« Poprzednie hasło: (PODEJRZANO) | Następne hasło: (PODEJRZEĆ) » |
PODEJRZANY (156) part praet pass pf
podejrzany (152), podejrzan (2), podejrzany a. podejrzan (2).
podejrzany (54), podejźrzany (53), podeźrzany (39), podejzrany (3), podejźrany (2), poderzany [może wymowa r-z] (2), podezrany (1), podejźrzany a. podeźrzany (1), podejźrzany a. podejrzany (1); podejrzany HistAl (2), MurzHist, MurzNT (2), GliczKsiąż (3), KrowObr (5), KochSat, SarnUzn, RejPos (2), RejZwierc, BudBib, BudNT (5), ModrzBaz (8), SkarJedn (2), SkarŻyw (4), KochProp, PaprUp, ActReg, SkarKazSej; podejźrzany Leop (2), BielSpr, WujJud, CzechRozm, KochOdpr, Oczko (2), KochPhaen, ReszHoz, StryjKron, NiemObr (2), KochFr (2), ZawJeft, GórnTroas, GrabowSet, OrzJan, WysKaz; podeźrzany BierEz, OpecŻyw (2), BielŻyw (2), MiechGlab (2), WróbŻołtGlab, LibLeg, RejPs, KromRozm I (2), GroicPorz (11), RejWiz, SienLek, GórnDworz; podejzrany GrzegRóżn; podezrany KromRozm III; podejrzany : podejźrzany : podeźrzany : podejzrany : poderzany : podejźrany FalZioł (–:1:1), BierRozm (–:1:1), LibMal (1:–:–:–:2), BibRadz (–:1:–:2), BielKron (5:–:2), Mącz (2:10:3:–:–:2), WujNT (4:2), SarnStat (–:18:6).
-jźrz- (45), -jzrz- (7), -jźrz- a. -jzrz- (1); -źrz- (31), -zrz- (7), -źrz- a. -zrz- (1).
o oraz a jasne; -e- (53), -é- (3) [zawsze przed -j-]; -é- KochProp; -e- : -é- SarnStat (23:2).
comp podejźrzåńszy (1), podejźrz(e)ńszy (1) Mącz (1:1).
sg | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
m | N | podejrzany, podejźrz(e)ńszy | f | N | podejrzanå, podejźrzåńszå, podejrzana, podejrzan(a) | n | N | podejrzan(e) |
G | podejrzan(e)go | G | podejźrzan(e)j, podejźrzany | G | podejrzan(e)go | |||
D | podeźrzanému | D | D | |||||
A | podejrzanégo, podejrzany | A | podejrzaną | A | podejrzane | |||
I | podejrzanym | I | podejrzaną | I | podejrzanym |
pl | ||
---|---|---|
N | m pers | podejrzani, podejrz(e)ni |
subst | podejrzané | |
G | podejrzanych | |
D | podejrzanym, podejrzanęm | |
A | m pers | podejrzané |
subst | podejrzané | |
I | m | podejzranymi, podejźrzan(e)mi |
f | podejrzan(e)mi | |
L | podejrzanych | |
inne formy | ||
sg f A a. I - podejrzaną |
sg m N podejrzany, podejźrz(e)ńszy (36). ◊ G podejrzan(e)go (1). ◊ D podeźrzanému (1). ◊ A podejrzanégo (9), podejrzany (8); -égo (1), -(e)go (8). ◊ I podejrzanym (8). ◊ f N podejrzanå, podejźrzåńszå (9), podejrzana (2), podejrzan(a) (2); ~ (attrib) -å (3); ~ (praed) -å (5), -a (2); -å ModrzBaz, Oczko, ZawJeft, WysKaz; -a MurzHist; -å : -a OpecŻyw (1:1). ◊ G podejźrzan(e)j (3), [podejźrzany]. ◊ A podejrzaną (4). ◊ I podejrzaną (2). ◊ A a. I podejrzaną (4). ◊ n N podejrzan(e) (6). ◊ G podejrzan(e)go (4). ◊ A podejrzane (6); -é (1), -(e) (5). ◊ I podejrzanym (1). ◊ pl N m pers podejrzani (5) KromRozm III, KochFr, SarnStat (3), podejrz(e)ni (3) LibLeg, HistAl, ModrzBaz. subst podejrzané (10); -é (5), -(e) (5). ◊ G podejrzanych (2). ◊ D podejrzanym (2) GroicPorz, SkarKazSej, podejrzanęm (1) MurzNT. ◊ A m pers podejrzané (10); -é (1), -(e) (9). subst podejrzané (11); -é (4), -(e) (7). ◊ I m podejzranymi (1) BibRadz, podejźrzan(e)mi (1) RejPos. f podejrzan(e)mi (1). ◊ L podejrzanych (3).
Sł stp: poderziany, podeźrany, podeźrzany, Cn: podejrzany, Linde XVII – XVIII w.: podej(ź)rzany.
- I. W funkcji właściwej
(80)
- 1. Którego ktoś o coś złego podejrzewa
(74)
- α. W funkcji rzeczownika (2)
- 2. O który ktoś jest podejrzany (4)
- 3. Spodziewany (2)
- 1. Którego ktoś o coś złego podejrzewa
(74)
- II. W funkcji przymiotnika
(76)
- 1. Niepewny, niewiarygodny (44)
- 2. Niebezpieczny, kryzysowy
(17)
- a. O okresach czasu (11)
- 3. Złej sławy; nierządny
(14)
- α. W funkcji rzeczownika (1)
- 4. Podejrzliwy, nieufny (1)
podejrzany u kogo (3): obiegli ie [Kocyjandra z taborem] Turcy w koło iż im żywnośći nie mogły przebyć niſkąd. Bacżąc to Kocyánder/ viechał z woyſká milcżkiem s trochą ludzi/ przeto był podeźrzánym v wſzech y v krolá. BielKron 191; SkarŻyw 100 marg; NiemObr 23.
podejrzany z czego (2): Piſaliſmy wáw [!] ábyſcie nam dzieſięć mędrców poſláli/ á wiſcie orecż [!] odrzućili náſze przykazánie/ nie vznawſzy Ałexandrowey mocy/ ácżkolwiek byſcie ſthąd mogli być z wyſthępu podeyrzeni [de culpa reprehendi]/ á wſzákże wam wſzelkiey niepráwoſći winę odouſzcżamy [!] HistAl D7; GliczKsiąż B6.
podejrzany komu (10): Leop 2.Mach 4/34; BielKron 105v, 145, 394; Alienasti a me voluntatem amici, Vcziniłeś mie podeźrzánym prziyacielowi/ álbo oddalileś chuć yego odemnie Mącz 6d; GórnDworz G7v; Niech śię przeto mąż y żoná ſtáráią o to/ áby z oſobámi niewſtydliwemi/ ábo iákokolwiek iednemu znich podeyrzánemi/ obcowánia żadnego niemiewáli ModrzBaz 32v; Podeyźrzány mi twóy śmiéch/ y twé ſłodkié ſłowá/ Boię ſię by niebyłá znowu iáka zmowá. KochFr 72; ZawJeft 22; SarnStat 1098.
podeźrzany na co (1): Gdźie theż ſą iáwne dowody przećiw złoczyńcy/ tám męki nie trzebá/ oprocz że by ná co innego zá doſtátecznymi znáki/ á nieiákimi dowody był podeźrzány GroicPorz hh2v.
podejźrzany o kim, o czym (4): ALe gdyż im [sabelliańczykom] tá wiárá Apoſtolſka [...] ieſt wiarą Aryáńſką y podeyzráną o mnogich Bogách/ niechayże máią ſobie ktorą chcą/ by tylko ſie od potwarzy ſwych [...] ocżyśćili GrzegRóżn Bv; Mącz 406d; z których [mężów] przez onégo/ który liſt bydź podeyźrzány o fałſzu twiérdźi/ ſześć mężów máią bydź obráni: którzy weſpółek z onym/ który liſt podeyźrzány w fałſzu pokázuie/ ſześć mężów máią bydź obráni SarnStat 327, 767.
podejrzany w czym (20): WróbŻołtGlab A4v; abi zadni [starosta] nyeprzymowal any chował ktorzi bi wczim bily podezrzeny LibLeg 10/120v; GroicPorz p3, kk4v; żadnego kápłana/ áni miſtrzá ſzkolnego nieprziymowáć/ ktoryby był podeyrzány w Luterſkiey náuce BielKron 238v; ktorzy powiádáli Mikołáiá Glińſkiego w tym być podeyrzánego/ iż chćiał potáiemnie zamki krolewſkie oſádźić ſwoimi BielKron 402, 195; Mącz 15d, 422a, 481a; Gdybym o rzecżách nieznácżnych á wątpliwych mowił/ słuſzniebym mogł być w ktorem ztych wyſtępkow podeyrzánym ModrzBaz 133, 86, 87; którzy podeźrzáni ſą w złym vezynku/ którzy trzykroć w Reieſtrzéch złoczyńców ſą ználeźieni/ áby byli miáni bydź przezeczći SarnStat 704, 218, 327 [2 r.], 766, 767, 943.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: jakoby (4), by nie (1), iż (1)] (6): Theż nie świádczy vbogi ſproſny/ to ieſt/ ktoryby był koſterá/ pijánicá/ nierządny/ dla thego iże táki bywa podeźrzány/ by niebył przenáięty. GroicPorz x2, ii2; potym teſz ſromocą Apoſtoły Swięte/ y podeyrzáne tzynią/ iákoby Apoſtołowie ſwoie właſne żony porzućili/ á ſcudzymi po ſwiećie chodzili KrowObr 223v; BielKron 105v, 394, 402.
W połączeniu szeregowym (1): Sędźić niemoże/ ieſli ieſt podeźrzány/ klęty/ wywołány/ krzywoprzyſyężcá/ iáką nieſławą zmázány/ głuchy/ ſzalony/ od doſtoieńſtwá dla iákiey ſzkárádoſći oddalony GroicPorz tv.
W charakterystycznych połączeniach: barzo podejrzany (2), słusznie; podejrzany(-a, -e) cz(owi)ek (2), dłużnik, kapłan, list (3), ludzie (2), mistrz, opiekun, przełożony, sąsiad, sędzia, spowinowacenie [czyje z kim], śmiech, trwanie na urzędzie, wiara, żona; podejrzany drugiej stronie, krolowi (u krola) (3), u ludzi (wszemu ludu) (2), ojcu, przyjacielowi, wszytkim (u wszech) (2); podejrzany w cudzołostwie, w fałszu (o fałszu) (6), w herezyjej, w luterskiej nauce, o mnogich bogach, w nieczym, o pannie, w przewrotności, w rzeczach szpetnych, w śmierci [czyjej], w uporze, w występ(k)u (2), w zbieżeniu, w zbytkoch, w złym (uczynku) (3); podejrzanym (u)czynić (3).
podejrzany w czym (2): złem i wezłośći podeirzanęm/ nietylko złośći niépomagámy/ ále téſz zniémi ani żyć ani obcować abo iakiego ſkłádu miéć chcęmy. MurzNT 3v; SkarKazSej 700a.
podeźrzany na kogo (1): ná krewnego/ ná Kſyędzá/ ná Mnichá/ nie ieſt podeźrzáne cudzołoſtwo. GroicPorz 112.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A byłá rzecz podeyźrzána/ iż Pánowie Litewſcy tych Tátarow przywiedli StryjKron 617.
podejrzany u kogo (4): MurzHist V; BibRadz I 108c marg; ModrzBaz 103; (marg) Cżemu Pan Iezus z poſlubioney zá mężá/ národzić ſię racżył. (–) Bo pewnie by zá podeyrzáną iey cnotá v ludzi byłá/ gdy by v niey ſyná widzieli/ á iey męża nieználi SkarŻyw 242.
podejźrzany komu (2): Opuſſczam Bernathá S. y wyele inych łáćinſkich doktorow ſtárych y nowych. Pomy do Greckich/ ktorzy nye mogą ták być podezráni tym wſſetecznym/ á nyepowſcyęgliwym łudźyom. KromRozm III O4v; NiemObr 133.
W przeciwstawieniach: »podejrzany ... prawdziwy (2), gruntowny, pewny« (3): OpecŻyw 109; Tákże Grekowie Laćinſkie kśięgi zá podeyrzáne/ á ſwoie zá prawdziwe pocżytáią. BudNT przedm bv; wiedz cżytelniku żem miał wolą wtem Teſtámenćie nowem pewne a gruntowne piſmo oſobno/ á podeyrzáne oſobno położyć BudNT przedm d3.
W charakterystycznych połączeniach: podejrzane(-a, -y) artykuły, cnota, cuda, doktor, historyja, księgi (2), list (4), młynarz, nauka (2), pismo (2), powieść, przyjaciel, przyjaźń, rozsądek, rzecz, składacz, sługa, sprawy, świadectwo, wiara, wierność, wykłady, wyznanie, zapisy (2); podejrzanym (u)czynić (5), zdać się.
»podejzrany a kłamliwy« (1): iż wſzytki cudá máią być v nas podeyzráne á kłamliwe/ ieſliſz ſie nie zgadzáią z słowem Bożem BibRadz I 108c marg.
»niepewny, podeźrzany« (1): Falsus Scriptor, Niepewny, Podeźrzany skłádacz. Mącz 117a.
»omylny a podeźrzany« (1): Y przeto mi ſie zda nie potrzebnieyſſego iedno [...] nád wſſytko złoto vmiłowáć przykázanie twoie/ á wſſytki ine ſpráwy omylne á podezrzane ná ſtronę opuſćić. RejPs 185.
»wątpliwy i podejrzany« (2): KrowObr 53v; Ktemu nie mowi tu [św. Paweł] zgołá o wfzytkich proroctwách/ piſmách y náukách/ żeby znowu miáły być probowáne: ále tylko o nowych/ wątpliwych y podeyrzánych/ ktore ieſzcze nie ſą doświádczone. WujNT 712.
podejrzany komu [= dla kogo] (2): BierEz M; Ktemu Malborg podejrzany iest ImPanu Kanclerzowi zwiela przyczyn, bo y Granica Margrabska y Pomorska niedaleka, y krol Duński morzem wysadziowszy co ludzie, mogłby periculum iakie vczynic ActReg 95.
podejźrzany czemu (1): iż o thym częſta wzmianka bywa/ który czás w rok tym rzeczam [cieplicom] nalepſzy/ ná prędce odpowiedź: iáko wſzyſtkim lékárſtwam którém źimá y kánikułá podeyźrzána/ ále Ieśiéń á Wióſná naprzyſtoynieyſza Oczko 29.
»podejrzane(-y) dni, [czas, godziny]« = przesilenie choroby, jej moment krytyczny; critici dies Mącz [szyk zmienny] (I): Critici dies, alias Decretorii, Podeyrzáne dni w chorobách luckich/ z których łatwie poznáć yeſli ſie ku zdrowiu álbo ku ſmierćy ma Mącz 69a; [[lekarz] v łóżká mégo śiedźiał: czás podeźrzány miał ná pieczy SenekaGórn 288, 277].
»podejźrzany a niefortunny« (1): Annus climactericus, Podeyźrzány á niefortunny rok. Mącz 57b.
[»podejrzanego łoża«: ÿeſlibÿ ſzie ktoremn [!] Miſtrzowÿ trafil vczień podeÿrzanego loza albo bękarth, á vczel go wÿadomie, thaki ma dacz winÿ kamień woſku. MetrKor 1581 129/61v.]
»miejs(t)ce podejrzane« = locus suspectus Mącz [szyk 2:1] (3): Ieſtli iey [żonie] też mieyſtcza podeźrzane zapowieſz [...] tym więczey ſie ktemu będzie mieć czo iey nawięcey zakażeſz BielŻyw 109; Zeznała yſch [...] Mitrązanką [...] theſch wodzila do Celnyka, [...] Item Markową Myelczarką theſz wyedzyala bicz thakowa y chadzala ſnya na myeiſcza rozmaythe podeyrzáne LibMal 1545/96v; Mącz 406d.
»podejźrzanej sławy« (1): Famosa mulier, Nie ſrumieźliwa/ Podeyźrzáney sławy biała głowa. Mącz 117b.
Synonimy: I.3. spodziewany; II.1. fałszywy, kłamliwy, niepewny, omylny, wątpliwy; 2. niebezpieczny, niefortunny; 3. lekki, nierządny, wszeteczny.
Cf NIEPODEJRZANY, PODEJŹRZAŁY, PODEJŹRZEĆ
KW, (ZCh)