RejPos 326.

»zebranie a nabycie« (1): A thu obácż w iákiey łáſce á w iákiey pocżćiwośći był záwżdy v Páná ſtan małżeńſtwá ſwiętego/ y w iákim błogoſłáwieńſtwie potomſtwo iego/ y wſzytko zebránie á nábycie iego. RejPos 42.

W przen (3): gdy im vkażeſz y ſpráwy y poſtáwy onego márnego naiemniká/ ktory nic nie dba/ iedno áby ſał mleko ich/ á dárł wełnę z nábycia ich RejPos 123v, 187; dla was bráćiey moiey nábytym práwem y wyſługą moią/ doſtałem tego páńſtwá w náturze ludzkiey/ prácuiąc y ćierpiąc: ábych ſię im z wámi dźielił/ á was do tego nábyćia mego przypuśćił/ y ſpołdźiedźicmi vczynił. SkarKaz 551b.

Synonimy: 1. dostanie, otrzymanie. posiędzenie; 3. dobytek, majętność, mienie, zbior.

Cf NABYĆ, NABYTEK

HJ, LW