[zaloguj się]
[pdf]

MIESZAĆ SIĘ (130) vb impf

mieszać się (134), mięszać się GliczKsiąż (2).

sie (113), się (23).

-é- (14), -e- (3); -e- Mącz, Oczko; -é-: -e- SarnStat (4:1).

Fleksja
inf miészać się
indicativus
praes
sg pl
3 miészå s miészają się
praet
sg pl
1 f miészałam się m an
3 m miészåł się m pers miészali się
f miészała się m an
n miészało się subst miészały się
fut
sg pl
2 m m pers będziecie się miészać
3 m miészać się będzie m pers
n będzie się miészało, miészać się będzie subst
imperativus
pl
2 miészåjcie się
3 niechåj się miészają
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy się miészali
2 m byś się miészåł m pers byście się miészali
3 m by się miészåł m pers by się miészali
f by się miészała m an
n by się miészało subst by się miészały

inf miészać się (26). ◊ praes 3 sg miészå stię (26).◊ 3 pl miészają się (38). ◊ praet 1 sg f miészałam się (1). 3 sg m miészåł się (1). f miészała się (1). n miészało się (8). ◊ 3 pl m pers miészali się (3). subst miészały się (2). ◊ fut 3 sg m miészać się będzie (1). n będzie się miészało (2) RejWiz, RejZwierc, miészać się będzie (1) RejPos.◊ 2 pl m pers będziecie się miészać (1). ◊ imp 3 sg n niech się miészać będzie (1) RejZwierc 211. ◊ 2 pl miészåjcie się (4). ◊ 3 pl niechåj się miészają (2). ◊ con 2 sg m byś się miészåł (1). ◊ 3 sg m by się miészåł (1). f by się miészała (1). n by się miészało (2). ◊ 1 pl m pers bychmy się miészali (1). 2 pl m pers byście się miészali (2). ◊ 3 pl m pers by się miészali (4). subst by się miészały (2). ◊ part praes act miészając się (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI–XVIII w.

1. Łączyć się w jedno, wchodzić w połączenie z czymś (9):

mieszać się z czym (1): Pan ma trzodę ſwą ná polu ſwem tho ieſt/ Kośćioł ſwoy/ á brzydźi ſie nie słuſznem mieſzániem rozlicznego naſienia ktore w niem ieſt/ co ſie rozumie o náuce iego/ áby ſie nie mieſzáłá z cudzą BibRadz I 68d marg.

a. O substancjach (8):

mieszać się z czym (5): LVſka w vrinie: ieſt rzecż z ciała wychodzącza [...]/ ktora z wierzchu albo z ſcian ciała: oddziera ſie, y z vriną ſie mieſza. FalZioł V 11, V 10, 69; Oczko 7; KochPam 85.

mieszać się w czym (1): cżarna vrina po długiey febrze quartanie [...] Znamionuie iż ona wilkoſć Melankolicżna cżarna płynie z żył y od ſleziony, ktora ſie mieſza w vrinie á z nią odchodzi. FalZioł V 2.

W przen (2):
Zwrot: »(pospołu) ze łzami się mieszać« (2): Iákom żyw ſmácżnieyſzey wody niepił/ zwłaſzcżá ná thákim mieyſcu gdzie ſie trunek poſpołu ze łzami mieſza BielKron 249; RejZwierc 47v.
2. Przestawać z kimś, być w kontakcie, przebywać w towarzystwie; obcować, wspołżyć; commisceri PolAnt, Vulg; ingredi, miscere se PolAnt; se admiscere, se implicare (alicui) Cn (20): Lecz teraz piſałem wam ábyśćie ſię nie mieſzáli: ieſli ten ktory ſię brátem miánuie/ ieſt wſzetecznikiem/ [...] żebyśćie z tákowym áni iedli. WujNT 1.Cor 5/11.

mieszać się miedzy kogo (1): Nie mieſzayćież ſie miedzy ty narody ktore zoſtáły z wámi BibRadz Ios 23/7.

mieszać się miedzy kim (1): iż záwżdy lżey pátrzy oko Páńſkie ná ty ktorzy ſie mieſzáią miedzy wiernemi Páńſkiemi/ niżli ná ty ktorzy ſtroną w vporze ſwoim chodzą iáko zubrowie potrąſáiąc rogámi ſwemi. RejAp 30.

mieszać się z kim (14): Ia wierzę iż Germani w ſwey ziemi ſą zrodzeni, nie mieſzaiąc ſie z przychodnimi goſciami. MiechGlab 50; BibRadz Ios 23/12, Ps 106/35; BielKron 18; Secedant improbi, secedant a bonis, Niechay wynidą zli/ niechay ſie nie mieſzayą s dobrémi. Mącz 44d; KuczbKat 320; BudNT 1.Cor 5/10[9]; CzechEp 30; NiemObr 12; KochPhaen 5; WerKaz 298; WujNT 1.Cor 5/9, 2.Thess 3/14; Ty wieſz Pánie iżem nie pożądáłá mężá/ y czyſtam záchowáłá duſzę moię od wſzelkiey pożądliwośći/ nie mieſzáłám ſię z igráiącemi. SkarKaz 351a.

Zwrot: »wespołek się mieszać« (1): A záśie Izmáelá/ z niewolnice vrodzonego/ figurą ábo kſztałtem/ wſzytkich ćieleśnikow vkázuie/ ktorzy choćiaż ſię weſpołek mieſzáią z Izáákámi/ to ieſt/ z przećiwnemi chwalcámi Bożymi/ [...] muſzą doſyć cżynić przyrodzeniu ſwemu NiemObr 12.
a. Współżyć płciowo (3): á idźie ćieleſność dáley. iuż y káźirodztwá bez wſtydu/ powinne ſię krwie mieſzáią SkarKaz 351b.

mieszać się z kim (1): [Giganci] ludzi iedli/ z mátkámi/ dzyewkámi/ dobytkiem ſie mieſzáli BielKron 5.

Zwrot: »społu się mieszać« (1): Androgine ſą w Africe/ ktorzy oboie przyrodzenie máią á ſpołu ſie mieſzáią BielKron 8.
3. Współwystępować (20):
a. W miejscu: znajdować się razem (16): páſtuchowye[...] dobre á zdrowe owce od párſſywych á záráźliwych przeſadzáyą/ aby ſye nye myęſſáły/ y ſámy od ſyebye nye káźiły. GliczKsiąż B4; RejZwierc 100v; KochPhaen 3.

mieszać się miedzy czym (2): Miedzy kruſzczem złothym ziemia twarda ſie mieſza FalZioł III 34a, III 39c.

mieszać się z czym (2): Polá ſie cżarne z białymi mieſzáią/ Ty ſie owemi w zaiem przeſadzáią. KochSz A3; ZawJeft 47.

mieszać się w kim (1): Abowiem cżłowiekowi poććiwemu/ ácż ſie y tákie y owákie przypadki w nim mieſzáć muſzą/ tedy nie nie ieſt potrzebnieyſzego/ iedno áby cnotá ſwięta [...] wſzytkiemu roſkázowáłá. RejZwierc 142v.

W przen (4): ZawJeft 39; Affekty ſię mieſzáią/ boiaźń y ſromotá KlonWor 3.
Zwrot: »pospołu (a. społem) się mieszać« (2): ZawJeft 39; Wſzędy drapiéż/ wſzędy mórd/ poſpołu ſię miéſza GórnTroas 9.
α. W bezładnym ruchu (4): RejWiz 166v; PAnie [...]/ Vćiecżkáś nam był záwżdy/ [.,.] W on cżás/ gdy bez porządku wſzytko ſię mieſzáło/ A godźin y właſnośći ſwoich nic nie miáło GrabowSet E.

mieszać się z czym (1): To iuż możeſz rozumieć ſkąd niebo powſtáło/ Ták ſie s przodku y z wodą y z zyemią mieſzáło. RejWiz 144v.

Zwrot: »społem się mieszać« (1): Rádá/ dwor/ drabi ſpołem ſie mieſzáią/ Nie więcey/ iedno po bindach ſie znáią. KochSz B3.
b. W czasie: następować po sobie na przemian (2): Widziſz że dzień w noc/ á noc w dzień vſtáwicżnie ſie ták mienić á záwżdy ſie mieſzáć muſzą. RejZwierc 171v.
Zwrot: »mieszać się tak i owak« (1): Cżemu pirwſze ſny poſpolicie ſtraſzliwſze bywaią niż poſlednie. (‒) Bowiem na przodku powſtawaią z pokarmu w żołądku dymy mocne, ktore wielkie cżynią zamieſzanie w mozgu á tak one podobienſtwa rzecży mieſzaią ſie też tak y owak GlabGad L5.
c. W tekście (2):

mieszać się z czym (1): A przeto/ lepiey ábyś nam w. m. co zwłaſnego około ſłużby páńſkiey powiedział: [...] niż áby ſie miáłá mieſzać/ iedná rzecż z drugą/ á nie dokonawſzy dworzániná/ żeby ſie o dworney pániey gadká zácżąc miáłá. GórnDworz V6v.

α. Zachodzić na siebie, być powtórzonym w różnych miejscach (1): Złodźiéy powołány trzy kroć w Reyeſtrze ználeźiony, cále w kśięgách dźieśiątych znaydźieſz: Bo ſie Iuriſdicie té miéſzaią w téy mierze. A ták tám cále y rozdźiélnie, co do źiemſtwá, á co ná ſąd Stárośći y karánié iego przychodźi, znaydźieſz. SarnStat 513.
4. Współuczestniczyć; misceri PolAnt; immiscere se JanStat (4):

mieszać się do czego (2): Serce zna gorzkość duſze ſwey/ á do weſelá iego nie mieſza ſię cudzy. BudBib Prov 14/10; SarnStat 366.

mieszać się w co (2): REfferendarze náſzy tylko ſkarg á nie ſądów/ wedle Státutów Króleſtwá/ pilnowáć będą: áni ſie nápotym w ſądy świetckié miéſzáć będą mogli/ tylko przy bytnośći náſzéy SarnStat 324, 562.

5. Nie odróżniać się (8): A żeby ſię te Concordántiae nie mieſzáły/ przydáne ſą do nich/ y w texćie przećiwko nim litery máłe/ abcd. WujNT przedm 25; SkarKaz 276a [2 r.] Ooooa.

mieszać się z kim (3): BielKron 12, 36; áżeby ſię krew y potomſtwo iego zinnemi ludzmi y národy nie mieſzáło/ [...] vſtáwył mu obrzezánie. SkarŻyw 285.

Szereg: »mieszać się i zrownywać się« (1): Zadnego w ten cżás niebywa bacżenia/ ná pogłowie/ ná wiek/ y ná mnimánie o kim przyſtoyne. Mieſza śię y zrownywa ſie [miscentur et exaequantur] wſzytko. ModrzBaz 36.
6. Ruszać się w wielkiej masie, kłębić się (10): Pátrzayże ná promienie/ gdy gmách przenikáią/ Iáko prochy s piorecżki po nich ſie mieſzáią. RejWiz 154, 93v, 130, 151v; Lecz ſámá widźiſz/ iákié wiátry wſtáią/ Iákié po niebie chmury ſye miéſzáią. KochPieś 186.

Bezpodmiotowo (o pogodzie) (1): Pocżęło ſie wnet mieſzáć/ burza ſie wierciáłá/ Wicher powſtał nád gorą/ drzewiná ſzumiáłá. RejWiz 107v.

W porównaniu (1): Ano ludzie poddáni w nim ſie przechadzáią/ Iáko pcżoły ná láto pięknie ſie mieſzáią. PudłDydo B.

Zwrot: »mieszać się i tu i owdzie, tam i sam« [szyk zmienny] (1:1): Bowiem one [ptaki] ſą w vſtawicżnim ruchaniu, tam y ſam po powietrzu ſie mieſzaiąc. GlabGad D5v; Nie tylko to może Iedzne [!] ſpráwowáć/ ále y pieſzemi gdy będą dobrze zbroyni ktemu ćwicżeni/ áby ſie nie mieſzáli y tu y owdzie/ iedno według známion ſtárſzych pochadzáli. BielSpr 23v.
Szereg: »obracać się a mieszać« (1): ázaſz gwiazdá kthora ſpokoiem ſiedzi? záwżdy ſie poſpołu z niebem obrácáć á mieſzáć muśi RejZwierc 152v.
7. O szyku wojskowym: tracić ustalony porządek, załamywać się (7): RejWiz 64; Prokop y Alexánder bráćia s Sieniáwy/ y drudzy z rotámi ſwymi/ [...] wyſthąpili z obozu/ przyſzli práwie w bok Wołochom/ z wielką chućią ſie ſnimi pothkáli/ y przełomili ie áż ſie pocżęli mieſzáć BielKron 422v, 252, 412; RejZwierc 22v; KochProp 10.

W połączeniu szeregowym (1) : poczęły ſię vfy Koributowe trwożyć/ mieſzáć/ y z plácu vſtępowáć StryjKron 497.

8. Myśleć bezładnie [w tym: z podmiotem nieosobowym (7), bezpodmiotowo (4)] (13):

W porównaniach (4): áno ſie wełbie mieſza záwżdy iáko w browárze. RejZwierc 61v.Cf »jako w kotle się miesza«.

Frazy: »[komu] w głowie [co] się miesza; we łbie się miesza; głowa, łeb, rozum, myśl się miesza [w tym: komu (2), w kim (1)]« [szyk zmienny] (3;2;1:1:1:1): A záiſte dzyecyę nye inácżey by cżłowyek piyány/ w ktorim ták ſie rozum myęſſa/ yákoby w cżłowyecże zápitym. GliczKsiąż I6; A ták ná cżás odeydźwá ſám ná pokoy máło/ Boć ſie w głowie s tych ſtráchow będzye co mieſzáło. RejWiz 85v, 35v, 147; Prawdáć ieſt iż ná on cżás mogłá być u káżdego dłuſzſza pámięć/ bo ſie thák w on cżás głowá ludziom nie mieſzáłá iáko dziś. RejZwierc 100, 61v, 100, 249v; WerGośc 226.

»jako (a. by) w kotle się miesza« (3): RejWiz 71; RejZwierc 18v; Bo iákie tám zdrowie być może/ kędy ſię záwżdy we łbie/ iáko w kotle mieſza? WerGośc 226.

a. Nie móc znaleźć właściwego wyjścia, nie wiedzieć jak postąpić [z podmiotem osobowym] (2):

W porównaniach (2): gdybyś przyrodzeniu ſwey woley dopuśćił/ nigdybyś żadnego ſłuſznego kończá w ſwey żadney ſpráwie poććiwey nie ználazł/ iednobyś ſie mieſzał záwżdy wiercąć iáko motyl wichrem záchwycony. RejZwierc 151, 103.

Zwrot: »mieszać się z myślami« (1): A thák gdy ſwych dobrich myſli vżywamy/ trzebá ſie nam pilno wygiſkáć/ ábychmy ich ták vżywáli/ żebychmy áni Bogu/ áni żadnemu cżłowieku ná licżbie nie zoſtáli/ á ktemu ſławie á poććiwośći ſwey/ á nie mieſzáli ſie z myſlámi ſwemi iáko motyle po dzdzu/ álbo iáſkołki wieſieni nád wodą. RejZwierc 103.
9. Odmieniać się (22): ten Marzecz będzie przemarzał y mieſzać ſie będzie do pełniey/ potymże będzie dzierżał pogodą aż ku wiotyſzy. LudWieś Bv, Bv; RejZwierc A3, 3, 133v [2 r.], 229v; WierKróc A2v; Genuenſes w Taurice/ Kaphę fundowáli/ Krim/ Azow/ y Kilią gdy Pont zhołdowáli/ Dziś Tatarowie s Turki w tych polách mieſzkáią/ Ták ſie páńſtwá z narody zá czáſem mieſzáią. (marg) Mutantur imperia, regna, tempora, et nos mutamur cum illis. (–) StryjKron 56; CzechEp 157.

W porównaniach (2): TV ſie fatá mieſzáią/ by Márzec z chmurámi/ Nád tymi Węgierſkimi/ zacnemi gorámi. RejZwierz 108v, 61v.

Zwrot: »tak i owak się mieszać« (1): żadna rzecż w ſwey klobie niezoſtáłá/ ále wſzyſtko śie było wzruſzyło/ y rzecży śie y ták y owák bárzo mieſzály KuczbKat 285.
Szereg: »mienić a mieszać się« (1): ty przypádłośći náſze od ſzcżęſcia wſzytki ſie mienić á mieſzáć muſzą RejZwierc 82v.
a. Na gorsze (8): Widząc iáko byſtry ſwiát co dáley to gorzey/ Mieſza ſie/ á złe ſpráwy idą ná nim ſporzey. RejWiz 33; RejZwierz 105v; SienLek 13; RejZwierc 249, 250; Lecż inácżey być niemoże/ práwey drogi odſtąpiwſzy/ mieſzáć ſie wſzyſtko muśi. WujJud 146v; PowodPr 45.
Szereg: »mieszać się i upaść« (1): Wſzákże iż tákowy ieſt w wielu ludźi vpór/ ták wielka ludźi y czáſów rozmáitość/ iż nic ták gruntownégo otrzymáć/ y poſtánowić ſie nie może/ coby nie miéſzáło ſie/ y nie vpádło [quod non turbetur et labefiat JanStat 203] nápotym SarnStat 193.
10. Dziać się [bezosobowo lub z podmiotem nieosobowym], postępować [z podmiotem osobowym], zwłaszcza źle (23): Acż widzimy ocżymá że ſie tám [na niebie] mieſzáią/ Wielkie dziwy/ coż wiemy co zá władzą máią. RejWiz 143v, 47, 71v; RejAp 166v; Y ták ſie tho záwżdy mieſzáło y mieſzáć będzye áż do ſkońcżenia tego nędznego á omylnego ſwiátá. RejPos 187v; Niech ſie iáko chce mieſzáć wſzytko będzie RejZwierc 211; Wiele ich ieſt/ ktorzi [...] obrażáią Páná y Rzecżpoſpolitą co zową obráżeniem máieſtatu. [... ] A wiele ſię zá náſzego cżáſu o tem y v práwá y w ſenaćie mieſzáło [agitata sunt]/ o cżem przodkowie náſzi (iáko powiedáią) niesłycháli. ModrzBaz 81v.

mieszać się około czego (2): oto ſłychamy iż w tych cżáſiech wiele ſie mieſzáło około prawdi páńſkiey RejAp 165v, 166v.

Z podmiotem wskazującym, gdzie się źle dzieje (7): Iáko ſie ſwiáth dziwno myeſza. RejWiz 177v marg, 64, 177v, Cc6v; RejPos 11; RejZwierc [283]; Niechay ſye páńſtwá miéſzáią/ Królowie woyſká zbiéráią KochPs 69.

Z podmiotem osobowym (5): Y przecż ſie ná nim [świecie] ludzye ták dziwnie mieſzáią RejWiz 76, 1v, 83, 143v; BielKron 155.

Zwrot: »mieszać się opak« (1): A zá tákiemi ſpráwámi náſzymi/ á zá tymi dekrety Páńſkiemi/ iuż ſie mieſzáią opák ſpráwy náſze RejZwierc 255.

Synonimy: 1. łączyć się; 2. obcować; 9. odmieniać się.

Formacje współrdzenne cf MIESZAĆ.

Cf MIESZAJĄCY SIĘ

MP