[zaloguj się]
[pdf]

MARTWIĆ (21) vb impf

martwić (21), [miartwić].

a pochylone.

Fleksja
inf mårtwić
indicativus
praes
sg pl
3 mårtwi mårtwią
praet
sg
3 f martwiła
fut
pl
2 m pers będziecie mårtwić
conditionalis
pl
1 m pers bysmy mårtwili
3 m pers by mårtwili

inf mårtwić (7). ◊ praes 3 sg mårtwi (5). ◊ 3 pl mårtwią (2). ◊ [praet 3 sg f martwiła.] ◊ fut 2 pl m pers będziecie mårtwić (1). ◊ con 1 pl m pers bysmy mårtwili (1). ◊ 3 pl m pers by mårtwili (1). ◊ part praes act mårtwiąc (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Czynić martwym, zabijać; afferre mortem, afficere morte Cn (2):

W przeciwstawieniu: »martwić ... ożywiać« (1): A to ſye ſtáłá executia ápoſtolſkyego ſkazánya nye przez człowyeká/ ále przez bogá ſámego (ktory martwi y ożywya [...]) KromRozm III H6.

W przen [kogo, co czym] (1): [[Na wiosnę] Wszystko zaś żywot bierze, co czasy przeszłymi Blada zima martwiła mrozy śrzonowymi RybWiersze 56.]

W połączeniu szeregowym (1): daná nam ieſt od Bogá moc/ ábyſmy was ſtárégo wężá plemię/ y piekielną gádźinę/ nogámi ſwymi/ to ieſt/ prawdą Bożą/ y ſzczyrą wiárą powſzechną náſzą/ deptáli/ niſzczyli/ itéż martwili. OrzQuin L4v.

2. Osłabiać władze fizyczne lub umysłowe [co] (4): Gdi iey [wódki kamforowej] cżeſtho pożywa á wiele: ſzkodzi/ ábowiem martwi duchy ożywiaiącze y mocz przyrodzoną FalZioł I 71a; [Opium] pamięć ſkażoną/ gdy go nazbyt pożywa martwi FalZioł I 95a, [*8], V 64.
3. Siłą woli powściągać, zadawać gwałt swym naturalnym skłonnościom (15):
a. Zadawać sobie cierpienia fizyczne, odmawiać sobie wygód i przyjemności, umartwiać się; exercere aliquem ad vitam austeram Cn (6):

martwić co (5): WujJud 101v; SkarŻyw 141; Duſzá odpowie [ciału] z żáłośći/ mowiąc: nie przywodź żądośći/ boś przyrzekło w ſwey młodośći/ przy Krztu, cżłonki ſwe martwić ArtKanc S3v, F10v; [Miartwiąc ſwoie Cialo Krofej D8v]. Cf martwić co w kim.

martwić co w kim [w sobie] (1): iáko kto obacży potrzebę/ że mu vbywa Duchá Bożego ſpraw/ y martwi w ſobie tym obycżáiem [tj. postem] ćiáło WujJudConf 191v.

martwić czego [funkcja supinum = martwienia] (1): pomoż martwić ćiáłá tego/ y vſmierzyć buyność iego ArtKanc M17v.

W charakterystycznych połączeniach: martwić ciało (4), członki (2).

Szereg: »martwić i uśmierzyć« (1): ArtKanc M17v cf martwić czego.
b. Poskramiać, hamować [w tym: co (3)] (9): KromRozm III D5v; Abychmy ták mogli martwić/ wolą náſzę pod twą podbić/ wſzyſtkę tobie ofiáruiąc/ miáſto ofiáry dáruiąc ArtKanc M17.

martwić czym (2): Ktorzy [... ] grzechowi ſobie pánowáć niedopuſztzáią/ ále duchem martwią w ſobie ćieleſne żądze y vtzynki. KrowObr 187, 62.

martwić w kim [zawsze: w sobie] (4): ábowiem ieſli wedłuk ćiáłá będziećie żyć/ vmrzećie/ ále ieſli vtzynki, ćieleſne będziećie w ſobie martwić/ będziećie żywi KrowObr 64, 187; ArtKanc O4v; WujNT Gal 5 arg.

W przeciwstawieniu: »naśladować ... martwić« (1): Cieleſnych żądzy nie mamy náśládowáć. [...] Ale ie martwić. WujNT Yyyyyv.

W charakterystycznych połączeniach: martwić grzechy, łakomstwo, nieczystość, skłonność, uczynki cielesne (3), wolą, złe (cielesne) żądze (pożądliwość) (4).

Szereg: »martwić i uśmierzać« (1): [Sakrament] nákoniec ſkłonność ku márnośćiom świeckim/ y pożądliwość ćieleſną martwi y vśmierza LatHar 187.

Synonimy: 1. zabijać; 2. osłabiać, umarzać; 3.b. powściągać, uśmierzać.

Formacje współrdzenne: umartwić, zmartwić; martwiać, umartwiać; martwieć, pomartwieć, zmartwieć.

Cf [MARTWIĄCY], MARTWIENIE, MARTWIONY

MM