[zaloguj się]
[pdf]

NIEFORTUNNY (64) ai

W pisowni łącznej (58), w rozłącznej (6).

e oraz o jasne.

sup nåjniefortunniejszy (1).

Fleksja
sg
mNniefortunny fNniefortunnå, nåjniefortunni(e)jszå nNniefortunné
Gniefortunn(e)go G Gniefortunn(e)go
D Dniefortunnéj D
Aniefortunny, niefortunn(e)go Aniefortunną A
Iniefortunnym, niefortunn(e)m I I
L Lniefortunnéj Lniefortunnym
V Vniefortunnå V
pl
N m pers niefortunni
subst niefortunn(e)
G niefortunnych
A subst niefortunn(e)
L niefortunnych
V subst niefortunn(e)

sg m N niefortunny (35). ◊ G niefortunn(e)go (1). ◊ A niefortunny (1), niefortunn(e)go (1). ◊ I niefortunnym (2) KochPam, ActReg, niefortunn(e)m (1) PaprUp. ◊ f N niefortunnå, nåjniefortunni(e)jszå (5). ◊ D niefortunnéj (1). ◊ A niefortunną (1). ◊ L niefortunnéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ V niefortunnå (1). ◊ n N niefortunné (3); -é (2), -(e) (1). ◊ G niefortunn(e)go (2). ◊ L niefortunnym (1). ◊ pl N m pers niefortunni (1). subst niefortunn(e) (2). ◊ G niefortunnych (1). ◊ A subst niefortunn(e) (1). ◊ L niefortunnych (1). ◊ V subst niefortunn(e) (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. fortunny.

1. Nie mający szczęścia, działający bez powodzenia (24): Głos chrapotliwy [...] znawionuie [!] cżłowieka, chciwego na wielkie rzecży alenie fortunnego GlabGad O4, N2v; BielKron 326, 363v; GórnDworz Y8; RejZwierc 231v; Ledwé táki ná świećie niefortunny drugi. KochFr 98; GórnTroas 24; Nu niefortunna duſzo/ wynidź z mégo ćiáłá GórnTroas 63; KochFrag 24.

niefortunny do kogo (1): Iia widzę zem niefortunnym człowiekiem dow zeto w przeciwko mnie brać sobie raczysz ActReg 173.

niefortunny ku czemu (1): ZIgmunt ſyn krolá Cżeſkiego [...] cżłowiek oſoby kraſney/ vcżenia wielkiego/ ięzykow wiele vmiał ále ku rycerſkim rzecżam niefortunny. BielKron 303v.

niefortunny na co (2): ácż ná walkę niefortunny był/ ále rozumem wygrawał BielKron 429, 188.

niefortunny w czym (2): Boleſlaw wſtidliwi [...] atz bel nie Fortunnem w ſprawach Ricerſkich/ ale barzo pozitecznem wzapomaganiu Kroleſtwa tego na wielkie wolnoſci PaprUp B3; GórnTroas 67.

Wyrażenie: »niefortunny ociec« (2): BielKron 288; IAN KOCHANOWSKI NIEFORTVNNY OCIEC SWOIEY NAMILSZEY DZIEWCE Z LZAMI NAPISAL. KochTr 2.
Szeregi: »fortunny albo niefortunny« (1): Bo był ták fortunny álbo też niefortunny/ że powiádał iż nigdy zá żywotá iego tháka nań potrzebá nie przyſzłá/ áby był powinien kordá ſwego dobyć RejZwierc 274v.

»nędzny a niefortunny« (1): O iáko ia nędzny á niefortunny cżłowiek/ komum nawięcey życżył/ then mnie namniey oddał BielKron 315.

W przen (1): Widźiáło twoié niefortunné oko Trupy dźieći twych GórnTroas 15.
a. W funkcji rzeczownika (3): (nagł) Niefortunny. (‒) RejZwierc 232v.
Szereg:»niefortunny z fortunnym« (2): (nagł) Niefortunny s fortunnym. (‒) RejZwierc 232v, B3v.
2. Pełen nieszczęść; ater, atrox, infaustus Mącz (6): Mącz 120a; Sroga śmierć: lecz bym wolnym żginął [!] był człowiekiem/ Nie czekáiąc tym ſwoim niefortunnym wiekiem Oſtátniégo nieſczęśćia KochPam 87.
Wyrażenia: »niefortunny czas« = atrox tempus, tenebrae Mącz [szyk 1:1] (2): Tenebrae Reipub. Zły czás/ niefortunny/ ſmutek Rzeczypoſpolitey/ zła przigodá. Mącz 446a, 19c.

»niefortunne dni« (1): Atros dies vocat Cicero pullatos, Nędzne á niefortunne dni. Mącz 18d.

»niefortunne lata« (1): O niefortunne látá: O głupi rozumie/ Poyzry mądry co chłubá niepotrzebna vmie GrzegRóżn O.

Szereg: »nędzny a niefortunny« (1): Mącz 18d cf »niefortunne dni«.
3. Stanowiący nieszczęście (6): Timeo mihi, Obawam ſie z ſwey ſtrony áby mie co nie fortunnego nie podkáło. Mącz 455d.

W połączeniu szeregowym (1): Ieſliże też co nań nieforthunnego poſtráſzliwego á ná wſzem nie k myſli przypádnie/ nicz to wſzytko v niego RejZwierc 87.

W przeciwstawieniach: »szczęśliwy (2), fortunny ... niefortunny« (3): Prorocy fáłeſſni fortunne rzecży obiecowáli/ á Micheaſz niefortunne Leop 3.Reg 22 arg; Tá tedy náuká nieieſtći nikczemna/ [...] ponieważ káżdego cżłowieká Krześćijáńſkiego/ ták w rzeczách ſzczeſliwych iáko y niefortunnych/ ſtąłoſci [!] náucza. LeovPrzep b2v; LatHar 652.

Wyrażenie: »niefortunny przypadek« (1): pátrz iáko mu ná potym wyſzły ony dobre á wierne á ſwięte obycżáie iego/ y ony niefortunne przypadki iego. RejZwierc 198v.
Szereg: »troskliwy i niefortunny« (1): IEſliſmy weſołe y ſzcżęśliwe rzecży bráli wdźięcżnie z ręki Páńſkiey: á cżemu troſkliwych y niefortunnych ochotnie przyiąć nie mamy? LatHar 652.
4. Feralny, przynoszący nieszczęście, powodujący pecha; złowróżbny; climactericus, inauspicatus, intempestivus, laevus, nefastus, ominosus Mącz (21): BielKron 344; Parra, genus avis inauspicatae, Niefortunny ptak. Mącz 281a; Intempestivus etiam significat, Niefortunny/ co zwłaſzczá yákie nieſzczęście okázuye. Mącz 444a, 21d, 118d [2 r.], 167c, 183a, 395b; WerKaz 299; okrętów Tyśiąc rozbitych widźiał/ y moc ſprzętów Okrętowych/ ſztuk ktemu pokruſzonych/ Po niefortunnym morzu rozpróſzonych. GórnTroas 67.

niefortunny ku czemu (1): Dzień niefortunny ku ſprawie wſzelkiey. FalZioł V 52.

W przeciwstawieniu: »niefortunny ... fortunny« (1): thym będzie lepiey iż my z nieforthunnego dniá fortunny vcżynimy. RejZwierc 149v.

W charakterystycznych połączeniach: niefortunna(-y, -e) miłość, morze, panna, ptak, ziemia; silno niefortunny.

Wyrażenia: »niefortunna doba« (1): nie ſámému ſobie/ Człowiek ſie ná świát rodźi: w niefortunnéy dobie. GosłCast 43.

»dzień (jest) niefortunny« = dies ater vel religiosus Mącz [szyk 4:3] (7): FalZioł V 52 [3 r.]; gdy ś [!] przygody pirwey lewy both álbo trzewik obuł niż prawy/ on dzyeń niefortunny mnimał być BielKron 387; Mącz 88b; RejZwierc 149, 149v.

»niefortunny rok« (1): Annus climactericus, Podeyźrzány á niefortunny rok. Mącz 57b.

»niefortunny znak« (1): Ominosus, Niefortunny/ zły znák. Mącz 263b.

5. Nieudany pod jakimś względem (7): pánie Derſniaku ták rozumieſz/ iżby ludzie ták byli niefortunni/ á ſkáżonego rozſądku/ że mogącz zmiękcżyć ſerczá okrutnych źwirząt/ [...] niemieliby [...] chcieć ſobie pomoc GórnDworz Ffv.
a. Nie mający szans na szczęśliwe zakończenie, źle zakończony; funestus Mącz (5): Funestae nuptiae, Smutne weſele/ niefortunne. Mącz 140d; Tákowa tedy miłość/ ieſt nainiefortunnieiſza/ bo ten káżdy/ ktory w niey ieſt/ ábo nie doidzye tego cżego pożądał/ ábo ieſli doidzie/ tedi wſzytko złe/ s thym mu przydzie GórnDworz Llv, Kk4v; O wtorey wypráwie Witołdowey przeciw Tátárom niefortunney StryjKron 507; GórnTroas 57.
b. Odrażający (1): Obscenus [...], Niefortunny/ Stráſzny/ Mierźiony. Mącz 257a.

Synonimy: 1., 2., 3., 4. nieszczęsny, nieszczęśliwy; 1. nędzny, niezdarzony; 2. nędzny, trudny, zły; 4. podejrzany, przeciwny, szkodliwy; 5.a. smutny; b. mierziony, straszny.

Cf FORTUNNY

MM