[zaloguj się]
[pdf]

NADZIAŁAĆ (48) vb pf

nadziałać (48), [nadziełać].

Wszystkie a jasne (w tym w pierwszym 2 r. błędne znakowanie); nadziełać z tekstu nie oznaczającego pochyleń.

Fleksja
inf nadziałać
praet
sg pl
2 m m pers -ście nadziałali
3 m nadziałåł m pers nadziałali
n nadziałało subst
imperativus
sg pl
1 nadziałåjmy
2 nadziałåj
impersonalis
praet nadziałåno
participia
part praet act nadziałåwszy

inf nadziałać (11). ◊ fut 3 sg nadziałå (1). ◊ 2 pl nadziałåcie (1). ◊ 3 pl nadziałają (1). ◊ praet 3 sg m nadziałåł (6). n nadziałało (1). ◊ 2 pl m pers -ście nadziałali (1). ◊ 3 pl m pers nadziałali (11). ◊ imp 2 sg nadziałåj (11). ◊ 1 pl nadziałåjmy (1). ◊ impers praet nadziałåno (1). ◊ part praet act nadziałåwszy (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

1. Uczynić wiele (z subiektywnym podkreśleniem wielości), wykonać, zrobić, wytworzyć wiele; facere Vulg; agere Mącz [kogo, czego (pl a. sg rzeczownika bezpostaciowego) a. wiele czego] (40): Też niektorzy wziąwſzy garniecz nadziałaią w dnie dziur/ á nakładą do niego zioł FalZioł II 1d; Nabierż iagod bzowych zmieſzay ie z gliną prziſypawſzi ſoli, nadziałayże iakoby chlebice chleba FalZioł IV 2c, III 40d, 42b, V 32v, 33; BielŻyw 158; KrowObr 117; Piorun będąc przed tym Podſkárbim koronnym/ wiele monety nádzyáłał niewárowney/ ktorą iuż muśim bráć iáka ieſt/ ſnadź by tą gárdźili poſtronni/ kiedyby inſza byłá. BielKron 408; Nigryte [...] woſku ni zacż nie máią/ á gdy gi zámiátáli/ názbieráliſmy go á przetopili/ ſwiecżek nádźiáłáli á zápalili przed nimi BielKron 451, 7v, 74, 77, 96; Mącz 6a; RejZwierc 110v; WujJud 47; BudBib 448 marg; Obruſow/ ręcżnikow/ ſerwet/ doſtátek nadźiáłáć. GostGosp 128; [I kaszal alexander wyelye ognyow nadzyelacz [plurimos focos accendi] wonym lyeszye HistAl 1510 313].

nadziałać z czego (16): Warz w wodzie ſzałwiją/ piołyn/ á z tey wody ługu nadziałay FalZioł V 65v, I 60d, 95a, 115d, III 30d, 42b, V 102; Wyankow zwoſku day nadzyalaċ Na obraziech kas nawieſzaċ. RejKup k4v; Wychadzał tedy lud około namiotow/ á názbirawſſy Mánny zmeł w żárnach ábo ſtłukł w możdżerzu/ á náwárzywſfy w gárncu/ nádziáłał ſniey kołaczkow/ ſmaku iákoby chleb z Oliwą [et faciens ex eo tortulas saporis quasi panis oleati]. Leop Num 11/8, Ex 36/8, 31; RejFig Cc7; rozkazał [Przemysław] nádziáłáć kápálinow z ſkor drzewá młodego/ á pomázowáć żołcią po tym ná koły wtykáć/ ku nieprzyiaćielom obroćić ná gorze BielKron 341, 33, 33v; SienLek 49.

W charakterystycznych połączeniach: nadziałać cegły, chleba (2), drążkow, dziur, gałeczek (a. gałek) (6), guń, kapalinow, kołaczkow, ługu, monety, naczynia (2), obrazow (4), obrusow, oppon, piłuł (2), plackow, powidłek, prochu, ręcznikow, serwet, skał, sztuczek okrągłych, świeczek, trociszkow, wiankow, wozow.

W przen (1): Wiemy dobrze iáko w oney cauzie o Poſrzedniku wiele złego nádziáłáło to ſłowo TANTVM SarnUzn G3.
a. O osobach, stanowiskach: mianować [kogo (G pl)] (4): [Aleksander VI] poſłał ſyná ſwego Wálentyná dobywáć miaſt ktore był krol pobrał/ ktorych gdy zdobywał/ ná kſięſiwo [!] go Vrbinátſkie przełożył/ złożywſzy pirwſze kroliki álbo vrzędniki/ ktorych iego przodkowie ná páńſtwiech Papieſkich nádzyáłáli BielKron 189v.

nadziałać komu (2): O wy niebożątká ludkowie vbodzy/ tho wy niewiećie/ co ſie ſwámi dzieie/ oto was Antykryſt opánował ktory wam rozmáitych Kryſtuſow nádziáłał? KrowObr 96v, 218v.

nadziałać kim (1): A tym śmieley y beśpiecżniey o tychbym to mowić mógł/ ktorych Papieże świętymi/ á nie Bog/ nie Chriſtus/ nie ſłowo Boże/ nie wiárá też żywa y prawdźiwa/ nie rychło po śmierći ich świętymi nádźiáłáli CzechEp 78.

2. Zbudować, założyć wiele (z subiektywnym podkreśleniem wielości) [czego (pl)] (4): [do Wisły] A rátuy wżdy cżym możeſz/ Kroleſtwá Polſkiego. Acżći było wolnośći/ ſnadź iákieś nádano/ Ale więcey ná ſuſzy/ Iázow nádzyáłano. RejZwierz 112; Scháfauſhia miáſto leży zá Renem/ pod láſem ktory zową Hercina / wypłoniwſzy láſu wielką cżęść winogrodow ná tych mieyſcach nádźiáłáli/ ſkąd przewyborne winá idą. BielKron 283, 77, 83.
3. Spowodować, wyrządzić wiele [wiele czego komu; w tym: czym (1)] (3): krol [angielski] piſał do kſiążąt Sáſkich Henryká y brátá iego Ianá y do ich Stryiá Ierzyká żáłuiąc tego/ iáko wiele złego im y wſzey Niemieckiey ziemi/ ten Luter ſwą náuką nádzyáłał y wyęcey nádzyáła á nietrzebá ſobie tego lekce ważyć BielKron 199v, 199v.
4. Ustanowić wiele [czego (pl)] (1): Vſtaw cudzych nie słucháli/ ktorych ludźie nádźiáłáli/ á twe Panie wyrzućili/ iákoby w tym mędrſzy byli. ArtKanc S17.

Synonimy: 1. naczynić, naprzyczyniać, narobić; a. mianować, nominować, obrać; 2. naczynić, założyć, zbudować; 3. naczynić, sprawić.

Formacje współrdzenne cf DZIAŁAĆ.

JR